Chủ động phòng tránh rủi ro từ hạn mặn

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 12/04/2016
Ngày cập nhật: 14/4/2016

Hè thu là một trong những vụ lúa có diện tích gieo sạ lớn nhất trong năm tại ĐBSCL. Năm nay, trước tình hình hạn mặn diễn ra gay gắt, nhiều địa phương đã chủ động chuyển đổi bớt diện tích trồng lúa sang các loại cây trồng khác nhằm tiết kiệm nước tưới. Tuy nhiên, lúa vẫn là loại cây trồng chủ lực và vấn đề đang đặt ra là làm thế nào để đảm bảo hiệu quả sản xuất vụ lúa này.

Nhiều yếu tố bất lợi

Mùa khô 2015 - 2016, các địa phương vùng ĐBSCL đối mặt với khô hạn và xâm nhập mặn mang tính lịch sử trong vòng 100 năm qua. Hiện tượng El Nino dẫn đến mưa ít và việc trữ nước ở các hồ chứa thủy điện ở thượng nguồn sông Mê Công làm lượng dòng chảy giảm. Đây được xem là nguyên nhân chính dẫn đến tình hình khô hạn nghiêm trọng ở ĐBSCL hiện nay. Tính đến đầu tháng 4-2016, có 9/13 tỉnh, thành trong vùng phải công bố tình trạng thiên tai hạn hán, gồm: Bến Tre, Sóc Trăng, Hậu Giang, Kiên Giang, Tiền Giang, Long An, Trà Vinh, Bạc Liêu, Vĩnh Long.

Nông dân huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ quan tâm thực hiện kỹ khâu làm đất trước khi gieo sạ lúa hè thu 2016.

Nhiều chuyên gia nhận định, bước vào thời điểm tháng 4, tháng 5-2016, nắng hạn và mặn xâm nhập tại ĐBSCL sẽ còn diễn ra gay gắt hơn, đe dọa gây thiệt hại cho nhiều diện tích sản xuất nông nghiệp, nhất là các diện tích sản xuất lúa hè thu 2016. Chưa nói đến nguy cơ thiếu nước sản xuất, tình trạng nắng nóng, nền nhiệt cao, sóng nhiệt và bức xạ mặt trời cao… cũng sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây lúa. Nông dân chắc chắn tốn thêm nhiều chi phí tưới nước, bón phân và chăm sóc lúa. Dòng chảy từ thượng nguồn thấp dẫn đến sự xâm nhập mặn vào sâu nội địa. Tới đây, khả năng có thêm nhiều diện tích trồng lúa tại ĐBSCL bị ảnh hưởng bởi hạn mặn. Thách thức về nước cho vụ sản xuất hè thu 2016 là rất lớn và các trà lúa hè thu phải đối mặt với nhiều nguy cơ bị thiệt hại.

Theo PGS. TS Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, Trường Đại học Cần Thơ, do nắng nóng, nước bốc hơi nhanh và mặn xâm nhập khá nặng nề thời gian qua nên nhiều diện tích đất lúa bị co ngót, nứt nẻ và nhiễm mặn với hàm lượng muối hòa tan trong đất cao, cần phải tốn nhiều nước để rửa mặn và phục vụ làm đất, gieo trồng. Trong khi đó, nhiều khả năng mùa mưa 2016 xuất hiện trễ so mọi năm và lúa hè thu tại nhiều địa phương có thể xuống giống chậm. Nhiều trà lúa hè thu bước vào giai đoạn làm đòng và trổ có thể gặp "hạn Bà Chằn" kéo dài. Các ruộng lúa bị khô hạn, đất nứt sâu, khi có mưa xuống sẽ có nhiều nơi bị nhiễm phèn. Ngoài ra, năm 2016 có thể bắt đầu có dấu hiệu của hiện tượng La Nina (thường sau El Nino sẽ có La Nina), mưa lớn trong giai đoạn lúa thu hoạch có thể gây lũ sớm, ảnh hưởng thu hoạch. GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, Trường Đại học Cần Thơ, cho biết: Lúa vụ hè thu 2016 không chỉ bị đe dọa bởi tình trạng khô hạn, thiếu nước ngọt mà còn có nguy cơ bị thiệt hại do ngộ độc hữu cơ, phèn và mặn. Đặc biệt, trong điều kiện nắng nóng và khô hạn, phèn có điều kiện trồi lên mặt đất. Các ruộng lúa bị tình trạng đất nứt nẻ nếu nông dân bơm phải nguồn nước bị nhiễm mặn nặng vào ruộng lúa thì không chỉ thiệt hại cho vụ lúa hiện tại mà còn ảnh hưởng đến các vụ sau do mặn xâm nhập sâu vào lòng đất.

