Giống tiêu lốp xuất hiện trở lại

Nguồn tin: Báo Bình Phước, 17/02/2016
Ngày cập nhật: 19/2/2016

Mùa xuống giống 2015, anh Trần Minh Chánh ở ấp 6, xã Lộc Hòa (Lộc Ninh, Bình Phước) quyết tâm phục hồi giống tiêu lốp... Nhiều người trồng tiêu ở Lộc Ninh cũng bắt đầu theo anh Chánh trồng tiêu lốp để sử dụng và làm “hàng độc” biếu người thân... Anh Chánh cho biết: Tiêu lốp cay và thơm hơn các loại tiêu khác nên nhiều gia đình ở Lộc Ninh, Bình Dương vẫn rất chuộng để kho cá, nêm canh.

Vị thuốc đặc biệt

Tiêu lốp còn gọi là tiêu dài, tiêu thất, tiêu lá tim, tên khoa học là Piper longum, thuộc họ thực vật Piperaceae, đến châu Âu trước tiêu đen (Black pepper). Tiêu lốp được đánh giá cao trong thời đế quốc La Mã và được định giá cao gấp ba lần tiêu đen do vừa cay vừa ngọt, rất thích hợp với các món ăn và khẩu vị người La Mã. Ngày nay, tiêu lốp rất ít được biết đến và được xem như vị thuốc hơn là gia vị.

Anh Chánh khoe giống tiêu lốp trồng tháng 7-2015

Cây tiêu lốp thuộc loại thân thảo, phần gốc mọc bò. Thân cành mang hoa, không lông, đứng thẳng, có thể cao 2 - 4m. Lá mọc so le, có cuống ngắn. Phiến lá hình trứng, thuôn dài khoảng 6 - 7,5cm, rộng 3 - 5cm, gốc hình quả tim, hơi lệch một bên. Đầu lá nhọn, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông nhỏ. Lá có 5 - 7 gân. Hoa đơn tính. Hoa đực dài khoảng 3,5cm, có trục nhẵn, lá bắc tròn, có 2 nhụy. Hoa cái ngắn hơn, khoảng 1,5cm, có cuống ngắn. Cụm trái hình trụ, hơi cong, do nhiều trái mọng nhỏ tập hợp tạo thành, dài 1,5 - 3,5cm, đường kính 0,3 - 0,5cm, mặt ngoài màu đen hoặc nâu. Gốc cụm trái có cuống còn sót lại hay vết của cuống đã rụng. Trái mọng nhỏ, hình cầu. Hạt tròn hay gần như tròn, cỡ 2 - 2,5mm.

Tiêu lốp là cây thuộc vùng nhiệt đới châu Á, phân bố tự nhiên tại Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Nam Trung Hoa (Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây), Đông Nam Á. Tại Việt Nam, tiêu lốp tương đối phổ biến ở các tỉnh vùng cao nguyên.

Tiêu lốp được dùng làm gia vị và thuốc trong dân gian. Trái được ghi nhận là có hoạt tính ngừa thai khi thử trên động vật, nên tránh dùng cho phụ nữ đang mang thai. Piperine có hoạt tính tương tác sinh học như can thiệp vào hoạt động xúc tác sinh hóa của một số men (enzyme) trong cơ thể, ức chế men Arylhydrocarbon hydrolase (AHH) và UDP- glucoryltransferase ở gan nên có khả năng gây thay đổi sự hấp thu phenytoine và barbiturates trong cơ thể. Tiêu lốp có thể gây tăng hiệu ứng thuốc và tăng phản ứng phụ khi dùng chung với phenytoin (Dilantin), propranolol (Inderal), theophylline.

Người Trung Quốc sử dụng tiêu lốp trị chứng bụng lạnh, đau, buồn ói, tiêu chảy. Dược học cổ truyền Việt Nam dùng tiêu lốp trị đau, lạnh bao tử, ói ra nước chua, sôi bụng, tiêu chảy, đau nhức đầu, chảy nước mũi, viêm xoang, đau răng, kinh nguyệt không đều.

Và là “đặc sản”

Anh Hoàng Sánh, khuyến nông viên xã Lộc Thiện, huyện Lộc Ninh cho biết: Tiêu lốp trước đây được trồng nhiều ở Lộc Ninh, Bù Đốp nhưng sau mai một dần vì năng suất chỉ bằng khoảng 1/5 giống tiêu khác. Hiện nhiều hộ trồng tiêu ở Lộc Ninh phục hồi lại giống tiêu lốp như một “đặc sản”. Ưu điểm của giống này là khả năng kháng bệnh cao, kể cả bệnh “nan y” chết nhanh chết chậm...

Tiêu lốp được dùng khá thông dụng trong các món ăn Ấn Độ và Bắc Phi. Do sự khác biệt trong thành phần terpene nên tiêu đen không thay thế được tiêu lốp. Hương vị của tiêu lốp là pha trộn giữa cay và ngọt. Tiêu lốp cay hơn tiêu đen nên người ít ăn cay cần thận trọng. Tại Bắc Phi, nơi các vùng Hồi giáo, tiêu lốp đã được nhà buôn Ả Rập đem đến và trở thành một gia vị thông dụng trong nhiều món ăn truyền thống, nhất là ở Maroc và Ethiopia. Tại Ethiopia, tiêu lốp quan trọng hơn, dùng trong các món thịt hầm (wat). Tiêu lốp được pha trộn với tiêu đen, đậu khấu, đinh hương và nghệ. Hỗn hợp trộn Berbere của Ethiopia tương tự với marsala của Ấn Độ, dùng để ướp các món ăn từ thịt cừu.

Dân gian Việt Nam dùng tiêu lốp làm muối tiêu, vừa là món ăn vừa là bài thuốc gia truyền, có vị rất thơm, cay nhẹ, tính ấm, dễ tiêu dành cho người lớn tuổi, người ăn kiêng giảm cân, người ăn chay...

P. Hà