Liên kết nông dân trồng tiêu ở Lộc Ninh và Nedspice: Mô hình phát triển chuỗi cung ứng bền vững

Nguồn tin: Báo Bình Phước, 05/06/2015
Ngày cập nhật: 8/6/2015

Dự án phát triển chuỗi cung ứng tiêu bền vững ở Bình Phước do 2 tổ chức: Sáng kiến thương mại bền vững (IDH) và Phát triển Hà Lan (SNV) tài trợ. Công ty TNHH chế biến gia vị Nedspice và Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư (TTKN-KN) thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai tại 3 huyện Hớn Quản, Lộc Ninh và Bù Đốp trong 2 vụ tiêu 2013 - 2014 và 2014 - 2015.

Hiệu quả bước đầu

Đánh giá kết quả thực hiện dự án, Giám đốc TTKN-KN Lê Thị Ánh Tuyết cho rằng: Người trồng tiêu ở Bình Phước có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất cây công nghiệp mang lại giá trị kinh tế cao, nhưng khó tính nhất là hồ tiêu. Bình Phước vinh dự là địa phương đầu tiên được cấp chứng nhận R.A (Rainforest Aliance) sản xuất tiêu sạch bền vững. Hiệu quả trong 2 năm thực hiện dự án là đã hình thành 24 câu lạc bộ (CLB) sản xuất tiêu bền vững ở 3 huyện trồng tiêu trọng điểm là Hớn Quản, Lộc Ninh và Bù Đốp. Năm 2014, có 202 nông hộ được cấp chứng nhận sản xuất tiêu sạch R.A và năm 2015 có 540 nông hộ. TTKN-KN cũng đã thành lập ban quản lý dự án gồm 23 thành viên ở 3 cấp tỉnh, huyện, xã.

Sản xuất tiêu sạch có lợi cho nông dân và DN, tăng khả năng cạnh tranh hồ tiêu Việt Nam trên thị trường thế giới

Dự án tổ chức 20 lớp tập huấn nâng cao năng lực sản xuất cho 700 nông dân của 24 CLB. Thông qua tập huấn, người trồng tiêu nắm vững nguyên tắc thực hiện sản xuất tiêu chứng nhận theo 10 tiêu chuẩn R.A - quy trình sản xuất chuỗi giá trị tiêu bền vững (giống, dinh dưỡng, sâu bệnh...) vừa bảo vệ môi trường, xã hội vừa hài hòa với lợi ích kinh tế... Dự án cung cấp 700 tủ đựng thuốc bảo vệ thực vật, kính phòng hộ, khẩu trang lao động; hỗ trợ tiền đào hố rác, phân tích đất, nước với tổng số tiền 488,9 triệu đồng. Dự án hỗ trợ đối thoại công - tư và các cuộc họp đa phương nhằm khuyến khích cải tạo môi trường kinh doanh và các hành động cần thiết hướng tới phát triển hồ tiêu bền vững theo định hướng tái cơ cấu nông nghiệp của Chính phủ.

Qua hợp đồng bao tiêu giữa doanh nghiệp (DN) và nông dân, năm 2014 Công ty Nedspice Việt Nam đã mua 400 tấn tiêu đen theo tiêu chuẩn R.A và đến 15-5-2015 mua được 500 tấn/1.000 tấn ký kết, thông qua trạm thu mua tại thị trấn Lộc Ninh (Công ty TNHH MTV-DV-TM Nhiệt Sinh Thái). Phương thức mua bán minh bạch có lợi cho cả hai bên, giá cao hơn thị trường 1.000 đồng/kg, cộng thêm % chênh lệch về dung lượng và độ ẩm theo yêu cầu của DN.

Đôi bên cùng có lợi

Ông Soeren, Tổng giám đốc Công ty chế biến gia vị Nedspice cho biết: Nedspice là 1 trong 3 tập đoàn sản xuất gia vị hàng đầu thế giới. Khác với các DN khác (chỉ thu mua xuất khẩu thô) tại Việt Nam, Công ty Nedspice có cả nhà máy sản xuất tiêu bột để cung cấp cho hệ thống siêu thị ở châu Âu. Công ty Nedspice bình quân mỗi năm chế biến 12.000 - 14.000 tấn tiêu, chiếm 20% thị phần tiêu bột thế giới. Vì thế, nguyên liệu phải bảo đảm, không gian lận thương mại, an toàn vệ sinh thực phẩm theo đơn đặt hàng của thị trường khó tính như châu Âu.

