Rau an toàn - khó mua, khó bán

Nguồn tin: Báo Bà Rịa Vũng Tàu, 03/12/2015
Ngày cập nhật: 6/12/2015

Anh Nguyễn Văn Thảo, tổ sản xuất RAT thuộc HTX Thắng Lợi luôn lo lắng cho khâu tiêu thụ sản phẩm của mình.

Một nghịch lý đang xảy ra là người tiêu dùng rất khó tìm nơi để mua rau an toàn (RAT), trong khi người sản xuất RAT thì lại chật vật tìm nơi tiêu thụ. Nếu không tổ chức được việc phân phối RAT thông suốt thì chủ trương khuyến khích sản xuất RAT sẽ không thành công.

“Vàng thau” lẫn lộn

Trước mối lo ngại về rau, củ, quả nhiễm hóa chất, có hại cho sức khỏe, người tiêu dùng luôn tìm cách để mua được phẩm rau, củ “sạch” cho bữa ăn gia đình. Nhưng nếu, ra chợ thật không dễ phân biệt được đâu là rau, củ an toàn hay không an toàn. Do đó, các bà nội trợ thường “chuyền tay” nhau những “mẹo nhỏ” để lựa chọn RAT. Chị Nguyễn Thị Thủy, ở khu 5 tầng, phường 7, TP.Vũng Tàu chia sẻ: “Để chọn RAT tôi chọn thứ có nhiều lá sâu, thân rau bé và hơi cằn một chút. Những loại rau như vậy ít bị phun thuốc tăng trưởng, thuốc trừ sâu”. Cũng như chị Thủy, nhiều người tiêu dùng cho rằng rau to mơn mởn thì chắc là có phun thuốc; rau cằn cỗi, lá nhỏ thì sạch hơn… Tuy nhiên, theo các chuyên gia về nông nghiệp, những cách làm nói trên hoàn toàn cảm tính, không thể giúp người tiêu dùng nhận biết chính xác. Kể cả rau, củ tự trồng tại nhà cũng có thể nhiễm độc nếu nơi trồng nằm trong khu vực có không khí ô nhiễm, đặc biệt là các khu công nghiệp, đô thị. Sự bế tắc nói trên cho thấy người tiêu dùng đang thiếu những địa chỉ tin cậy để mua rau, củ an toàn.

Khảo sát tại các đô thị có mức tiêu thụ lớn như TP.Bà Rịa, TP.Vũng Tàu, số cửa hàng RAT chỉ đếm trên đầu ngón tay. Còn tại các siêu thị, khối lượng RAT của địa phương cũng khá khiêm tốn, chưa tạo được lòng tin thu hút người tiêu dùng nên mức tiêu thụ chậm. Kết quả khảo sát toàn tỉnh của Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản cũng cho thấy, trong số 15 cơ sở kinh doanh rau, củ, quả chỉ mới có 3 cơ sở đủ điều kiện ATVSTP. Rõ ràng, người tiêu dùng có muốn tìm kiếm mua RAT cũng không dễ.

Trong khi người tiêu dùng khó lòng mùa được RAT, thì hơn 80 ha đất trồng RAT trên địa bàn tỉnh với khả năng cung ứng đủ nhu cầu rau, củ, quả cho toàn tỉnh thì lại chật vật tìm “đầu ra” cho sản phẩm RAT. Ghi nhận từ các cơ sở, hợp tác xã (HTX) sản xuất RAT cho thấy, lâu nay thực phẩm an toàn được khuyến khích sản xuất, mở rộng nhưng đầu ra lại bị thả nổi, không được hỗ trợ. Người trồng RAT phải đầu tư chi phí ban đầu cao hơn so với sản xuất thông thường; vị trí đất trồng rau không bị ô nhiễm; quy trình trồng phải bảo đảm theo tiêu chuẩn VietGAP. RAT phải qua chứng nhận và kiểm nghiệm chặt chẽ của cơ quan chức năng về ATVSTP. Chi phí cao hơn, chất lượng tốt hơn nhưng giá bán vẫn như rau thông thường.

