Chuỗi liên kết sản xuất còn nhiều bất cập

Nguồn tin: Báo An Giang, 19/04/2016
Ngày cập nhật: 20/4/2016

Qua hơn 2 năm triển khai thí điểm chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản trên địa bàn tỉnh An Giang vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa, nếp.

Hợp đồng sơ sài

Vụ đông xuân 2015-2016 là vụ thứ 4, Công ty Cổ phần Thương mại Đầu tư Tín Thương (Công ty Tín Thương, trụ sở phường 10, quận 6, TP. Hồ Chí Minh) ký hợp đồng tiêu thụ nếp với Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) Phú Thượng (xã Phú Thành, Phú Tân). Theo hợp đồng, chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ nếp có 97 nông dân (ND) tham gia, diện tích đăng ký ban đầu 145 héc-ta, sản lượng dự kiến thu hoạch 1.305 tấn. Từ đầu vụ, doanh nghiệp (DN) và ND đã thỏa thuận giá thu mua 5.000 đồng/kg, đồng thời ứng trước chi phí sản xuất cho nông dân 5 triệu đồng/héc-ta. Tuy nhiên, khi bước vào thu hoạch, giá nếp đã tăng từ 5.500 lên 6.500 đồng/kg và chuyện “bẻ kèo” đã diễn ra. “Ban Giám đốc HTX đã chủ động gặp gỡ đại diện DN để xin thêm cho ND mỗi kg nếp là 500 đồng. Điều này đã được DN chấp nhận. Như vậy, giá mua là 5.500 đồng/kg. Dù vậy, kết thúc vụ thu hoạch, thay vì sản lượng dự kiến thu về hơn 1.300 tấn thì DN chỉ mua được trên 758 tấn” – ông Trần Văn Mây, đại diện Công ty Tín Thương, chia sẻ.

Theo ông Mây, nhiều ND không làm đúng hợp đồng, bán bớt số lượng ra bên ngoài, số còn lại thì bơm nước vào ruộng trước khi thu hoạch để nếp nặng ký. “Trong quá trình thu mua, có hộ giao nếp cho DN nhưng độ ẩm lên đến 32 độ, khiến DN thua lỗ vì độ ẩm quá cao” - ông Mây bức xúc.

Nhìn lại quá trình giao dịch này cho thấy, nguyên nhân của việc “bẻ kèo” qua lại là do hợp đồng liên kết còn quá sơ sài, trong đó điều kiện để đảm bảo hai bên thực hiện đúng hợp đồng lại không có (không có tín thư bảo lãnh của ngân hàng). Trong hợp đồng, hai bên thỏa thuận không ghi độ ẩm, vì vậy nông dân lợi dụng kẽ hở này giao lúa với độ ẩm cao. Ngược lại, trong trường hợp giá nếp rớt xuống thấp như từng xảy ra ở vụ hè thu năm 2014 (5.000 – 5.100 đồng/kg), DN không ngại “bẻ kèo” và viện dẫn ra nhiều lý do, trong đó có việc xác định “giá thị trường”.

Pháp luật chưa nghiêm

“Nhìn lại hợp đồng liên kết giữa Công ty Tín Thương và HTXNN Phú Thượng cho thấy, biện pháp chế tài mà hợp đồng đưa ra, theo tôi là chưa đủ mạnh. Nếu ND bội tín thì phải bồi thường 5 triệu đồng; DN bội tín thì mất cọc cũng chỉ 5 triệu đồng. Như vậy, khi giá nếp 6.500 đồng/kg, ND bán nếp ra bên ngoài, sau khi bồi thường hợp đồng 5 triệu đồng, ND vẫn còn lãi 3 triệu đồng thì việc “bẻ kèo” rất dễ xảy ra” - luật sư Trần Ngọc Phước, Đoàn Luật sư An Giang, phân tích.

2 năm thực hiện thí điểm chuỗi liên kết sản xuất nông sản gắn với tiêu thụ thì việc “bẻ kèo” qua lại lẫn nhau thường xuyên xảy ra. Tuy nhiên, vẫn chưa có trường hợp nào được đưa ra xét xử để mang tính răn đe. “Pháp luật chưa nghiêm thì khó mà kêu gọi mọi người phải sống và làm việc với tinh thần “thượng tôn pháp luật” – ông Nguyễn Văn Trơ (xã Tân Thạnh, TX. Tân Châu) nêu ý kiến.

Ngoài 2 vấn đề trên, để chuỗi liên kết phát triển mang tính bền vững, cả ND lẫn DN cần thay đổi tập quán sản xuất cũng như phương thức kinh doanh. Đây chính là yếu tố để hai bên xích lại gần nhau hơn. “Đa phần DN kinh doanh theo phương thức “mua ở đầu chợ, bán ở cuối chợ”. Còn ND cũng không hơn, nghĩa là đa phần nhìn thấy cái lợi trước mắt, mà quên đi lợi ích lâu dài nên sẵn sàng bội tín. Vấn đề này cần phải thay đổi ngay để chúng ta bước vào hội nhập cho thành công” – ông Lê Thành Lập, Phó Chủ tịch Liên minh HTX An Giang, bức xúc. Trên phương diện vốn phục vụ cho sản xuất, cho vay theo chuỗi đã tháo gỡ được khó khăn cho ND lẫn DN, nhưng ngân hàng phải gánh chịu rủi ro rất cao (khi chuyển từ hình thức thế chấp tài sản sang quản lý dòng tiền lưu chuyển từ tài khoản này sang tài khoản khác), vì vậy cần nghiên cứu thêm cách quản trị rủi ro để tránh những thiệt hại khi giá bán sản phẩm rớt xuống dưới thành sản xuất.

“Thời gian tới, chúng ta sẽ tìm mọi cách không để thương lái thao túng về giá mua ngay trong vùng dự án đang triển khai. Đây là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị. Muốn vậy, phải phát huy tốt vai trò của HTX thông qua việc cung cấp ngày càng nhiều các dịch vụ (DV) cho thành viên. HTX làm tốt vai trò cung ứng các DV sản xuất thì người ND sẽ có lợi nhiều hơn” – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Nưng, chỉ đạo.

MINH HIỂN