Những con cá hồi, cá tầm có nguồn gốc từ Châu Âu xa xôi đã trở thành những “cư dân” quen thuộc trên miền cao nguyên xứ lạnh nam Tây Nguyên. Sau Lào Cai, Lâm Đồng là tỉnh thứ hai trong nước di thực và nuôi thành công những loại cá nước lạnh thương phẩm cao cấp này từ 20 năm trước. Đến bây giờ nhìn lại, đó là một bước đột phá quan trọng của những người làm công tác quy hoạch và nuôi trồng thủy sản. Họ đã mạnh dạn từ bỏ tư duy “nuôi con quen” để tạo nên sự phong phú cho sản phẩm ẩm thực, đồng thời mở ra cơ hội làm ăn mới cho các doanh nghiệp và người dân trên địa bàn…

Nuôi cá nước lạnh mở ra cơ hội làm ăn mới cho các doanh nghiệp và người dân trên địa bàn.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Thùy (Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3), hơn 20 năm trước là người phụ trách kỹ thuật bước đầu triển khai mô hình thử nghiệm Dự án nuôi cá nước lạnh do Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn Lâm Đồng (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) làm chủ đầu tư tại vùng suối đầu nguồn Bidoup.

Anh Thùy cho biết, trước khi dòng cá nước lạnh bén duyên, mỗi năm nước ta phải nhập hơn 2.000 tấn cá hồi, cá tầm từ các nước Châu Âu phục vụ nhu cầu ẩm thực của người Việt. Nhu cầu ngày càng tăng, nên việc đưa con cá nước lạnh về hợp cư với các loài khác trên sông nước xứ ta là mong muốn của những người làm thủy sản.

Dự án nuôi thử nghiệm cá hồi tại Sa Pa vào năm 2005 với sự hỗ trợ của Đại sứ quán Phần Lan và Chính phủ Việt Nam, đơn vị chủ trì là Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1, là một bước đi quan trọng. Đó là lần đầu tiên, những con cá hồi vân thương phẩm với tên khoa học là oncorhunchus mykiss thuộc họ salmonidae có xuất xứ Châu Âu được “nội địa hóa” và thu kết quả bước đầu vào năm 2006.

Thành công bước đầu tại Sa Pa đã mở ra hướng đi mới cho ngành thủy sản ở các địa phương có điều kiện tương tự. Cái duyên của con cá hồi có mặt tại cao nguyên Lâm Đồng cũng bắt đầu từ đó. Tiến sĩ Nguyễn Viết Thùy kể: Tháng 4/2006, những con cá giống đầu tiên từ Sa Pa đến với K’Long K’Lanh (Lạc Dương, Lâm Đồng) và cuối năm đó, thực đơn các nhà hàng phía Nam đã ghi món cá hồi đến từ núi Bidoup.

Thành công ngoài mong đợi, nhưng hành trình đưa trứng giống cá hồi từ Phần Lan, một đất nước Bắc Âu cách xa nước ta hàng ngàn cây số để về nhân giống và nuôi thương phẩm thành công là cả một quá trình đầy khó khăn, thử thách.

Bên cạnh cá hồi, cá tầm Nga cũng được nuôi thử nghiệm thành công tại Lâm Đồng dịp đó. Vậy rồi, chỉ trong vòng một thời gian ngắn, nhiều doanh nghiệp đã lập dự án kinh doanh cá hồi và cá tầm Nga tại địa phương, như Công ty cá tầm Việt Nam; Công ty Hoàng Phố; Công ty Hà Quang; Công ty 7-5 (Quân khu 7).

Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3 cũng đã xây dựng trung tâm nghiên cứu sản xuất các giống cá nước lạnh. Tỉnh Lâm Đồng triển khai đưa cá tầm Nga về nuôi ở vùng K’Long K’Lanh và một số hồ chứa nước lớn như Ka La, Đa Nhim, Tuyền Lâm…

Những năm qua, cá nước lạnh được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Tuy nhiên, để nuôi thâm canh, ứng dụng công nghệ cao thành công cũng không phải là việc dễ dàng.