HXT Thắng Lợi, xã Phước Hưng, huyện Long Điền là một ví dụ. HTX hiện có 6,8 ha trồng rau, củ, quả, trong đó có 5,2 ha trồng RAT. Sản lượng cung ứng cho thị trường từ 1 đến 5 tấn rau/ngày. Tuy nhiên, vì bí đầu ra, rau của HTX phải thông qua thương lái đổ về các chợ. Mà đã qua thương lái là bị ép giá, rồi ra đến chợ RAT sẽ được bán lẫn lộn với các loại rau khác, chẳng biết đâu là an toàn đâu là không.

Ông Nguyễn Văn Bình, Chủ nhiệm HTX RAT Thắng Lợi cho biết, HTX đã từng có đơn đặt hàng của siêu thị với số lượng cung ứng khá lớn. Tuy nhiên, hàng vào siêu thị phải chịu quá nhiều chi phí phát sinh và bị thanh toán chậm. Thời gian thanh toán của siêu thị sớm nhất cũng lên đến 3 tháng, trong khi HTX không có vốn để ứng trước cho bà con nông dân để tái sản xuất và chi phí tiêu dùng. Hơn nữa, nếu trừ các chi phí phát sinh, thì bán rau cho siêu thị càng không lãi hơn bán ngoài chợ bao nhiêu nên HTX không còn mặn mà với việc đưa hàng vào siêu thị.

Người sản xuất thua lỗ

Khi đề cập đến “đầu ra” cho sản phẩm RAT, ông Đồng Việt Chính, Chủ doanh nghiệp tư nhân RAT Rồng Việt, huyện Tân Thành ngao ngán: “Chúng tôi mất hai năm đeo đẳng làm RAT mà vẫn chưa tìm được “đầu ra” ổn định cho sản phẩm. Trầy trật để đưa sản phẩm RAT vào được siêu thị rồi cũng bị lỗ. Đem RAT đi tiếp thị ở các bếp ăn tập thể cũng ít nơi đồng ý mua vì chê giá cao hơn rau ngoài chợ”.

Theo ông Chính, để có “đầu ra” ổn định cho sản phẩm RAT, việc kinh doanh, quảng bá sản phẩm RAT cần phải được chuyên nghiệp hóa. Nhưng người sản xuất rau thì không có khả năng thực hiện được điều này, do đó rất cần vai trò của doanh nghiệp kinh doanh phân phối sản phẩm nông nghiệp.

“Làm RAT mà bán với giá như rau thông thường thì nông dân rất nản, muốn bỏ. Để duy trì sản xuất RAT, HTX phải đi vận động từng hộ nhưng cũng chỉ cầm chừng chứ chưa thể đầu tư làm RAT có quy mô và chuyên nghiệp hơn. HTX có nhà sơ chế RAT nhưng bấy lâu nay đã ngưng hoạt động để giảm chi phí đầu tư. Nhà nước có chủ trương cho nông dân vay vốn sản xuất, song thủ tục vay rắc rối, phiền hà, số vốn vay cũng không đủ để đầu sản xuất”, ông Nguyễn Văn Bình, Chủ nhiệm HTX RAT Thắng Lợi cho biết thêm.

Nhiều nhà đầu tư cho rằng, lợi ích về sản xuất RAT chưa rõ ràng, chưa tạo động lực cho nhà sản xuất, cũng như người kinh doanh. Đầu tư kinh phí cho sản xuất RAT mang nhiều rủi ro, chi phí lớn, quay vòng vốn chậm. Đặc biệt là tình trạng các hộ sản xuất nông sản còn manh mún, nhỏ lẻ, áp dụng tiến bộ kỹ thuật còn hạn chế. Cùng với đó là chưa có dấu hiệu để giúp người tiêu dùng nhận biết sản phẩm RAT.

