Thăng trầm gạo đỏ

Nguồn tin: Báo Thừa Thiên - Huế, 21/02/2015
Ngày cập nhật: 24/2/2015

Gạo đỏ ngon và nổi tiếng một thời được trồng trên vùng đất ngập nước, chua mặn ven phá của các địa phương Quảng Điền, Phú Vang (Thừa Thiên - Huế) ngày càng vắng bóng.

Bên bờ “tuyệt chủng”

Về các địa phương như Quảng Lợi, Quảng Thái (huyện Quảng Điền), Phú Dương, Phú Thanh, Vinh Thái (huyện Phú Vang), hỏi về giống gạo đỏ đều nhận được cái lắc đầu của cán bộ nông nghiệp cũng như người nông dân. Bởi, sau quá trình thử nghiệm trồng trở lại, hiệu quả kinh tế không cao, đầu ra không ổn định.

Giống Hồng Ngọc tương tự gạo đỏ được sản xuất tại HTX Phú Dương

Ông Phan Đăng Bảo, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Lợi cho biết: “Gạo đỏ trước năm 1993, địa phương có khoảng 150ha. Qua thời gian, người dân đưa vào sản xuất nhiều giống lúa mới năng suất cao hơn nên diện tích giống gạo đỏ cứ giảm dần. Năm 2010, được sự hỗ trợ của Trường đại học Nông Lâm Huế, cung cấp giống, phân bón và phổ biến kỹ thuật trồng gạo đỏ cho bà con nông dân, đưa vào phục tráng thử nghiệm với diện tích 1ha. Đến vụ đông xuân năm 2013, địa phương đưa vào sản xuất khoảng 4ha gạo đỏ tại hai HTX Thắng Lợi và Tín Lợi. Sản phẩm làm ra không bán được do đầu ra không có nên từ năm 2014 và đến vụ đông xuân năm 2015, địa phương gần như không sản xuất giống lúa này.”

Gặp người nông dân một thời gắn bó với gạo đỏ mới thấy hết những khó khăn khi muốn “níu kéo” một giống lúa truyền thống vốn đã mai một từ lâu. Ông Hồ Văn Chạy (thôn Sơn Công, xã Quảng Lợi) cho hay: “Gạo đỏ tuy trồng không thuốc, ít công chăm sóc nhưng năng suất thấp, chỉ 1-1,5 tạ/sào mà thôi. Giá bán thời điểm được nhất cũng đạt 8 trăm đến 1 triệu đồng/tạ. Tuy nhiên, từ trước đến nay gạo chủ yếu tiêu thụ trong địa phương dùng để nấu cháo; một ít gửi bán ở các chợ nhỏ trong xã nên nông dân không mặn mà lắm.”

Trước đây, ông Chạy trồng gần 5 sào ở khu vực ruộng bàu, vùng ngập nước ven phá. Sau khi thu hoạch, trừ chi phí không có lãi nên vụ đông xuân năm 2014-2015 ông không trồng nữa. “Một tạ bán chưa tới 1 triệu đồng trong khi do trồng ở vùng ngập nước phải thuê người cấy, cộng tiền công gặt 1 sào mất 400 nghìn đồng. Chưa kể tiền thuê ghe, công cán và máy thổi nữa. Đã thế không có đầu ra ổn định nên lỗ là cái chắc”, ông Chạy nhẩm tính.

Tại xã Quảng Thái, ông Văn Đức Quyền, cán bộ Địa chính- Môi trường, phụ trách nông nghiệp xã cho biết: “Vụ đông xuân năm 2012 -2013, Phòng Công thương huyện Quảng Điền phối hợp với Trạm Khuyến nông-lâm-ngư thực hiện mô hình “Khôi phục và mở rộng sản xuất lúa địa phương (gạo đỏ)”. Theo đó, đã đưa vào trồng 2 ha lúa gạo đỏ tại HTX Tam Giang. Tuy nhiên, từ đó đến nay do trồng chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nhỏ lẻ trong thôn xóm nên bà con không sản xuất nữa mà xoay qua chọn các giống hiệu quả kinh tế cao hơn.”

Tìm mãi chúng tôi mới gặp được hộ ông Lê Đình Thủy (thôn Trằm Ngang, xã Quảng Thái), chỉ còn trồng vỏn vẹn có 3 sào gạo đỏ ở vùng ô trằm sát chân phá. Ông Thủy cho biết: “Mình trồng để giữ giống lại mà thôi chứ gạo đỏ trồng ra không bán được như các giống gạo khác nên không có tiền “đắp” lại tiền giống, phân bón cũng như công cán đã bỏ ra.”