Nuôi cá hồi, cá tầm đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn, những điều kiện, kỹ thuật hết sức khắt khe. Giá trị thương phẩm và khả năng sinh lời cao nhưng độ rủi ro cũng không phải nhỏ. Cá phải được nuôi trong môi trường nước chảy, đảm bảo độ sạch; nhiệt độ trong hồ phải luôn được duy trì ở mức 20 độ C, nếu trên 22 độ C trong vòng một tuần thì cá sẽ chết.

Theo các chuyên gia, nước có nhiệt độ từ 15-16 độ C thì đảm bảo cá sinh trưởng rất tốt. Nước hồ dùng để nuôi cá hồi cũng phải đủ hàm lượng ôxy hòa tan đạt mức quy định; từ 5,5-7mg/lít là lý tưởng, tối thiểu cũng phải đạt 3,5mg/lít. Nếu thiếu hàm lượng ôxy nói trên trong vòng một thời gian ngắn thì cá sẽ “ra đi”. Loài cá “quý tộc” này cũng đòi hỏi lượng thức ăn có chi phí khá cao, đó là loại cám tổng hợp nhập về từ Châu Âu…

Qua nhiều năm, những con cá hồi, cá tầm đến từ Châu Âu đã dần dần “bén nước ao ta”. Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng cung cấp cho chúng tôi dữ liệu: Sản xuất cá nước lạnh tại địa phương đang ổn định với diện tích 50 ha với 50 trang trại, doanh nghiệp và hộ gia đình; sản lượng đạt trung bình 1300 tấn/năm.

Các doanh nghiệp lớn như Công ty Cá tầm Việt Nam, Công ty TNHH Cá suối Đại Dương, Công ty TNHH Phi Huỳnh vừa đầu tư nuôi cá thương phẩm, vừa phát triển giống cá tầm chuyên dụng để chế biến dòng sản phẩm cao cấp có hiệu quả kinh tế lớn là trứng cá đen (caviar). Riêng sản lượng trứng cá đen sản xuất tại địa phương ước khoảng 1.500kg/năm. Công nghệ chế biến trứng cá đen đóng hộp ngày càng hoàn thiện.

Đặc biệt, chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ cá nước lạnh do Công ty TNHH MTV Thủy sản Trường Toản (TP. Hồ Chí Minh) chủ trì hoạt động khá hiệu quả. Tham gia chuỗi liên kết, các đơn vị đã hoàn toàn chủ động trong quá trình sản xuất và ổn định thị trường.

Bước phát triển quan trọng là chúng ta khá chủ động về nguồn giống. Các doanh nghiệp lớn trên địa bàn tỉnh đã đầu tư trang thiết bị, công nghệ để nhập khẩu trứng giống từ Liên bang Nga và Liên bang Đức về nuôi ấp nở, ương dưỡng giống cá bột, sản xuất giống với gần 3 triệu con cá bột mỗi năm để cung ứng cho các doanh nghiệp, hộ nông dân sản xuất cá nước lạnh thương phẩm.

Không chỉ những đơn vị, công ty lớn mà sức hút của con cá nước lạnh cũng đã đến với những người nông dân. Hộ ông Phạm Văn Đa ở phường Cam Ly - Đà Lạt đã nuôi thành công cá hồi vân trên diện tích 5.000m2.

Đặc biệt, con cá hồi đã bén duyên với đồng bào dân tộc thiểu số mà chị Ka Hoa, một phụ nữ người dân tộc Cơ Ho ở xã Lạc Dương là một ví dụ sinh động. Chị chính là người đồng bào bản địa đầu tiên mạnh dạn đứng ra nhận thực hiện dự án thí điểm nuôi cá nước lạnh theo quy mô hộ gia đình của ngành nông nghiệp Lâm Đồng. “Hiện tượng” Ka Hoa không chỉ giúp gia đình chị mang lại thu nhập cao mà còn có sức lan tỏa đến sự thay đổi cách nghĩ, cách làm của cộng đồng người dân tộc thiểu số trong vùng.

