Đối phó hạn, mặn: Trông cậy vào giống lúa siêu chịu mặn!

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 04/03/2016
Ngày cập nhật: 7/3/2016

Cuối tháng 2 và đầu tháng 3-2016, đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) - vựa lúa của cả nước đang gánh chịu những thiệt hại nặng nề do khô hạn và xâm nhập mặn kỷ lục trong gần 100 năm qua. Các địa phương đang khẩn trương tìm các giải pháp cấp bách để ứng phó với tình hình ngày càng diễn biến nghiêm trọng. Trong bối cảnh này, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, các giống chống chịu với hạn, mặn được xem là lối ra cho vựa lúa ĐBSCL.

Nông dân Hậu Giang tìm hiểu các giống lúa thích hợp để gieo sạ.

Giống chịu mặn đã sẵn sàng

“Biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng. ĐBSCL đối diện với những thiệt hại nặng nề do hạn hán, xâm nhập mặn gây ra. Giải pháp quan trọng nhất hiện nay là chuyển đổi cơ cấu cây trồng để thích nghi với những khó khăn do thời tiết gây ra. Trong đó, những giải pháp ứng dụng các tiến bộ khoa học nhằm trang bị những kỹ năng cần thiết cho nông dân hiện nay là giải pháp thiết thực để hạn chế rủi ro, nâng cao giá trị trong sản xuất lúa”, ông Trương Cảnh Tuyên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, nhận định.

Thực tế trong những năm qua, các viện, trường như Viện Lúa ĐBSCL, Trường Đại học Cần Thơ đã nghiên cứu, chọn lọc và cho ra đời một số giống lúa chịu mặn từ 4‰ - 6‰. Nhiều nơi bước đầu chọn tạo được giống siêu chịu mặn. Các giống này, thu thập từ vùng đất ngập nước ven biển ĐBSCL rồi nghiên cứu. Sau đó, được trồng khảo nghiệm nhiều năm tại trường và theo “đơn đặt hàng” một vài địa phương.

“Đất này trước đây chỉ có thể nuôi tôm hoặc bỏ hoang. Vài năm qua, tôm bị bệnh, dẫn đến thất thu. Giờ đây, nông dân trồng lúa Một Bụi Đỏ chịu mặn luân canh nên có thu nhập, sống ổn. Dù năng suất có thấp hơn chút ít so với lúa ở vùng ngọt nhưng bù lại chi phí sản xuất thấp, dịch bệnh ít. Cảnh đi “vay gạo giao mùa” không còn, do trồng được lúa trên đất phèn mặn”, lão nông Ba Hải (ở xã Ninh Thạnh Lợi, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu) cho biết. Được biết, Hồng Dân là một vùng đất ngập mặn, người dân canh tác 1 vụ lúa 2 vụ tôm. Với nhiều ưu điểm vượt trội, nhất là đặc tính chịu mặn tốt, lúa Một Bụi Đỏ luôn nằm trong lựa chọn hàng đầu của bà con nông dân khi chọn giống cho mỗi vụ lúa hàng năm và diện tích liên tục được gia tăng. Diện tích trồng giống Một Bụi Đỏ tại huyện Hồng Dân khoảng 15.000ha, chiếm khoảng 90% diện tích canh tác lúa tại đây. Nhưng do quá trình canh tác làm cho giống lúa Một Bụi Đỏ bị thoái hóa không thuần, cứng cơm, hàm lượng protein thấp. Một nhóm các nhà khoa học Trường Đại học Cần Thơ đã thực hiện đề tài “Phục tráng giống lúa Một Bụi Đỏ có chất lượng tốt”. Từ đó, nguồn lúa giống Một Bụi Đỏ được “phục tráng” quay lại trụ vững trên vùng đất phèn, mặn. “Giống lúa “độc” trên nếu trồng trong vùng ngọt sẽ cho năng suất từ 6 - 7 tấn lúa khô/ha, không thua những giống lúa mà bà con nông dân quen trồng, kể cả loại lúa có phẩm chất thấp như IR 50404”, PGS-TS Võ Công Thành (Khoa Nông nghiệp và Sinh học ứng dụng - Trường Đại học Cần Thơ) khẳng định.