Thay giống lúa mới

Để giống gạo đỏ thành phẩm hướng ra thị trường, tìm lên phố xá với bà con nông dân vùng ven phá Quảng Điền, Phú Vang là cả một bài toán khó. Xem ra giữ lại một giống lúa quý hiếm có truyền thống sản xuất lâu đời không phải dễ dàng gì. Tại xã Quảng Lợi, Quảng Thái, nhằm quảng bá sản phẩm đặc trưng của địa phương, qua các kỳ Lễ hội Sóng nước Tam Giang ở gian hàng “Thành tựu kinh tế- xã hội ở địa phương” có trưng bày gạo đỏ nhưng chỉ bán được một hai dịp rồi…bặt tăm.

Giống lúa gạo đỏ là giống địa phương còn có tên là giống lúa mặn, được gieo cấy chủ yếu vùng ven phá Tam Giang những năm trước 1975. Chiều cao trung bình cây lúa từ 120-130cm, phiến lá to, hạt có màu vàng cháy, bông dài, gié thưa, gạo màu đỏ, trọng lượng 25-26g 1.000 hạt. Giống này chịu chua mặn, ít sâu bệnh, năng suất trung bình 1 đến 1,5 tạ/sào. Thời gian sinh trưởng 175-180 ngày, do đó chỉ thích hợp cho gieo cấy vụ đông xuân”, ông Nguyễn Văn Quang-Trạm trưởng Trạm khuyến nông-lâm-ngư huyện Quảng Điền cho biết.

Ông Hoàng Vọng, Phó phòng NN&PTNT huyện Quảng Điền cho hay, để nhân rộng mô hình có tính hàng hóa, gạo đỏ ở các địa phương Quảng Lợi, Quảng Thái đã từng đóng bao đưa vào các siêu thị hay các hệ thống nhà hàng ở Huế nhưng đều không bán được. Vấn đề tìm kiếm đầu ra bền vững cho bà con đang rất khó khăn.”

Các địa phương Phú Dương, Vinh Thanh (huyện Phú Vang), cũng lâm vào tình trạng tương tự khi bà con nông dân vụ đông xuân năm nay không còn mặn mà với giống gạo đỏ nữa. Ông Trần Hữu Toàn, Chủ nhiệm HTX Phú Dương (xã Phú Dương) thông tin: “Trước đây HTX có đưa vào sản xuất gạo đỏ với diện tích vài ha ở vùng ô ruộng thấp nhưng thấy hiệu quả kinh tế không cao, các xã viên không trồng nữa. Năm 2011, Viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long đã cung cấp giống lúa Hồng Ngọc cho các xã viên. Giống lúa này có đặc điểm cây, sinh trưởng tương tự giống gạo đỏ nhưng cơm thơm và dẻo hơn nhiều. Đến nay, tại HTX đã nhân rộng mô hình trồng giống lúa Hồng Ngọc lên 40 ha với gần 200 xã viên tham gia. Vụ đông xuân năm 2015, HTX đã mua thêm 2 tấn giống lúa Hồng Ngọc để tăng thêm diện tích sản xuất.”

Theo ông Toàn, giá lúa Hồng Ngọc bình quân 14-15 nghìn đồng/kg; cao điểm lên đến 18 nghìn đồng/kg. Năng suất bình quân của Hồng Ngọc đạt 60-70 tạ/ha, tính ra giá trị gấp 1,5 lần của giống lúa Khang Dân. Giống Hồng Ngọc được đưa vào bán ở hệ thống chợ, siêu thị rất “chạy” nên các xã viên ở HTX Phú Dương rất phấn khởi sản xuất.

Ông Đoàn Thao-Phó phòng NN&PTNT huyện Phú Vang cho biết: “Bà con không còn gieo cấy gạo đỏ giống cũ nữa. Các giống lúa mới như Hồng Ngọc hiện sản xuất tại các HTX như Phú Dương, Thủy Thanh 2 hiện có đầu ra khá ổn định, giá cả được nên bà con vẫn đang sản xuất. Giống mới này chủ yếu cung cấp cho Khoa Dinh dưỡng-Bệnh viện Trung ương Huế dùng nấu cháo cho bệnh nhân.”

Hà Nguyên