Bắc Kạn: Gừng Tân Sơn chết hàng loạt, người dân điêu đứng

Nguồn tin: Báo Bắc Kạn, 02/08/2016
Ngày cập nhật: 6/8/2016

Gần 1 tháng nay, hàng chục héc-ta gừng của bà con xã Tân Sơn (Chợ Mới, Bắc Kạn) bỗng nhiên có biểu hiện héo lá, thối củ rồi chết rũ với tốc độ nhanh, khiến người dân nơi đây mất ăn mất ngủ. Cả năm trời, người dân trông vào vụ gừng này là chủ yếu. Nay họ đành bất lực nhìn những vạt đồi gừng la liệt chết mà chưa tìm ra cách chữa trị.

Gừng chết bất thường

Tân Sơn là một trong những xã vùng cao khó khăn của huyện Chợ Mới với 100% là đồng bào dân tộc Dao. Diện tích đất nông nghiệp của xã rất ít, chỉ có 46ha còn chủ yếu là đất rừng. Sau nhiều năm mày mò, bà con nơi đây đã tìm ra cây trồng thích hợp nhất đó là gừng. Diện tích trồng gừng nay đã mở rộng lên trên 70ha. Năng suất bình quân đạt 150 tạ/ha. Gừng của Tân Sơn đã trở thành cây trồng hàng hoá chủ lực. Giá gừng có lúc lên xuống thất thường, nhưng nhìn chung vẫn là sản phẩm cho thu nhập chính. Nhờ trồng gừng mà người dân bớt đói nghèo, xây được nhà, mua sắm vật dụng trong gia đình, những nhà có thu nhập trên 100 triệu đồng/năm nhờ trồng rừng không còn hiếm ở Tân Sơn, nhất là ở các thôn như: Khuổi Đeng 1, 2; Nậm Dất, Nà Khu, Bản Lù…

Cán bộ nông lâm xã Tân Sơn cùng người dân kiểm tra gừng nhiễm bệnh

Thế nhưng 2 năm trở lại đây, cây gừng tại Tân Sơn bỗng xuất hiện bệnh lạ và chết hàng loạt, gây thiệt hại lớn cho bà con. Chị Bàn Thị Loan, cán bộ phụ trách nông, lâm nghiệp xã cho biết: Diện tích gừng chết mất trắng của xã năm nay đã lên tới hơn 20ha. Trong đó diện tích nhiễm mới vẫn tiếp tục gia tăng với tốc độ lây lan khá nhanh. Khổ một nỗi là thời điểm này gừng mới bắt đầu phát triển xuống củ, củ còn rất non chưa bán được. Phải 2 tháng nữa mới bán được.

Theo chân cán bộ nông lâm xã Tân Sơn và trưởng thôn Bản Lù, chúng tôi đi thực tế tại một số đồi gừng của bà con đang bị nhiễm bệnh. Vượt qua quãng đường khá xa mới đến được đồi gừng của gia đình chị Bàn Thị Ngọc Mai ở thôn Bản Lù. Chị Mai buồn rầu cho biết: Năm nay gia đình chị vay tiền đầu tư trồng hơn 2 tấn gừng giống, tính ra khoảng gần 1ha, ở 02 đồi khác nhau. Riêng quả đồi này trồng hơn 1 tấn củ giống. Cách đây 1 tháng, gừng lên đều mơn mởn, vợ chồng chị mừng thầm. Vậy mà chỉ trong vài ngày gần đây, khi đi thăm đồi, chị ngạc nhiên vì thấy gừng chết héo từng chỏm, mỗi chỏm khoảng 9-10m2, nhổ lên củ còn non, có củ đã chuyển sang mềm, thối nhũn. Nếu như đi từ chỗ gừng chết sang chỗ gừng còn xanh thì vài ngày sau chỗ gừng xanh đó sẽ bị lây lan ngay. Chị đã mua hơn 400.000 đồng tiền thuốc bảo vệ thực vật nhưng không hiệu quả, gừng vẫn chết la liệt. Cả đồi gừng hứa hẹn sẽ thu về 4 - 5 tấn gừng nay hầu như mất trắng. Gần 20 triệu đồng tiền vay đầu tư giống nay không biết lấy gì mà trả, trong khi mọi khoản chi tiêu sinh hoạt của gia đình trong năm nay đều trông vào vụ gừng này.

Chị Bàn Thị Loan- trưởng thôn Bản Lù thống kê: Cả thôn có 83 hộ thì chỉ có 05 hộ không trồng gừng, nay có tới 25 hộ thông báo gừng bị nhiễm bệnh chết. Trung bình mỗi hộ đều trồng ít nhất 1 tấn củ giống trở lên, hộ nhiều 2 - 3 tấn giống. Nhà anh Triệu Văn Vinh trồng 1,7 tấn giống nay chết không còn cây nào. Chị Đặng Thị Dung cũng vậy, lên đồi thấy gừng nhà mình chết la liệt chị chỉ còn biết ngửa mặt lên trời than thở: “sao ông trời lại bắt dân khổ thế này”, mọi năm chỉ biết xuống giống, làm cỏ là đến vụ được thu hoạch. Những hộ khác, gừng chết tới một nửa chiếm tỷ lệ nhiều như: Triệu Văn Thắng, Hoàng Phúc Hưởng, Lý Văn Tài, Triệu Thị Chẹ, Triệu Văn Tiến… người dân bây giờ còn không dám đi thăm đồi gừng vì sợ lây lan bệnh. Diện tích gừng nhiễm bệnh còn tiếp tục tăng chưa thể thống kê hết được.

