Rau an toàn và bài toán cung - cầu

Nguồn tin: Báo Quảng Bình, 30/09/2016
Ngày cập nhật: 3/10/2016

Với mục đích cải thiện tình trạng mất an toàn thực phẩm trong lĩnh vực sản xuất nông sản, thực phẩm, thời gian gần đây, ngành Nông nghiệp tỉnh Quảng Bình đã hướng dẫn, khuyến khích các hộ dân, doanh nghiệp trên địa bàn thực hiện mô hình sản xuất rau an toàn (RAT) theo quy trình áp dụng chương trình quản lý chất lượng VietGap. Qua thời gian triển khai tại các địa phương cho thấy, các mô hình RAT đã cho hiệu quả kinh tế cao đối với người sản xuất cũng như độ an toàn với người tiêu dùng. Tuy nhiên, hành trình đưa sản phẩm RAT đến tận tay người tiêu dùng vẫn còn là một câu chuyện dài và bài toán cung- cầu vẫn khó có lời giải...

Thị trường tiêu thụ vẫn bấp bênh...

Dẫn chúng tôi đi thị sát vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của HTX Dịch vụ điện-Dịch vụ nông nghiệp Trường Sơn, phường Quảng Long (Ba Đồn), chị Đặng Thị Quỳnh Trang, cán bộ phụ trách nông nghiệp phường Quảng Long cho biết, toàn phường có diện tích trồng rau gần 32 ha, trong khi đó vùng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP khoảng gần 3 ha với sản lượng rau trung bình đạt 950 tấn/năm. Để sản xuất RAT, các hội viên phải đầu tư cơ sở vật chất phục vụ sản xuất rau quả an toàn như điện, đường, giếng khoan, máy bơm, bạt che... với kinh phí vài trăm triệu đồng.

Những chi phí này khiến cho sản phẩm RAT thường có giá thành cao hơn so với những mặt hàng rau không minh bạch về nguồn gốc xuất xứ. Trong khi đó, từ khi được công nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP (năm 2015 đến nay), HTX vẫn chưa ký được hợp đồng tiêu thụ với đối tác nào, tất cả các loại rau, quả đạt tiêu chuẩn VietGAP đều chấp nhận bán trôi nổi trên thị trường như các loại khác.

Vì vậy, mặc dù địa phương có rất nhiều tiềm năng để tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP, nhưng thị trường tiêu thụ không ổn định đã trở thành "nút thắt" gây khó khăn cho các hộ dân nơi đây.

Không chỉ ở thị xã Ba Đồn, thành phố Đồng Hới đã xây dựng dự án phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, quả an toàn trên địa bàn giai đoạn 2009-2015 với tổng kinh phí đầu tư gần 2,5 tỷ đồng. Theo mục tiêu đặt ra, phấn đấu đến năm 2015, thành phố Đồng Hới sẽ xây dựng vùng chuyên canh rau với quy mô trên 25 ha theo tiêu chuẩn VietGAP và 10 cửa hàng bán rau, quả an toàn. Nhưng đến nay, dự án phát triển sản xuất RAT vẫn chưa đạt được mục tiêu thành phố đã đặt ra.

Hiện toàn thành phố mới triển khai sản xuất diện tích RAT theo hướng VietGAP trên 10 ha, nằm rải rác ở các phường, xã như: Đức Ninh, Bảo Ninh, Thuận Đức và Bắc Nghĩa. Qua trao đổi với nhiều hộ dân tham gia sản xuất rau theo mô hình VietGAP ở các phường, xã trên địa bàn thành phố được biết, đầu ra và thương hiệu cho RAT vẫn đang là "bài toán khó" cần được giải quyết.

Công ty CP Thanh Hương ở xã Hải Ninh (Quảng Ninh) cũng đã mạnh dạn triển khai xây dựng vùng (1,5 ha) sản xuất rau an toàn theo hướng VietGAP vào đầu năm 2016 để cung cấp và xây dựng thương hiệu nguồn nông sản sạch cho người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh.

Ông Võ Đại Nghĩa, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thanh Hương cho biết, từ đầu năm đến nay nông sản được sản xuất theo quy trình sạch gồm: cải xanh, mướp đắng, mồng tơi, dưa chuột, xà lách, cà chua, rau quế, đậu côve, cải bẹ, hành lá, ớt đang gặp phải khó khăn đầu ra, mặc dù siêu thị Co.opmart Quảng Bình đã tham gia tiêu thụ sản phẩm cho đơn vị với số lượng gần cả chục tấn. Do sản lượng tiêu thụ chỉ cầm chừng, không có thị trường ổn định nên công ty cũng khó mở rộng diện tích, nhằm nâng cao sản lượng và thu nhập cho công nhân.

Vùng sản xuất rau của HTX Dịch vụ điện-Dịch vụ nông nghiệp Trường Sơn theo tiêu chuẩn VietGAP nhưng khó tìm đầu ra cho sản phẩm.