Cần có chương trình nhân rộng

Theo PGS-TS Nguyễn Công Thành, ở nhiều nước, lúa chịu độ mặn cao nhất là 8‰ vào giai đoạn thu hoạch, những giống lúa của trường có thể chịu được 10‰, riêng ở Cà Mau là 12,7‰. Một số nghiên cứu về lúa trên thế giới chỉ chú trọng vào tính chịu mặn nên khi áp dụng vào vùng đất mặn ở ĐBSCL vốn bị nhiễm phèn đã không thành công hoặc cho năng suất thấp hơn. Giống lúa của Trường Đại học Cần Thơ vừa chịu được mặn vừa chịu được phèn.

Được biết, nhiều giống lúa chống chịu mặn của Trường Đại học Cần Thơ nghiên cứu được sản xuất đại trà ở Cà Mau, Bạc Liêu, Tiền Giang, Long An - là những vùng chịu ảnh hưởng nặng của nước mặn đã đáp ứng được nhu cầu sản xuất của nông dân.

Hiện nay, Viện Lúa ĐBSCL đang ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ trong chọn tạo giống nhằm tìm ra giống lúa cho năng suất cao ổn định, phẩm chất gạo tốt, kháng sâu bệnh, nhất là rầy nâu, bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, đạo ôn và thích nghi điều kiện tiểu vùng sinh thái và thay đổi khí hậu. Nhiều địa phương đã chủ động chuyển đổi một số cây trồng cho phù hợp với điều kiện thiếu nước ngọt như hiện nay. Song, trên diện rộng diện tích đất trồng lúa vẫn chiếm diện tích cao nhất trong sản xuất nông nghiệp của vùng (với khoảng 1,6 triệu héc-ta và mỗi năm sản xuất 3 vụ/4 triệu héc-ta). Chính vì vậy, việc nhiều địa phương đang xúc tiến thực hiện các dự án tạo ra “giống lúa siêu chịu mặn” rất được nông dân hưởng ứng. Đây là những ý tưởng táo bạo rất phù hợp trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất của vựa lúa ĐBSCL.

Theo Cục Trồng trọt, từ hiện trạng sản xuất vụ Đông xuân 2015-2016 và các dự báo, diễn biến khí tượng thủy văn vẫn còn nhiều phức tạp, để hạn chế tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn tại ĐBSCL trong năm 2016, các địa phương cần tập trung chỉ đạo tiếp tục thực hiện một số giải pháp như sau: bố trí thời vụ sản xuất và thời gian xuống giống của các vụ Hè thu 2016 và Mùa 2016 thật hợp lý, né tránh hạn, mặn, tập trung, nhanh và gọn.

Sử dụng các giống lúa ngắn ngày, bố trí nhóm giống cùng thời gian sinh trưởng để thuận tiện cho việc cung cấp nước tưới, đảm bảo sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả. Đặc biệt khuyến khích nông dân sử dụng các giống lúa chống chịu hạn, phèn mặn trung bình - khá: OM 5464, AS 996, OM 2517, OM 5451, OM 6677, OM 576, OM 6976... cho những vùng khó khăn về nước tưới, chịu ảnh hưởng phèn, mặn.

Vùng bán đảo Cà Mau: ưu tiên sử dụng các giống lúa ngắn ngày, chịu phèn mặn và điều kiện khó khăn. Giống chủ lực: OM 4900, OM 6976, OM 2517, OM 5451, IR 50404...; giống bổ sung: ST5, GKG1, OM 7347, OM 5472, OM 576, OM 5954, Jasmine 85, RVT...

Vùng ven biển Nam bộ: ưu tiên áp dụng giống ngắn ngày, thâm canh trung bình - khá, chịu điều kiện khó khăn. Giống chủ lực: IR 50404, OM 2517, OM 576, AS 996, OM 5451, OM 6976, OM 5472...; giống bổ sung: ST5, OMCS 2000, Jasmine 85, OM 4900, OM 7347, RVT, VD20...

Về lâu dài, cần chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa bị hạn, mặn, trồng lúa kém hiệu quả. Các địa phương khẩn trương hoàn chỉnh gói kỹ thuật canh tác lúa thích ứng với hạn hán và xâm nhập mặn phổ biến rộng rãi trong toàn vùng ĐBSCL.

CAO PHONG