Bất cập trong việc kiểm tra và công nhận rau đạt tiêu chuẩn VietGAP

Nguồn tin: Báo Thanh Hóa, 25/10/2016
Ngày cập nhật: 27/10/2016

Nông dân chăm sóc rau tại vùng quy hoạch sản xuất rau an toàn xã Cẩm Phong (Cẩm Thủy).

Sản phẩm có chứng nhận thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam (VietGAP) ngày càng được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn, bởi VietGAP là những nguyên tắc, trình tự, thủ tục hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, xử lý sau thu hoạch nhằm bảo đảm an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm. Thế nhưng, hiện nay việc kiểm tra và công nhận rau đạt tiêu chuẩn VietGAP vẫn còn bất cập và nếu công tác hậu kiểm không được thực hiện thường xuyên thì sẽ rất khó tạo thương hiệu.

Theo tìm hiểu được biết, để được chứng nhận bảo đảm tiêu chuẩn rau an toàn (RAT), người nông dân phải làm rau với quy trình kỹ thuật khắt khe do không được sử dụng tùy tiện phân bón, thuốc kích thích, do đó năng suất không cao, chi phí nhân công chăm sóc cũng tăng lên khoảng 10-15%, nhưng sản phẩm đang phải bán ngoài chợ như các loại rau trồng theo kiểu truyền thống và cũng không có nhãn mác để nhận biết dù được dự án cấp miễn phí. Xã Hoằng Hợp (Hoằng Hóa) là một trong những địa phương có mô hình RAT được công nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Hiện tại, toàn xã có 90 ha chuyên canh rau, trong đó có 47 ha trồng theo quy trình RAT khá nghiêm ngặt với 225 hộ gia đình tham gia sản xuất.

Tại huyện Yên Định, đến nay đã xây dựng được trên 15 ha RAT theo tiêu chuẩn VietGAP với hơn 100 hộ tham gia. Người dân tham gia trồng RAT trên địa bàn huyện thường xuyên được tập huấn kỹ thuật chăm sóc rau, quả, danh mục các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho phép và cách sử dụng bảo đảm an toàn. Nhờ áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật, vùng RAT của huyện được chuyên canh, luân canh với nhiều lứa cây trồng quanh năm, trong đó có cả nhiều loại rau trái vụ trong nhà lưới. Tuy nhiên, nói đến thương hiệu RAT ở đây thì hầu hết người tiêu dùng lại chưa biết tới.

Ông Lưu Tài Sáng, Phó Chủ nhiệm HTX dịch vụ nông nghiệp xã Định Liên (Yên Định) cho biết: Việc trồng RAT phải tuân thủ quy trình khoa học, đồng thời tuyệt đối không dùng thuốc kích thích nên chi phí cho cùng một diện tích cao hơn sản xuất truyền thống, trong khi hình thức cây rau lại xấu, không được bắt mắt. HTX đã nhiều lần tìm hiểu các đầu mối tiêu thụ sản phẩm qua các siêu thị, nhà hàng, nhưng để đáp ứng tiêu chí về chủng loại của các đơn vị này theo định kỳ rất khó...

Thanh Hóa hiện có 45 vùng sản xuất RAT tập trung được kiểm soát và chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm với tổng diện tích 152,1 ha (trong tổng diện tích RAT phân bổ từ 2013-2015 là 196,5 ha), chiếm 77,4%. Đối với kiểm tra chứng nhận VietGAP, trong giai đoạn 2013-2015 đã có 38 đơn vị tham gia sản xuất RAT đã được chứng nhận VietGAP với tổng diện tích 140,6 ha. Nhìn chung, qua kiểm soát người dân tham gia sản xuất RAT đã có nhận thức đúng về các quy định trong thực hành sản xuất nông nghiệp tốt, từng bước thay đổi thói quen, tập quán sản xuất cũ; tổ chức việc trồng RAT theo đúng quy định để tạo ra được sản phẩm an toàn tiêu thụ trên thị trường trong và ngoài tỉnh. Tuy nhiên, việc sản xuất RAT là phương thức sản xuất mới, do vậy các đơn vị và người dân còn gặp nhiều khó khăn để tiếp cận các quy trình, các yêu cầu về thực hành sản xuất tốt. Các vùng sản xuất RAT chủ yếu có quy mô nhỏ (từ 2-3 ha), nhiều thành viên cùng tham gia sản xuất nên việc thu hút đầu tư của doanh nghiệp và khả năng cơ giới hóa bị hạn chế, chưa tạo được lượng hàng hóa lớn và ổn định. Trong khi năng lực tổ chức kinh doanh, tìm kiếm thị trường của các đơn vị (chủ yếu là các HTX dịch vụ theo mô hình cũ) còn yếu, chưa tìm được thị trường lớn và ổn định thì các sản phẩm chưa được kiểm soát chất lượng vẫn chiếm tỷ lệ lớn trên thị trường, đã tạo áp lực không nhỏ đến tiêu thụ sản phẩm RAT. Việc xây dựng các cửa hàng, quầy hàng giới thiệu bán RAT chưa được quan tâm đúng mức. Từ năm 2013 đến 2015 toàn tỉnh đã xây dựng, nâng cấp được 12/67 cửa hàng, quầy hàng, chiếm 17,9% so với số lượng quầy hàng, cửa hàng theo phân bổ của tỉnh, trong đó, mới có 2 cửa hàng được chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm trong kinh doanh rau, quả theo quy định. Do vậy, sản phẩm sản xuất ra chủ yếu vẫn do người dân tự đưa đi tiêu thụ tại các chợ hoặc thông qua các thương lái, một số đơn vị đã ký được hợp đồng tiêu thụ song chưa bao tiêu được nhiều sản phẩm...

Ông Trịnh Khắc Vịnh, Giám đốc Trung tâm Kiểm nghiệm và Chứng nhận chất lượng nông lâm, thủy sản, cho biết: Trong khi vấn đề an toàn thực phẩm đang trở thành nỗi lo trong bữa ăn hàng ngày của mỗi gia đình thì trên thị trường lại xảy ra một nghịch lý, RAT lại “bí” đầu ra và giá cả không cao hơn do việc nhận diện RAT vẫn còn nhiều khó khăn. Một bất cập khác là rau sản xuất theo quy trình VietGAP khi tiêu thụ trên thị trường không được cấp giấy chứng nhận của cơ quan chức năng nên chuyện người bán có trà trộn thêm rau không sản xuất theo quy trình VietGAP vào hay không thì cũng rất khó kiểm soát.

Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến một bộ phận người dân sản xuất RAT không tuân thủ quy trình sản xuất an toàn và các quy định về quy trình đăng ký và kiểm soát RAT. Mặt khác, vấn đề quản lý, giám sát, xác nhận tiêu chuẩn RAT còn thiếu đồng bộ, chưa tạo thành chuỗi liên kết từ sản xuất, chế biến, đến tiêu thụ nên khó khăn trong kiểm soát chất lượng RAT.

Tô Hà