Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật: Cần hỗ trợ nông dân thay đổi tập quán canh tác

Nguồn tin: Khoa Học Phổ Thông, 19/09/2016
Ngày cập nhật: 22/9/2016

Trong 3 năm gần đây, số lượng thuốc trừ sâu, thuốc trừ bệnh (thuốc bảo vệ thực vật) nhập về Việt Nam tăng nhiều lần so với trước đây. Điều này chứng tỏ đồng ruộng Việt Nam đang hứng chịu một lượng thuốc độc hại lớn, nếu không thay đổi tập quán canh tác, môi trường sẽ bị ô nhiễm, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người.

Ồ ạt nhập thuốc bảo vệ thực vật

Trong 7 tháng đầu năm 2016, Việt Nam nhập 9.000 tỷ đồng thuốc trừ sâu và nguyên liệu. Năm 2015, Việt Nam nhập 376 triệu USD thuốc trừ sâu và nguyên liệu từ Trung Quốc; 5 tháng đầu năm 2016, nhập 140 triệu USD, tương đương 3.080 tỷ đồng. Trung bình, mỗi ngày Việt Nam chi hơn 20 tỷ đồng nhập thuốc trừ sâu từ Trung Quốc.

KS. Nguyễn Thanh Thủy, phó giám đốc Trung tâm tư vấn hỗ trợ nông nghiệp (Hội làm vườn Việt Nam) cho biết, lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) sử dụng ở Việt Nam đang tăng quá nhanh. Khối lượng hóa chất BVTV dùng hàng năm cũng tăng gấp 10 lần trong 30 năm. Trước năm 1985 dùng 6.500 - 9.000 tấn thì nay sử dụng đến 70.000 - 100.000 tấn/năm. Đáng lưu ý là nhập khẩu thuốc trừ sâu từ Trung Quốc chỉ riêng tháng 5/2016 trở thành là một trong 15 mặt hàng nhập khẩu lớn nhất và có kim ngạch trên 20 triệu USD.

Sử dụng “vô tội vạ”

Tại vùng sản xuất thanh long tỉnh Long An, mỗi năm anh Lê Văn Tân (xã An Lục Long, H. Châu Thành) phun thuốc diệt cỏ trong vườn 5 - 6 lần, riêng thuốc trừ sâu và thuốc trị bệnh mỗi vụ thanh long phun khoảng 5 lần, mỗi lần phối hợp 2 - 3 loại thuốc khác nhau. Nếu mỗi năm sản xuất 3 vụ thanh long, anh phải phun ít nhất 15 lần thuốc trừ sâu bệnh. Nhìn vườn thanh long sạch bóng cỏ, dưới mương cũng không còn bóng dáng con ốc, con cua như ngày nào, anh Tân cũng thừa nhận: “Phun thuốc riết thấy độc hại quá, mỗi lần phun thuốc là cua trong hang cũng bò ra chết, ốc cũng không sống nỗi... Biết phun thuốc nhiều là nguy hiểm, nhưng vẫn phải phun ngừa, hơn nữa chưa biết cách nào cho an toàn hơn để bớt dùng thuốc”.

Tại vùng trồng cam, quýt huyện Lai Vung, Đồng Tháp, ông Nguyễn Văn Thà bộc bạch: “Trước đây, mỗi vụ cam quýt phun thuốc sâu bệnh khoảng 5 - 6 lần, giờ thì một vụ quýt phải phun từ 15 - 20 lần, không phun coi như không bán được dù biết là độc hại nhưng đành chịu”. Tại Hội thảo canh tác bền vững vừa tổ chức tại tỉnh này, nhà khoa học khuyến cáo không nên dùng thuốc cỏ trong vườn mà chọn giải pháp an toàn như trồng cây phủ đất, dùng máy phát cỏ, phủ rơm... thì một nông dân đứng lên phản đối “không dùng thuốc cỏ sao sạch vườn?!”.

Việc lạm dụng thuốc BVTV trên đồng ruộng Việt Nam đang ở mức báo động. Đáng quan ngại nhất là thuốc BVTV có nguồn gốc từ Trung Quốc, có tính độc mạnh, diệt nhanh, diệt rộng đối với hầu hết các loại sâu bệnh... tác động xấu đến sức khỏe người sử dụng, và gây ô nhiễm môi trường. TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, giám đốc Trung tâm nông nghiệp nhiệt đới cho biết, việc canh tác thâm canh liên tục, lạm dụng quá nhiều phân bón hóa học khiến đất đai bạc màu, đất xấu đi, đồng nghĩa với nhiều áp lực dịch hại hơn và nông dân sử dụng thuốc nhiều hơn. Nông dân (người sử dụng) đôi khi không nắm rõ việc dùng thuốc, chính đại lý bán thuốc, nhà cung cấp thuốc hướng dẫn cho nông dân phải dùng thuốc này, thuốc nọ. Ngay cả đội ngũ khuyến nông cũng hỗ trợ việc này thông qua chương trình do các công ty thuốc tài trợ. Cái lợi trước mắt thuộc về nhà cung cấp, đại lý, còn hậu quả lâu dài là cả cộng đồng gánh lấy.

Thay đổi tập quán canh tác là giải pháp cấp bách để giải quyết tình trạng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật - Ảnh: L.H.V

Cần nhanh chóng thay đổi tập quán canh tác

Việc lạm dụng thuốc BVTV gây bức xúc trong nhiều năm qua, nhưng cho đến nay vẫn chưa có biện pháp hạn chế hữu hiệu. Bộ NN&PTNT chưa có quyết sách nào hiệu quả trong quản lý canh tác bền vững cũng như hoạt động kinh doanh thuốc BVTV.

Theo TS. Nghĩa, việc lạm dụng canh tác phân hóa học, thuốc hóa học thành tập quán đã đến lúc phải thay đổi, thực tế chứng minh nhiều biện pháp canh tác ứng dụng hữu cơ, sinh học hiện nay vừa giúp nông dân đảm bảo năng suất, đảm bảo nông sản an toàn, vừa đảm bảo lợi ích cộng đồng và môi trường. Nếu không có biện pháp kịp thời, chúng ta sẽ trả giá cho việc lạm dụng quá nhiều thuốc BVTV và phân bón hóa học.

GS. Nguyễn Thơ, phó chủ tịch Hội BVTV Việt Nam cho rằng, ở các nước, việc sử dụng thuốc BVTV được quản lý rất chặt chẽ, không có chuyện anh nông dân nói rằng đồng ruộng nhà tôi thì tôi sử dụng bao nhiêu thuốc BVTV hay thuốc cỏ là việc của tôi. Các tổ chức môi trường sẽ phạt rất nặng việc tùy tiện như thế, họ lý giải rằng lượng thuốc đổ vào đồng ruộng đó sẽ có phần thẩm thấu, rửa trôi đổ về con sông là gây nguy hại cho cả cộng đồng nên không thể lý giải vô trách nhiệm được.

THANH TÂM