Bấp bênh sản xuất chanh dây

Nguồn tin: Báo Đắk Nông, 09/11/2016
Ngày cập nhật: 10/11/2016

Trong thời gian dài, mặc dù chanh dây chưa được công nhận là cây trồng chính thức, nhưng có những thời điểm vì giá cả cao nên người dân trồng ồ ạt lên đến cả ngàn hecta. Hệ quả là giá chanh dây nhanh chóng giảm, đi kèm là sâu, bệnh hại cây trồng lây lan nhanh, dẫn đến rủi ro cao.

Chanh dây vượt xa quy hoạch

Tháng 10/2013, UBND tỉnh Đắk Nông đã có Quyết định số 1579/QĐ-UBND phê duyệt quy hoạch xây dựng vùng sản xuất nông sản thực phẩm (cây ăn quả) tập trung, bảo đảm an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020.

Theo đó, cây chanh dây được quy hoạch đến năm 2015 trồng 450 ha và đến năm 2020 tăng lên 495 ha, tổng sản lượng 15.593 tấn. Thế nhưng, vài năm trở lại đây, người dân trên địa bàn tỉnh ồ ạt trồng nên hiện diện tích đã vượt xa quy hoạch. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp-PTNT, tháng 7/2016, diện tích chanh dây trên địa bàn tỉnh là 485 ha, nhưng đến tháng 9 đã lên 892 ha, tăng trên 300% so với kế hoạch.

Nguồn giống không được kiểm soát chặt chẽ, cộng với diện tích tăng mạnh khiến nguy cơ bùng phát sâu, bệnh hại cây chanh dây

Không chỉ người dân Đắk Nông ồ ạt trồng chanh dây mà các tỉnh khác diện tích cũng tăng nhanh. Theo thống kê mới đây của Cục Bảo vệ thực vật (BVTV), tính đến tháng 7/2016, tại 5 tỉnh khu vực miền Trung và Tây Nguyên đã có trên 2.731 ha chanh dây, trong đó Gia Lai 1.323 ha, Lâm Đồng 656 ha, Đắk Nông 485 ha, Đắk Lắk 139 ha và Nghệ An 128 ha.

Mới đây, Công ty Cổ phần Nafoods Group (Nghệ An) đã xin chủ trương phát triển vùng nguyên liệu chanh dây trên địa bàn tỉnh Gia Lai với diện tích từ 3.000 – 5.000 ha. Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai cũng đã chặt bỏ khoảng 1.000 ha cao su tại huyện Mang Yang (Gia Lai) để chuyển sang trồng chanh dây. Một số công ty khác cũng dự kiến sẽ đầu tư trồng chanh dây tại các tỉnh Tây Nguyên.

Theo dự báo của cơ quan chức năng và doanh nghiệp, diện tích chanh dây tăng nhanh chắc chắn sẽ đối mặt với nguy cơ “khủng hoảng thừa”, rớt giá sâu trong thời gian tới. Vì vậy, người dân không nên phát triển chanh dây ồ ạt và cần thường xuyên theo dõi tình hình sâu, bệnh hại để hạn chế tối đa rủi ro.

Rủi ro từ sâu, bệnh

Diện tích chanh dây đang ngày một tăng nhanh kéo theo sâu, bệnh hại càng phát triển mạnh do nguồn cây giống không được kiểm soát. Trong khi đó, nông dân lại thiếu kỹ thuật trồng, chăm sóc. Đáng báo động, trong số 2.731 ha chanh dây nói trên đã có tới 676 ha bị sâu, bệnh, virus gây hại.

Theo kết quả khảo sát của Chi cục BVTV các tỉnh, đáng lo ngại là virus rất dễ lây lan, gây thiệt hại lớn đối với cây chanh dây. Trong số diện tích chanh dây bị sâu, bệnh có 73 ha bị nhiễm virus và có tới 40 ha bị ở mức độ nặng. Ngoài ra, còn có 603 ha bị nhiều sâu, bệnh như các bệnh đốm nâu, sương mai, thối rễ, mốc xám và bọ trĩ, rệp muội, ruồi đục quả, nhện đỏ tấn công.

Theo bà Hoàng Ngọc Duyên, Chi cục phó Chi cục BVTV tỉnh Đắk Nông, chanh dây có đặc điểm cần lưu ý, đó là nhạy cảm với virus. Trước tình hình sâu, bệnh xảy ra đối với cây chanh dây, Chi cục BVTV 5 tỉnh đã gửi 36 mẫu để Cục BVTV kiểm tra thì phát hiện có 32 mẫu nhiễm virus. Virus trên chanh dây lây lan nhanh, thông qua các loại côn trùng chích hút và không có thuốc phòng trị mà chỉ có một cách duy nhất đó là tiêu hủy. Chanh dây giai đoạn phát chồi thì côn trùng chích hút khá nhiều, nhất là bọ trĩ và các loại rệp. Nguồn giống không bảo đảm, ủ sẵn mầm bệnh cũng làm gia tăng virus lây lan tại các vườn.