Cần làm rõ nguyên nhân gây gừng chết hàng loạt

Chị Bàn Thị Loan, cán bộ phụ trách nông lâm xã Tân Sơn cho biết: Hiện tượng gừng chết xuất hiện cách đây 2 năm, bắt đầu từ thôn Nậm Dất, nay lan ra các thôn: Khuổi Đeng 1,2, Nà Khu, Bản Lù. Cán bộ chuyên môn xã chưa có cách đặc trị bệnh này cho cây gừng, chỉ biết hướng dẫn bà con bón phân tăng sức đề kháng cho cây, bón bổ sung vôi bột, tiêu hủy cây bị nhiễm bệnh. Về nguyên nhân, chị Loan phỏng đoán có thể gừng nhiễm bệnh ngay từ củ giống. Những giống mà bà con tự để hầu như không bị bệnh, nhưng đi mua thì bị bệnh. Mặc dù khi tập huấn, xã đều hướng dẫn bà con xử lý giống bằng cách ngâm qua nước vôi trước khi đem trồng. Nhưng hầu như bà con không thực hiện vì cho rằng đồi ở xa khó làm.

Người dân tự mua thuốc về phòng trừ, nhưng không hiệu quả.

Hiện nay xã Tân Sơn có doanh nghiệp Minh Bê - chuyên thu mua gừng cho bà con đồng thời cung ứng giống. Theo chị Loan, bà con hoàn toàn có thể tự để giống nhưng không hiểu sao đến vụ lại bán hết, đầu vụ phải đi mua giống. Được biết doanh nghiệp Minh Bê đi mua giống gừng ở tỉnh Tuyên Quang về bán cho người dân, đa số là giống gừng trâu. Nguồn giống này có đảm bảo hay không, hiện nay chưa có cơ quan quản lý chất lượng nào xuống kiểm tra kiểm soát. Trách nhiệm của nhà cung ứng giống nếu như giống nhiễm bệnh ra sao chưa được quy định cam kết rõ… Mỗi năm lượng giống sử dụng khá nhiều (trên 200 tấn). Giá mỗi ki-lo-gam giống hiện là 10.000 đồng, như vậy mỗi vụ bà con phải bỏ ra trên 2 tỷ đồng để mua giống. Đa số người dân ứng giống với doanh nghiệp Minh Bê, cuối vụ bán gừng sẽ trả. Gừng chết hàng loạt thế này, sẽ nhiều hộ dân vướng vào cảnh nợ nần. Trung bình mỗi hộ cũng khoảng 10 - 20 triệu đồng tiền ứng giống.

Bên cạnh đó, qua theo dõi chúng tôi thấy rằng ở đây bà con bắt đầu lạm dụng việc sử dụng thuốc trừ cỏ, đa số bà con ngại làm cỏ bằng tay nên mua thuốc về phun. Chị Bàn Thị Loan - trưởng thôn Bản Lù kể lại: Cách đây 2 năm, gia đình chị trồng tới 3 tấn gừng giống, làm cỏ không xuể đã mua thuốc trừ cỏ về phun, gừng cũng bị bệnh chết hết không còn cây nào. Gừng năm đó giá cao 20.000 đồng/kg, gia đình chị mất trắng hơn 200 triệu đồng. Rút kinh nghiệm, giờ đây chị thuê người trồng, làm cỏ, chi phí tất cả hết 6 triệu đồng. Vụ năm ngoái gừng tốt không bị bệnh, nhưng năm nay cả thôn gừng chết như thế này chị cũng lo nơm nớp.

Hiện nay do chưa tìm ra cách chữa trị, người dân xót của nên ai bảo sao cũng làm. Mặc dù không có sự chỉ đạo, hướng dẫn kỹ thuật của cán bộ có chuyên môn, nhưng một số tư thương lợi dụng đem thuốc trừ sâu đến tận thôn bán cho bà con. Giá mỗi gói thuốc tới 25.000 đồng, có nhà mua mất hơn 1 triệu đồng tiền thuốc để phun nhưng gừng vẫn chết, cảnh khó lại càng khó hơn. Cầm trên tay vỏ của những gói thuốc bột có nhãn hiệu Starner 20WP và Sumi-Eight 12.5WP, chị Bàn Thị Ngọc Mai cho biết mua của một người tên là Mai ở thị trấn Chợ Mới lên bán. Phun hàng chục gói mà gừng vẫn chết, diện tích lây lan vẫn không dừng.

Thời tiết tháng 7 nắng nóng, mưa nhiều, gừng nhiễm bệnh chết càng nhanh hơn. Tâm trạng buồn bã, thất vọng hiện rõ trên nét mặt khắc khổ của bà con nơi đây. Mong ước lớn nhất lúc này là sự trợ giúp của cơ quan chuyên môn, làm sao cứu được những diện tích gừng còn lại, vớt vát được ít nào hay ít ấy…

Phương Thảo