Trung Đông – khu vực nổi bật với nhu cầu tiêu thụ thủy sản cao và nhiều nền kinh tế giàu có như Israel, UAE, Ả Rập Xê Út, Qatar – đã và đang trở thành thị trường chiến lược của thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, từ giữa tháng 6/2025, khi xung đột vũ trang giữa Israel và Iran bùng phát và nhanh chóng lan rộng, thị trường này cũng trở thành phép thử khắc nghiệt đối với năng lực thích ứng của các doanh nghiệp xuất khẩu.

Tăng trưởng gần gấp đôi trong 5 năm, từ 198 triệu USD (2020) lên 366 triệu USD (2024), Trung Đông là điểm sáng của thủy sản Việt Nam trong hành trình đa dạng hóa thị trường. Năm 2024, giá trị xuất khẩu sang khu vực này tăng 18% so với năm trước, bất chấp bối cảnh toàn cầu khó khăn. 5 tháng đầu năm nay, XK thủy sản Việt Nam sang thị trường này đạt 130 triệu USD, giảm 12%. Nguyên nhân có phần do cuộc xung đột phức tạp, kéo dài ở Trung Đông trong nhiều năm qua và đỉnh điểm leo thang xung đột vào giữa tháng 6/2025.

Đáng chú ý, hai nhóm sản phẩm chủ lực là cá ngừ và cá tra chiếm tới 70% tổng kim ngạch. Trong đó: Cá ngừ đóng hộp và đóng túi – đặc biệt là loại ngâm dầu hoặc nước muối – đang rất được ưa chuộng, chiếm hơn 2/3 giá trị xuất khẩu cá ngừ sang khu vực.

Cá tra phi lê, cắt khúc và cá nguyên con đông lạnh tiếp tục giữ vị thế nhờ giá hợp lý, dễ chế biến, phù hợp với phân khúc tiêu dùng phổ thông và dịch vụ ăn uống tại Trung Đông.

Với dân số trẻ, tầng lớp trung lưu tăng nhanh và sự phát triển mạnh mẽ của ngành khách sạn – du lịch, nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại các quốc gia như UAE, Qatar, Kuwait, Ai Cập… còn rất lớn. Bên cạnh đó, yếu tố tôn giáo cũng mở ra cơ hội lớn – khi sản phẩm thủy sản đạt chứng nhận Halal đang có sức hút vượt trội.

Xung đột leo thang: Chuỗi cung ứng xáo trộn

Chiến dịch quân sự của Israel từ ngày 13/6/2025 – với tên gọi “Sư tử trỗi dậy” – kéo theo loạt phản ứng quân sự từ Iran và các lực lượng trong khu vực, nhanh chóng đẩy Trung Đông vào một vòng xoáy bất ổn mới. Ngay lập tức, hậu quả lan ra toàn cầu, với các tác động trực tiếp đến ngành thủy sản Việt Nam như:

Cước vận tải và bảo hiểm tăng: Tuyến hàng hải qua kênh đào Suez – Biển Đỏ bị gián đoạn nghiêm trọng.

Căng thẳng leo thang khiến doanh nghiệp e ngại rủi ro giao nhận và thanh toán. Tại Ai Cập, Iraq, UAE… thủ tục hải quan và logistics cũng trở nên chậm trễ, ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ giao hàng.

Chi phí đầu vào tăng, biên lợi nhuận co hẹp: Giá dầu và nhiên liệu tăng mạnh, kéo theo chi phí bao bì, cấp đông, bảo quản và vận hành nhà máy tăng theo. Với các sản phẩm đông lạnh – vốn chiếm tỷ trọng lớn – áp lực chi phí càng lớn. Doanh nghiệp nhỏ, năng lực tài chính hạn chế gặp khó trong việc duy trì đơn hàng dài hạn.

Mở rộng thị trường và giảm phụ thuộc

Trong rủi ro luôn tiềm ẩn cơ hội. Nếu xử lý linh hoạt, xung đột tại Trung Đông sẽ không chỉ là phép thử mà còn là cú huých để ngành thủy sản Việt Nam cơ cấu lại thị trường và chuỗi cung ứng.

Ví dụ như việc đầu tư mạnh vào chứng nhận Halal và chế biến sâu. Ưu tiên phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao như cá ngừ đóng hộp, tôm hấp bóc nõn, cá tra cắt khúc… đạt tiêu chuẩn Halal quốc tế.

Mở rộng số lượng nhà máy đạt chứng nhận được công nhận tại các quốc gia Hồi giáo như Saudi Arabia, UAE.

Thay vì tập trung vào Israel hoặc UAE, doanh nghiệp nên tiếp cận các thị trường Hồi giáo mới nổi như Jordan, Libya, Pakistan, cũng như đẩy mạnh xuất khẩu vào EU, Nhật Bản, ASEAN – nơi có hiệp định thương mại ưu đãi và nhu cầu phục hồi.

Ngay khi xung đột bùng phát, Thủ tướng Chính phủ đã triệu tập họp Thường trực Chính phủ để chỉ đạo các bộ ngành ứng phó kịp thời. Bộ Công Thương, đặc biệt là Cục Xuất nhập khẩu, đã:

Ban hành khuyến nghị chi tiết cho doanh nghiệp về logistics, bảo hiểm và đàm phán hợp đồng.

Chủ động xúc tiến thương mại tại thị trường thay thế, thúc đẩy tìm kiếm đơn hàng mới thông qua hệ thống Thương vụ Việt Nam tại Trung Đông.

Xem xét chính sách giảm phí vận tải, hỗ trợ tín dụng và cải cách thông quan nhằm giảm áp lực chi phí cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Trước bối cảnh xung đột Trung Đông leo thang, cộng đồng doanh nghiệp thủy sản Việt Nam mong các chính sách hỗ trợ của cơ quan chức năng được kịp thời. Doanh nghiệp cũng đề xuất được tiếp cận tín dụng ưu đãi. Bên cạnh đó, cần thúc đẩy công nhận chứng nhận Halal và thành lập trung tâm tư vấn Halal tại Việt Nam để mở rộng xuất khẩu sang thị trường Hồi giáo. Doanh nghiệp mong muốn cơ quan chức năng tăng cường thông tin thị trường và xúc tiến thương mại tại Trung Đông và các khu vực thay thế. Đồng thời, đề xuất thành lập tổ công tác liên ngành để kịp thời xử lý các tình huống khẩn cấp phát sinh trong bối cảnh bất ổn địa chính trị kéo dài.

Kim Thu

Các tin mới

Nhấn vào đây để xem các tin trước