Chi cục BVTV tỉnh đã lấy 5 mẫu có triệu chứng như xoăn lá, đốt ngắn, lá mất diệp lục gửi Cục BVTV kiểm tra thì có tới 4 mẫu dương tính với virus. Ngoài ra, qua kiểm tra, hầu hết các vườn đều có triệu chứng của virus, biểu hiện rõ nhất ở chồi non, lá non bị xoăn tít, mất diệp lục, lóng cây ngắn, nhỏ, cành phát triển không bình thường mà quăn queo.

Trước thực trạng nói trên, thực hiện chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp - PTNT, Cục BVTV đã xây dựng quy trình phòng, chống virus gây hại đối với chanh dây và đề xuất một số giải pháp phát triển chanh dây. Trong đó, cùng với ban hành hướng dẫn tiêu chuẩn giống chanh dây để các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu chanh dây thực hiện, các địa phương cần xây dựng quy hoạch vùng nguyên liệu để tham mưu UBND tỉnh phê duyệt.

Giá cả thất thường

Trong khi chanh dây dễ bị sâu, bệnh gây hại thì việc giá cả thiếu ổn định luôn khiến người trồng bất an. Chỉ mới có mặt trên thị trường trong vòng 10 năm, nhưng chanh dây đã bao phen khiến cho người dân Tây Nguyên phải lao đao vì giá thấp. Hễ thời điểm nào diện tích và sản lượng chanh dây ít thì thương lái thu mua quả với giá cao; còn khi diện tích tăng, sản lượng tăng thì giá giảm nhanh chóng.

Giá chanh dây nhiều lần xuống thấp làm người trồng lao đao

Những tháng giữa năm 2009, quả chanh dây có giá từ 9.000 đồng/kg bỗng tăng vọt lên 22.000 đồng/kg, nhưng sau đó không lâu đột ngột giảm xuống chỉ còn 6.000 - 7.000 đồng/kg, thậm chí thấp hơn. Năm 2013, toàn tỉnh có khoảng 1.500 ha chanh dây (riêng huyện Đắk R’lấp có tới 600 ha), nhưng ngay sau đó, nhiều hộ dân phải chặt bỏ vườn cây vì giá chỉ còn 2.000 đồng/kg.

Đầu năm 2016, chanh dây ở khu vực Tây Nguyên đang ở mức 10.000 - 15.000 đồng/kg, bất ngờ đến đầu tháng 3 vọt lên 40.000 đồng/kg và tiếp tục tăng vùn vụt, đỉnh điểm là 56.000 đồng/kg, nhưng sau đó lại giảm xuống còn 10.000 đồng/kg, rồi tiếp tục giảm sâu, hiện chỉ còn 4.000 - 5.000 đồng/kg.

Có thể thấy, vào thời điểm bắt đầu chuyển sang mùa mưa-mùa gieo trồng, giá chanh dây thường tăng đột biến và đây có thể là “chiêu thức” để bán giống của những người kinh doanh giống. Bởi vì, vào thời điểm này, giá cây giống bao giờ cũng cao bất thường. Điển hình, khi giá quả chanh dây lên đến đỉnh điểm 56.000 đồng/kg, người dân ồ ạt mua giống về trồng, đẩy giá cây giống lên đến trên 40.000 đồng/cây. Sau khi bán hết cây giống, giá quả chanh dây lại “tụt dốc”.

Bà Phạm Thị Quê, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp - thương mại - dịch vụ Tia Sáng (Gia Nghĩa) cho biết: “Bên cạnh sản xuất, HTX còn kinh doanh, mua bán sản phẩm quả chanh dây và thấy giá cả lên xuống hàng ngày, hàng giờ. Từ đầu năm đến nay, chanh dây cũng nhiều phen “đảo giá”. Có thời điểm, HTX bán tới 30.000 - 40.000 đồng/kg chanh dây loại xuất khẩu, nhưng cũng có khi mua vào chỉ 4.000 - 5.000 đồng/kg xô. Sản lượng chanh dây sẽ dư thừa bởi vì nhiều tỉnh đang tăng nhanh diện tích. Hiện nay, Gia Lai, Đắk Lắk đều trồng chanh dây khá nhiều”.

Cũng theo bà Phạm Thị Quê phân tích, lợi thế của tỉnh Đắk Nông là có nhiều nhà xưởng chế biến nên giá cao hơn các tỉnh khác. Hiện tại ở Đắk Nông, HTX mua giá 6.000 đồng/kg chanh dây để sơ chế, nhưng bên Gia Lai, Đắk Lắk chỉ 4.000 - 5.000 đồng/kg thôi. Từ khi trồng đến thu hoạch, mỗi hecta chanh dây đầu tư hết khoảng 70 triệu đồng và mỗi năm kinh doanh đầu tư thêm 60 triệu đồng. Sau 5-6 tháng trồng, chanh dây cho thu hoạch nên giá cả biến động rất nhanh. Nếu sản xuất không tốt, chạy theo phong trào, nông dân sẽ luôn bị thua lỗ và chỉ làm giàu cho người bán giống, phân bón và thương lái.

Thanh Nga