Bến Tre: Dự án tổng thể phát triển 10 ngàn héc-ta ca cao phục vụ xuất khẩu: Tiếp tục triển khai nhân rộng các mô hình hiệu quả

Nguồn tin: Báo Đồng Khởi, 28/11/2014
Ngày cập nhật: 30/11/2014

Tham quan mô hình sơ chế ca cao xuất khẩu ở Phú Túc, huyện Châu Thành (Bến Tre). Ảnh: H.H

Dự án tổng thể phát triển 10 ngàn héc-ta ca cao phục vụ xuất khẩu đến nay đã kết thúc và chuyển sang giai đoạn mới. Tính từ năm 2010 - 2013, sản lượng thu hoạch đạt trên 99 ngàn tấn trái tươi, tương đương 8,2 ngàn tấn hạt khô, đạt giá trị tăng thêm gần 330 tỷ đồng. Tình trạng người dân đốn bỏ ca cao để chuyển sang trồng các loại cây khác đã làm diện tích ca cao ngày càng giảm đi, còn 10.667ha cuối năm 2012 và đến cuối năm 2013 là 5.211ha.

Phát triển diện tích ca cao trong vườn dừa

Năm 2000, từ sự tài trợ của Viện Nghiên cứu ca cao Hoa Kỳ với diện tích ban đầu là 190ha, đến cuối năm 2006 phát triển lên 1.922ha. Năm 2007-2009, Ban Quản lý dự án ca cao tiếp tục thực hiện Dự án tổng thể phát triển 10 ngàn héc-ta ca cao phục vụ xuất khẩu theo Quyết định số 23 của UBND tỉnh. Do vậy, diện tích ca cao trồng xen trong toàn tỉnh tăng lên, từ 4.525ha (năm 2009) đến 10.667ha (năm 2012). Tuy nhiên, từ giữa năm 2012 đến đầu năm 2013 xảy ra tình trạng người dân đốn hàng loạt ca cao, diện tích ca cao giảm còn 7.342ha (tháng 6-2013) và 5.211ha (cuối năm 2013). Châu Thành, Giồng Trôm và TP. Bến Tre có diện tích ca cao bị đốn nhiều nhất. Nguyên nhân chủ yếu là do giữa năm 2012, giá thu mua ca cao xuống quá thấp, chỉ khoảng 3 ngàn đồng/kg trái tươi, trong khi giá các loại cây có múi tăng cao nên người dân đốn bỏ ca cao chuyển sang trồng nhiều cây khác. Tại huyện Bình Đại, Châu Thành, một số nơi người dân trồng ca cao xen nhãn.

Từ cuối năm 2013 đến nay, mặc dù giá ca cao khá ổn định và ở mức cao, từ 55.000 - 62.000 đồng/kg hạt khô; 5.500 - 6.000 đồng/kg trái tươi nhưng nhiều nhà vườn vẫn đốn bỏ ca cao. Vì vậy, trong năm 2013 và 2014, Dự án không thể mở rộng được. Việc trồng mới ca cao là vô cùng khó khăn, do có sự cạnh tranh gay gắt với nhiều loại cây trồng khác và do sự chuyển dịch lao động ở nông thôn. Nhiều nhà vườn trồng xen ca cao nhưng thiếu lao động thường xuyên chăm sóc nên hiệu quả không cao và muốn đốn bỏ để chuyển sang cây trồng khác.

Hình thành chuỗi giá trị sản xuất

Các mô hình phát triển ca cao có hiệu quả bền vững đang tiếp tục được triển khai thực hiện và phát huy tác dụng. Đến nay, với sự hỗ trợ từ Helvetas, đã hình thành 42 vườn mẫu thâm canh tại nhiều xã với năng suất bình quân đạt trên 2kg hạt khô/cây/năm (hơn 11 tấn trái tươi/ha/năm). Qua đó, giúp người dân tham quan học tập và chia sẻ kinh nghiệm trong sản xuất ca cao có hiệu quả nhất. Hình thành 80 nhóm nông dân liên kết sản xuất ca cao chứng nhận dưới dạng các câu lạc bộ (CLB) với diện tích hơn 1.100ha, có 1.400 nông dân tham gia. Trong đó, đã phát triển nâng cấp hình thành 21 tổ hợp tác (THT) sản xuất ca cao. Nhiều biện pháp kỹ thuật cũng được tập huấn, nâng cao và áp dụng sâu rộng trong nhiều mô hình sản xuất ca cao chứng nhận đã góp phần làm tăng năng suất trong các tổ liên kết và cả đại trà. Tính cả niên vụ sản xuất, năng suất bình quân năm 2013 cao hơn năm 2012 khoảng 20%. Trong đó, năng suất các hộ sản xuất ca cao chứng nhận đạt bình quân 2kg hạt khô/cây/năm, cao hơn đại trà 11%.