Công ty TNHH liên doanh Thung Lũng Nắng của ông chủ người Nga Gennady Kuznetsov tại xã Lạc Dương cũng là một trường hợp đặc biệt. Thành lập công ty từ năm 2008, hành trình 17 năm với con cá nước lạnh, Kuznetsov và các cộng sự đã vượt qua rất nhiều khó khăn để gặt hái thành công.

Ông Gennady Kuznetsov cho biết, ở Lâm Đồng, nhờ nhiệt độ thích hợp nên chỉ một năm đã có cá thương phẩm. Đến nay, Thung Lũng Nắng mở quy mô lớn trên chiều dài 2,3km suối với hàng trăm ngàn con cá tầm, bao gồm cá thịt và cá lấy trứng.

Con cá tầm lớn nhất mà chúng tôi chứng kiến tại bể nuôi có trọng lượng hơn 40kg. Các sản phẩm của công ty được sản xuất theo công nghệ hiện đại của Nga và Châu Âu hiện đã được người tiêu dùng trên khắp Việt Nam đánh giá cao. Năng lực của doanh nghiệp cho tăng trưởng hàng năm lên tới 120 tấn sản phẩm; cũng tạo được đầy đủ chu trình sinh sản đến tiêu thụ.

“Chúng tôi nuôi cá tầm thuộc nhiều giống khác nhau, trong đó có cá tầm Nga và Siberia, và còn có một quần thể cá tầm bạch tạng quý hiếm, từ đó chế biến trứng cá muối vàng.” Ông Kuznetsov nói.

Việc di thực và nuôi thành công cá hồi, cá tầm xứ lạnh trên vùng cao Lâm Đồng là thành công rất đáng ghi nhận. Điều này không chỉ giúp cho chúng ta hạn chế nhập khẩu, tiết kiệm ngoại tệ, đưa món cá hồi, cá tầm trở nên “bình dân” mà quan trọng hơn là, tiềm năng thế mạnh đặc thù của các địa phương được khai thác có hiệu quả. Lựa chọn này không chỉ giúp cho các doanh nghiệp đa dạng sản phẩm mà còn tạo điều kiện để người dân tiếp cận tiến bộ kỹ thuật, cách thức sản xuất công nghiệp, qua đó từng bước xây dựng tư duy làm ăn mới.

Tuy nhiên, tiếp tục cuộc “định cư” trên quê mới cho dòng cá nước lạnh, hành trình phía trước vẫn còn nhiều điều cần phải giải quyết. Đó là vấn đề quy hoạch và khai thác mặt đất, mặt nước phù hợp; đó là sự chủ động về nguồn giống và thức ăn cho cá; đó là quy trình kỹ thuật, các bệnh của cá, công nghệ chế biến và xây dựng thương hiệu.

Một bất cập khác, theo ý kiến của các chuyên gia, nhu cầu của người dân tăng cao, các sản phẩm thực phẩm ngoài đáp ứng yêu cầu về chủng loại, số lượng cần thiết phải an toàn cho sức khỏe của người tiêu dùng. Thực tế hiện nay, các cơ sở nuôi cá nước lạnh chưa chủ động sản xuất theo các tiêu chuẩn để có những chứng nhận về chất lượng. Điều này vừa không nâng cao được giá trị của sản phẩm và rất khó để đưa vào tiêu thụ trong các kênh phân phối hiện đại như các cửa hàng, siêu thị lớn…

Nội dung, ảnh: Uông Thái Biểu

Các tin mới

Nhấn vào đây để xem các tin trước