Theo ông Lê Kim Hoàng, Chi Cục Trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản, trong thời gian qua đơn vị đã chú trọng hướng dẫn, hỗ trợ các cơ sở sản xuất nông thủy sản áp dụng các chương trình quản lý chất lượng tiên tiến. Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có 7 cơ sở gồm: 1 cơ sở chăn nuôi lợn thịt, 1 nuôi tôm và 5 sản xuất rau được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Tuy nhiên, hầu hết mô hình, HTX, tổ hợp tác sản xuất RAT đều chưa tìm được đầu ra ổn định, mà nguyên nhân là do chưa liên kết được với đơn vị tiêu thụ.

Nghịch lý giữa “cung” và “cầu”

Một thực tế đáng băn khoăn là, trong khi các cơ sở sản xuất RAT vẫn đang loay hoay đi tìm đầu ra cho sản phẩm thì hầu hết người tiêu dùng trong tỉnh lại đang kêu khó “tiếp cận” với RAT.

Chị Trần Thanh Vân, ở thị xã Ba Đồn cho biết, nghe quảng cáo trên các phương tiện thông tin về RAT của phường Quảng Long, nhưng khi tìm đến chợ Ba Đồn để mua thì không tìm thấy địa điểm nào có bán. Hỏi ra mới biết, RAT của HTX Dịch vụ điện-Dịch vụ nông nghiệp Trường Sơn không bán tại cửa hàng hay địa điểm nào cả mà được bày bán giống như các loại rau khác.

Không chỉ riêng chị Vân, nhiều người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh chia sẻ, đời sống người dân ngày càng cải thiện nên nhu cầu nông sản, thực phẩm “sạch” ngày càng tăng, thế nhưng việc đi tìm mua RAT cho bữa ăn gia đình hàng ngày lại rất khó khăn.

“Sinh sống ở TP. Đồng Hới nhưng một năm trở lại đây, tôi và nhiều người mới biết đến địa điểm bán RAT tại siêu thị Co.opmart Quảng Bình, còn trước đây cũng được nghe nói về rau được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP của xã Bảo Ninh, Đức Ninh nhưng chưa bao giờ được “chạm tay” vào...”, chị Nguyễn Bích Thủy, ở Đức Ninh Đông cho hay.

Rõ ràng, nguồn nông sản không rõ nguồn gốc luôn gây nỗi lo lắng cho người tiêu dùng nên nhu cầu RAT trong nhân dân rất lớn. Nhưng hiện các điểm, cơ sở bán RAT lại rất ít (chỉ tập trung ở siêu thị vùng trung tâm), do vậy người dân chưa thể dễ dàng tiếp cận các sản phẩm “sạch”. Đây chính là một trong các yếu tố khiến RAT khó đến được với người có nhu cầu mua.

Vậy tại sao các cơ sở sản xuất RAT không đầu tư nhiều địa điểm bán để người tiêu dùng có cơ hội được dùng rau “sạch” hàng ngày?. Trả lời câu hỏi này, ông Võ Đại Nghĩa, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thanh Hương cho rằng, để tìm được địa điểm bán RAT không phải dễ, bởi lợi nhuận từ việc kinh doanh RAT so với các mặt hàng khác không lớn nên nhà phân phối không mặn mà với việc bỏ vốn đầu tư địa điểm. Điều này đã gây ảnh hưởng rất lớn đến quá trình tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, dẫn đến việc sản xuất RAT khó mở rộng và duy trì mô hình bền vững.

Mặt khác, do đặc thù của thị trường, hiện các loại rau, củ, quả chủ yếu được tiêu thụ qua hệ thống chợ truyền thống từ những người bán hàng nhỏ lẻ. Đây là đối tượng phân phối chủ yếu sản phẩm đến tay người tiêu dùng nhưng trên thực tế khi tiếp cận với kênh phân phối này thì gặp phải rào cản cả từ người bán lẫn người mua.

Chị Bình, một tiểu thương kinh doanh mặt hàng rau, củ tại chợ Đồng Hới chia sẻ, lâu nay tiểu thương quen với việc thu mua rau từ các chủ đầu mối, khi đắt hàng thì bán giá cao, khi ế thì bán lấy vốn, vì vậy nếu bán hàng RAT thì phải có nhãn mác đóng gói, bán đúng giá theo quy định nên sẽ rất khó, hơn nữa giá RAT thường đắt hơn rau bình thường. Cùng với đó, bản thân nhiều người tiêu dùng vẫn có thói quen sử dụng rau không an toàn bởi giá thành rẻ hơn.

Có thể nói, một khi “cầu” đã có nhưng mạng lưới “cung” chưa hình thành thì bài toàn đầu ra cho các cơ sở sản xuất RAT vẫn chưa thể có lời giải. Và tình trạng người mua thì không tìm được sản phẩm, còn người bán thì không tìm được người mua sẽ vẫn tiếp tục diễn ra. Chính vì vậy, để RAT thực sự đến được với người tiêu dùng, rất cần sự quan tâm, ủng hộ từ nhiều phía, đặc biệt là chú trọng xây dựng mạng lưới tiêu thụ sản phẩm RAT theo tiêu chuẩn VietGAP...

N.L