Ngoài trồng xen ca cao trong vườn dừa, một số mô hình xen trong vườn cây trái như chôm chôm, sầu riêng kết hợp nuôi dê mang lại hiệu quả khá cao, đang được khảo sát nhân rộng. Việc sản xuất ca cao theo hướng liên kết sản xuất, tiêu thụ và áp dụng các biện pháp thực hành nông nghiệp tốt không chỉ góp phần cải thiện đáng kể năng suất, chất lượng, tạo ra môi trường sản xuất bền vững mà qua đó còn thu hút mạnh mẽ các doanh nghiệp tham gia. Ngoài các doanh nghiệp thu mua hạt khô như Cargill, Hương Việt, Lâm Tùng, Phú Bình, Thành Hưng Thịnh, còn có nhiều doanh nghiệp chế biến ca cao như Phạm Minh, Puratos Grand - Place tham gia, tạo ra thị trường cạnh tranh sôi động hơn, góp phần ổn định giá ca cao trong tỉnh.

Kêu gọi doanh nghiệp tham gia đầu tư

Để duy trì và tiếp tục phát triển diện tích ca cao, tỉnh cần có cách tiếp cận mới: phát triển trồng mới chậm nhưng chắc tại các địa bàn phù hợp; phát triển theo chiều sâu từ khâu tổ chức trồng mới đến quá trình canh tác, chăm sóc, tiêu thụ sản phẩm. Địa phương cần phát huy vai trò tốt hơn trong định hướng qui hoạch, tổ chức sản xuất, trong đó, đặc biệt chú trọng liên kết 4 nhà. Ngoài ra, việc phát triển ca cao cần thực hiện theo hướng xã hội hóa, vận động kêu gọi đầu tư, đặc biệt là các doanh nghiệp có năng lực tốt về thị trường, chiến lược dài hạn tham gia các khâu sản xuất, kinh doanh, kể cả việc mở rộng diện tích trồng mới, tạo chuỗi giá trị.

Dự án ca cao chứng nhận do Helvetas tài trợ đã cam kết năm 2015 sẽ đầu tư 700 triệu đồng cho các hoạt động chính như đào tạo, tập huấn câu lạc bộ hỗ trợ vườn ca cao mẫu, nâng cao hoạt động chuỗi giá trị ca cao chứng nhận, đa dạng hóa các sản phẩm từ trái ca cao, truyền thông, hội thảo, xây dựng mô hình trồng mới từ 50 - 100ha, thành lập tổ nhóm trồng mới. Công ty Puratos Grand - Place ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm ngay từ đầu và cũng đã cam kết từ năm 2014-2015 bằng kinh phí khoảng 500 triệu đồng để tham gia chương trình phát triển ca cao thông qua hoạt động phối hợp với Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tập huấn chuyển giao kỹ thuật cho nông dân tại các CLB, THT như tỉa cành tạo tán, tưới nước và các biện pháp canh tác tổng hợp. Xây dựng mô hình 12 vườn kiểu mẫu, thành lập 10 CLB, THT sản xuất ca cao.

Bên cạnh đó cũng cần tiếp tục duy trì và phát huy hiệu quả các mô hình liên kết sản xuất, xem đây là nền tảng của việc tổ chức sản xuất lâu dài. Từng bước nâng cao chất lượng hoạt động cho các tổ liên kết sản xuất. Xác định phát triển ca cao xen trong vườn dừa nhằm tăng thu nhập là hướng đi đúng, tích cực. Tỉnh cần tiếp tục có chủ trương và dự trù ngân sách hàng năm để hỗ trợ phát triển những năm tiếp sau. Phấn đấu đến năm 2020, toàn tỉnh có diện tích ca cao xen trong vườn dừa từ 7 - 8 ngàn héc-ta. Trên nền tảng những nơi sản xuất có hiệu quả tiếp tục hình thành những vùng có đủ điều kiện sản xuất thâm canh tập trung để tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ về giống, chuyển giao kỹ thuật, tổ chức sản xuất, tiếp cận thị trường.

Tỉnh cũng cần tác động, tạo cam kết chia sẻ rủi ro của doanh nghiệp với nhà vườn như có chính sách giá tối thiểu, cho mượn vật tư, phân bón. Lựa chọn chỉ đạo địa bàn có điều kiện trồng mới, có diện tích trồng tập trung tối thiểu 20ha để người sản xuất, thu mua, sơ chế có lợi ích tối thiểu để duy trì hoạt động, lựa chọn đúng đối tượng tham gia Dự án.

Từ 2010 - 2014, vốn ngân sách tỉnh đã đầu tư 8,303 tỷ đồng, trong đó đầu tư cây giống 7,206 tỷ đồng. Vốn thực hiện chương trình ca cao chứng nhận là 6,350 tỷ đồng, trong đó nguồn hỗ trợ từ tổ chức Helvetas là 5,965 tỷ đồng, tỉnh đối ứng trên 384 triệu đồng.

Dự án hỗ trợ đầu tư cho nông dân 40% cây giống năm 2010, 2011, 2013. Riêng năm 2012, do giá dừa xuống thấp, nhà vườn được hỗ trợ đến 100% (trong đó Dự án hỗ trợ 80%, cơ sở cung ứng giống hỗ trợ 20% giá cây giống).