Bình Phước là địa phương đầu tiên được cấp chứng nhận sản xuất tiêu sạch R.A. Trong ảnh là nông dân huyện Lộc Ninh nhận chứng nhận R.A

Việt Nam giữ vị trí số 1 về sản lượng và thị phần xuất khẩu hồ tiêu nhưng giá tiêu Việt Nam thấp hơn nhiều nước và đang bị cạnh tranh khốc liệt với nhiều nước do bị dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Cuối năm 2014 và những tháng đầu năm 2015, giá tiêu cao nên thị phần châu Âu giảm 50% lượng nhập khẩu từ Việt Nam do yêu cầu khắt khe của người tiêu dùng về an toàn vệ sinh thực phẩm. Từ đó, các nước Mỹ, Nhật cũng bắt đầu siết chặt dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong hạt tiêu. Điều này đồng nghĩa là các nước châu Âu, Mỹ, Nhật (thị trường chiếm hơn 60% lượng tiêu nhập khẩu từ Việt Nam) sẽ tăng cường quản lý, truy nguồn gốc, xuất xứ người trồng tiêu, nhà quản lý và DN bao tiêu. Do đó, chứng nhận R.A là bảo vệ người trồng tiêu, DN bền vững trên thị trường với lợi ích lâu dài. Hợp tác giữa Công ty Nedspice và người trồng tiêu là đôi bên đều có lợi: Quy trình sản xuất tiêu sạch góp phần giúp Việt Nam giữ vững vị trí số 1 về xuất khẩu tiêu. Qua đó tăng khả năng cạnh tranh của DN, nông dân bảo đảm lợi ích về xã hội, môi trường.

Cần có niềm tin giữa nông dân và doanh nghiệp

Liên kết của Công ty Nedspice và người trồng tiêu Bình Phước là mô hình điểm gỡ nút thắt trong mắt xích sản xuất chuỗi giá trị nông sản của Việt Nam: phối hợp giữa nông dân - DN - nhà quản lý. Giá tiêu trong 2 niên vụ 2013 - 2014 và 2014 - 2015, cao đỉnh điểm cũng chính là thách thức lớn trong xây dựng niềm tin giữa nông dân và DN. Bởi nông dân tham gia tự nguyện và chịu tác động lớn khi giá thay đổi đột ngột.

Phân tích rõ hơn, ông Lê Thanh Hùng, Giám đốc phụ trách thu mua của Công ty Nedspice cho biết: Năm 2014 chương trình đạt kết quả cao, Công ty Nedspice mua được gần 400 tấn tiêu đã ký với nông dân. Nhiều hộ kiến nghị DN thu mua thêm cả sản lượng tiêu không nằm trong hợp đồng ký kết. Tuy nhiên, qua năm 2015 nhiều đối tác thu mua nhận thấy tiêu của chương trình chất lượng tốt nên nâng giá để tranh mua trong khi họ không tốn tiền để xây dựng chuỗi giá trị sản xuất tiêu bền vững và phương thức thu mua không minh bạch như Công ty Nedspice (cân, đong, đo đếm). Do đó, nhiều nông dân so đo, bán tiêu ngoài thị trường hoặc cất trữ chờ giá cao hơn, không muốn bán tiêu cho Công ty Nedspice, kể cả ký gửi ở kho (ký gửi chỉ gia hạn trong 6 tháng phải chốt giá bán). Đến nay đã hết mùa thu hoạch nhưng Nedipice chỉ mới mua được 500 tấn/1.000 tấn theo hợp đồng ký kết.

Thứ hai, để đánh giá chất lượng tiêu theo tiêu chuẩn R.A chỉ chọn ngẫu nhiên số hộ để lấy kết quả của tổng số hộ tham gia nên tiêu trong chương trình vẫn còn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Để liên kết có hiệu quả sản xuất chuỗi giá trị hồ tiêu bền vững, nông dân và DN phải xây dựng niềm tin: Nông dân phải thực hiện đúng quy trình sản xuất tiêu sạch theo 10 tiêu chí R.A. DN phải linh động hơn trong chính sách hỗ trợ nông dân. DN và TTKN-KN tăng cường tập huấn, kiểm tra quy trình sản xuất và thu hút giới thiệu các công ty sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật có uy tín trên thị trường, giúp nông dân sản xuất ra sản phẩm đáp ứng với nhu cầu cao của khách hàng, bảo đảm không còn dư lượng thuốc trừ sâu độc hại trong sản phẩm tiêu sạch R.A.

Phương Hà