Ứng phó ra sao?

Trong tình hình có nhiều yếu tố bất lợi, để sản xuất thắng lợi vụ hè thu 2016 đòi hỏi nông dân cần quan tâm thực hiện đồng bộ các giải pháp để giảm thiểu thấp nhất các rủi ro có thể xảy ra ngay từ quá trình làm đất, chọn giống đến gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch lúa. Trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH) ngày càng tăng, nông dân cần quan tâm thực hiện các giải pháp canh tác lúa thông minh, thích ứng BĐKH. Đặc biệt, việc quản lý, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả các nguồn nước ngọt là một yêu cầu cấp thiết trong tình hình nguồn nước khan hiếm.

Đề xuất các giải pháp quản lý nước cho vụ hè thu 2016, PGS.TS Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, lưu ý: Nông dân không nên xuống giống quá sớm khi chưa biết chắc mùa mưa đã thực sự đến. Cần chọn các giống dưới 105 ngày để rút ngắn thời gian canh tác, tránh lũ sớm cuối vụ. Đồng thời, vẫn duy trì các giải pháp tưới tiết kiệm nước, nước thừa khi mưa lớn nên trữ ở các kênh tiêu, đề phòng hạn giữa vụ (hạn Bà Chằn). Cần có các máy bơm, trạm bơm di động để chủ động kiểm soát nước. Thường xuyên theo dõi các thông tin thời tiết, theo dõi diễn biến mực nước nội đồng và duy trì công việc nạo vét, vệ sinh cây cỏ hai bên bờ, kênh, mương…

Theo GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, Trường Đại học Cần Thơ, để ứng phó với các nguy cơ lúa hè thu bị "chết khát, chết đói và ngộ độc" do bị hạn, mặn và phèn nông dân cần có các "vũ khí". Đó là tự trang bị thiết bị để kiểm tra phèn và đo độ mặn. Nông dân cần lưu ý: phải làm đất thật kỹ ngay sau thu hoạch lúa đông xuân để rơm rạ kịp thời phân hủy, tránh lúa bị ngộ độc hữu cơ kết hợp với ngộ độc phèn và mặn. Thực hiện các giải pháp đuổi mặn, hạ phèn và tăng cường sức cho hạt giống trước khi gieo sạ, như: làm đất thật kỹ và phẳng; cho nước vào ngập ruộng khoảng 2 tuần; bón vôi, tạo rãnh thoát nước cho ruộng lúa; áp dụng biện pháp sạ nước… Đặc biệt, cần kiểm tra độ phèn, mặn của ruộng lúa trước khi gieo sạ cũng như kiểm tra kỹ nguồn nước trước khi bơm vào tưới lúa để tránh thiệt hại. Ngoài ra, nông dân cũng cần quan tâm thực hiện việc đo độ chua (phèn) để bón phân cho lúa, chọn các loại phân bón thích hợp điều kiện canh tác bất lợi và tăng khả năng hút nước cho lúa và chống chịu hạn mặn, phèn bằng chất điều hòa Brassinosteroids, các loại phân phun trên lá …

Cùng với các điều kiện thời tiết bất lợi, nhiều loại sâu bệnh và dịch hại trên lúa tiếp tục diễn biến phức tạp cũng là những nguy cơ gây đe dọa đến hiệu quả sản xuất lúa hè thu 2016. Đáng chú ý là các đối tượng dịch hại nguy hiểm như: rầy nâu, muỗi hành, mùa khô thuận lợi cho chuột cắn phá lúa… Các chuyên gia khuyến cáo, nông dân cần có các giải pháp phòng tránh các loại sâu bệnh và dịch hại nguy hiểm trên. Chú ý áp dụng các giải pháp quản lý dịch hại tổng hợp, tăng cường ứng dụng các chương trình "3 giảm, 3 tăng" và "1 phải, 5 giảm" vào sản xuất lúa. Ngoài ra, nông dân cũng cần có biện pháp chủ động trong thu hoạch lúa.

Khánh Trung