Rau an toàn dễ bị đánh đồng với rau trôi nổi vì không có nhiều dấu hiệu để nhận biết. Trong ảnh: Người tiêu dùng lựa chọn mua rau tại chợ trên địa bàn TP. Vũng Tàu.

Quản lý theo chuỗi

Để tìm “đầu ra” ổn định cho sản phẩm rau, củ an toàn, các cơ quan chức năng của tỉnh hiện đang “bắt tay” để xây dựng “chuỗi RAT” theo nghĩa kết nối giữa nông dân, đầu mối tiêu thu và người tiêu dùng.

Mô hình “Chuỗi RAT” là sự kết nối giữa người sản xuất với người kinh doanh buôn bán và cuối cùng là người tiêu dùng. Thực phẩm trong chuỗi được quản lý chặt chẽ về mặt chất lượng từ khâu sản xuất đến buôn bán và tiêu dùng, hướng tới mục tiêu tất cả thực phẩm từ “trang trại cho đến bàn ăn” đều được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng ATTP. Nói một cách đơn giản, khi mua một bó rau, bà nội trợ có thể biết được rau đó được trồng ở đâu, do ai cung cấp và được chứng nhận ATVSTP. Về phía người trồng rau, tham gia “Chuỗi RAT” sẽ có “đầu ra” ổn định do có sự kết nối sản phẩm của họ với các cơ sở kinh doanh và người tiêu dùng; hơn nữa sản phẩm trong chuỗi được chứng nhận bởi cơ quan chức năng nên sẽ tạo thương hiệu riêng trong thị trường.

Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và thủy sản (QLCLNLSTS) cho biết, qua khảo sát, các loại rau phổ biến đã được chọn để làm thí điểm “Chuỗi RAT” gồm rau muống, rau dền, xà lách, hành lá, mướp, cải ngọt, cải thìa, mồng tơi. Hiện nay, Chi cục QLCLNLSTS đã lựa chọn được 77 cơ sở trồng trọt, 16 cơ sở sơ chế- chế biến rau, và khảo sát 15 cơ sở kinh doanh đăng ký tham gia vào “Chuỗi RAT”. Ngoài ra, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật còn khảo sát lựa chọn 2 cơ sở trồng trọt, 3 cơ sở sơ chế để đưa vào chuỗi.

Theo đề án Chuỗi thực phẩm an toàn được UBND tỉnh phê duyệt, tỉnh giao cho các sở, ngành xây dựng cơ chế, chính sách, giải pháp phù hợp, tạo điều kiện cho các cơ sở kinh doanh thực phẩm tại 3 chợ đầu mối của tỉnh là chợ Long Điền, chợ Vũng Tàu và chợ Bà Rịa tham gia chuỗi thực phẩm an toàn. Sở Công thương tổ chức các hội nghị giới thiệu sản phẩm của chuỗi với các cơ sở có nhu cầu, nhằm tạo thị trường tiêu thụ cho các cơ sở tham gia chuỗi; xây dựng hệ thống các cửa hàng thực phẩm chỉ bán thực phẩm của chuỗi, liên kết với hệ thống siêu thị, cửa hàng khác để đưa sản phẩm thuộc chuỗi vào kinh doanh... Ngành y tế tham gia phối hợp với các ngành trong công tác thông tin tuyên truyền cho người dân biết và tin dùng thực phẩm trong chuỗi thực phẩm an toàn, xây dựng logo chuỗi thực phẩm an toàn; phối hợp khảo sát thẩm định và kiểm tra giám sát thực phẩm trong chuỗi; hỗ trợ các cơ sở nông sản, thực phẩm đăng ký tham gia chuỗi...

Toàn tỉnh hiện có 22 tổ sản xuất RAT, các HTX RAT gồm: HTX Dịch vụ nông nghiệp Thành An (huyện Tân Thành), tổ RAT của HTX Nông nghiệp Quyết Thắng (TP.Bà Rịa), HTX RAT Thắng Lợi (huyện Long Điền). Các cơ sở này đều đã được cấp giấy chứng nhận ATVSTP.

MINH THIÊN