Phụ thuộc thị trường Trung Quốc: Xuất khẩu mì khó khăn, nông dân thua lỗ

Nguồn tin: Báo Bình Phước, 12/09/2016
Ngày cập nhật: 15/9/2016

Xuất khẩu (XK) mì của Việt Nam xếp thứ 2 sau Thái Lan và là một trong 10 mặt hàng nông sản của Việt Nam đạt kim ngạch XK trên 1 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, do gần 90% thị phần XK mì nước ta là thị trường Trung Quốc nên “thân phận” củ mì đang “điêu đứng” trong 8 tháng qua, khi nước này xoay trục tăng thị phần nhập khẩu (NK) từ Thái Lan.

Giảm cả lượng và giá

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 8 tháng năm 2016 Việt Nam XK mì tổng sản lượng 2,6 triệu tấn, kim ngạch đạt 700 triệu USD, giảm 14,5% về lượng và 25,5% giá trị so cùng kỳ 2015. Trung Quốc chiếm 86% thị phần XK mì của Việt Nam, giảm 21% khối lượng và 31% giá trị so cùng kỳ 2015. Ngoài Trung Quốc, các thị phần XK mì của Việt Nam đều giảm trong 8 tháng năm 2016, ngoại trừ Malaysia tăng 15%. Điều đáng nói, không chỉ trong năm 2016 mà từ trước đến nay, do XK mì phụ thuộc chủ yếu vào thị phần Trung Quốc nên cả nông dân và doanh nghiệp Việt Nam luôn trong cảnh phập phồng bởi các doanh nghiệp của nước này có thể thả cửa NK hoặc ngưng mua tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc để ép giá.

Thị phần xuất khẩu giảm, người trồng mì thua lỗ. Trong ảnh: Người dân xã Tân Thành (Đồng Xoài) thu hoạch mì - Ảnh: Sỹ Hòa

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, XK mì của Việt Nam giảm là do Trung Quốc tăng sản lượng mua của Thái Lan. Cụ thể, đầu năm 2016, Trung Quốc NK 1 triệu tấn mì, trong đó từ Thái Lan chiếm 800 ngàn tấn. Như vậy, không chỉ gạo, cao su mà cả mì của Việt Nam cũng đang chịu cạnh tranh gay gắt với Thái Lan trên thị trường XK. Khó khăn trong XK mì của Việt Nam một phần do từ trước đến nay, nước ta chủ yếu bán mì qua đường tiểu ngạch, nay Trung Quốc chuyển hướng sang hợp đồng chính ngạch và gia tăng kiểm soát chất lượng; đồng thời kinh tế nước này cũng đang khó khăn, đồng NDT (nhân dân tệ) giảm so với USD.

Từ năm 2010, XK mì của Việt Nam đạt trên 1 tỷ USD/năm. Theo đó, diện tích trồng mì tăng nhanh, hơn 560 ngàn ha, sản lượng đạt trên 9 triệu tấn mì tươi/năm. Ngoài khởi sắc XK, diện tích mì tăng theo “phong trào” chuyển đổi rừng nghèo kiệt qua trồng cao su những năm giá mủ tăng đỉnh điểm. Thậm chí nhiều doanh nghiệp có dự án nhưng chưa triển khai trồng cao su đã cho thuê lại đất trồng mì. Ở Bình Phước giai đoạn 2007-2012, khi nông dân ồ ạt cưa điều để trồng cao su thì diện tích mì có năm lên đến 120 ngàn ha, chủ yếu xen canh trong vườn cao su kiến thiết cơ bản để lấy ngắn nuôi dài. Ngoài ra, để đón đầu cung cấp nhiên liệu cho Nhà máy nhiên liệu sinh học Ethanol Bình Phước trên địa bàn xã Minh Hưng (Bù Đăng), nhiều nông dân đã “đổ quân” lên tỉnh Đắk Nông thuê đất trồng mì.

Nông dân thua lỗ

Diện tích mì tăng nhưng năng suất lại trồi sụt thất thường. Năng suất mì ở Bình Phước chỉ đạt bình quân 20-25 tấn/ha, trong khi tỉnh Tây Ninh có nơi đạt 50 tấn/ha.

Ông Nguyễn Anh Nhật ở ấp Thạnh Biên, xã Lộc Thạnh (Lộc Ninh) có 12 ha mì trồng xen trong vườn điều, cao su cho biết: Gia đình tôi có đất, có giống chỉ thuê công cày và người làm cỏ, bón phân. Năm 2015, giá mì bắt đầu “nhảy múa” nhưng nông dân vẫn có lãi, thời điểm cao nhất 10 triệu đồng/ha. Năm 2016, giá mì xuống thấp, mỗi ha chỉ thu được hơn 12 triệu đồng, lỗ 7 triệu đồng/ha. Riêng những người thuê đất giá 5 triệu đồng/ha và thuê công thì đều lâm vào cảnh “bỏ của chạy lấy người”.

Thị phần xuất khẩu giảm, người trồng mì thua lỗ

Ông Nhật cho biết thêm, không chỉ năm nay mà nhiều năm trước đến mùa thu hoạch, người trồng mì như ngồi trên đống lửa, bởi khi giá mì cao thì vườn còn non, trữ lượng bột thấp chưa nhổ được; đến lúc được thu thì giá giảm, có khi giảm còn một nửa. Mất vốn, thua lỗ là khi mùa mưa đến đất ở khu vực biên giới luôn bị ngập úng, hàm lượng tinh bột giảm, không ai hỏi mua. Thời tiết diễn biến bất thường, nông dân có khi phải trồng mì 2-3 lần/vụ vì nắng hạn giữa mùa mưa làm cháy mầm cây.

Không chỉ người trồng mì điêu đứng mà tiểu thương thu gom mì theo phương thức mua mão cũng chung cảnh thua lỗ, mất vốn. Ông Nguyễn Văn Hoàng, tiểu thương chuyên thu mua mì ở khu vực biên giới Lộc Ninh than thở: Khô hạn, thiếu nước sản xuất và thị phần thu hẹp khiến nhiều nhà máy chế biến tinh bột mì ở Tây Ninh phải ngưng hoạt động trong những tháng đỉnh điểm mùa khô (từ tháng 3-6) năm nay. Các tiểu thương đã bỏ tiền mua vườn mì của nông dân trước đó không có chỗ tiêu thụ nên không nhổ được. Mùa mưa đến, củ mì bị sượng, giảm hàm lượng tinh bột, bán cũng rất khó vì doanh nghiệp XK ngưng hoạt động do thị trường khó khăn.

XK khó khăn, doanh nghiệp ắt phải tồn kho. Chuyên gia kinh tế khuyến cáo doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng thay đổi phương thức và mua bán từ tiểu ngạch qua hợp đồng kinh tế chặt chẽ chính ngạch. Ngành nông nghiệp nghiên cứu để có quy hoạch cây mì và khuyến cáo nông dân chuyển trồng xen mì sang cây trồng khác có giá trị kinh tế cao hơn và để giảm bạc màu đất do trồng mì.

Phương Hà