Liên kết nâng cao chất lượng giống lúa

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 08/09/2014
Ngày cập nhật: 11/9/2014

Hằng năm, Viện Lúa ĐBSCL cung cấp gần 2.000 tấn lúa giống cho các tỉnh, thành vùng ĐBSCL. Trong ảnh: Khu vực sản xuất giống của Viện Lúa ĐBSCL.

Khả năng cung ứng giống xác nhận tại ĐBSCL hiện chỉ đạt khoảng 15% đối với cấp chính quy và 25% đối với cấp nông hộ. Chất lượng nguồn giống đưa vào gieo sạ còn chưa đồng đều, công tác thanh, kiểm tra thị trường giống còn hạn chế và chưa đồng bộ trong toàn vùng. Vì thế, việc nâng cao chất lượng giống siêu nguyên chủng và nguyên chủng tiến tới nâng cao chất lượng giống xác nhận cho cả hệ thống chính quy và nông hộ là yêu cầu cấp bách hiện nay.

Năng lực tăng, nhưng chưa đủ

Trong 5 năm qua, sản xuất giống lúa ở ĐBSCL tăng nhanh với nhiều tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, kinh doanh giống lúa. Nhiều doanh nghiệp (DN) giống các tỉnh phía Bắc cũng quan tâm đến thị trường giống lúa phía Nam. Theo số liệu thống kê của Cục Trồng trọt, năm 2013, toàn vùng ĐBSCL có 271 tổ chức, cá nhân đăng ký sản xuất, kinh doanh giống lúa, tăng 5,4 lần so với năm 2007. Hệ thống sản xuất giống nông hộ phát triển rất mạnh ở ĐBSCL trong nhiều năm qua, đặc biệt ở các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ... Lượng giống tương đương cấp xác nhận hay còn gọi là “giống tốt” do hệ thống nông hộ sản xuất đạt xấp xỉ 140.000 tấn/năm, đủ cung cấp cho 25% nhu cầu giống của vùng. Nếu gộp cả giống xác nhận của 2 hệ thống, tổng lượng giống xác nhận/giống tốt được sản xuất trong năm 2013 ở ĐBSCL khoảng 200.000 tấn, đáp ứng 40% nhu cầu giống của vùng và tăng từ 10-15% so với năm 2007.

Theo tiến sĩ Trần Ngọc Thạch, Phó Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, sự phát triển về số lượng đơn vị sản xuất, kinh doanh giống lúa đã tác dụng tích cực đến sản xuất, cung ứng giống lúa các cấp. Tuy nhiên công tác quản lý chất lượng giống lúa và thị trường giống cũng trở nên phức tạp, nhất là ở những thời điểm sốt giống. Đối với hệ thống giống chính quy, dù số cơ sở sản xuất, kinh doanh giống lúa ngày một tăng góp phần tăng lượng giống xác nhận cung ứng ra thị trường song tỷ lệ lô giống không đạt chất lượng còn cao (từ 9-12%). Nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh chưa thực hiện công bố chất lượng phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Trong khi đó, hệ thống giống nông hộ đáp ứng 25% nhu cầu giống tốt phục vụ sản xuất nhưng chất lượng giống chưa được kiểm soát từ khâu đào tạo, tập huấn cho người sản xuất đến chất lượng nguồn giống đầu vào, kiểm định trong quá trình sản xuất, lấy mẫu, kiểm nghiệm chất lượng hạt giống đầu ra.

Giai đoạn 2014-2015, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề ra mục tiêu nâng cao năng lực sản xuất và quản lý chất lượng giống lúa, phấn đấu đến năm 2016 đạt 50% diện tích sử dụng giống lúa có chất lượng phù hợp quy chuẩn kỹ thuật. Trong đó 20% diện tích sử dụng giống xác nhận (gồm xác nhận 1 và xác nhận 2) từ hệ thống giống chính quy, 30% diện tích sử dụng giống tốt từ hệ thống giống nông hộ có chất lượng tối thiểu đạt cấp xác nhận 2. Trước yêu cầu này, hệ thống giống chính quy cơ bản đáp ứng được về diện tích và khối lượng giống siêu nguyên chủng, nguyên chủng và xác nhận 1 cung cấp cho hệ thống giống nông hộ và cho nông dân. Khi đó, hệ thống giống nông hộ sẽ sử dụng giống nguyên chủng từ hệ thống giống chính quy để nhân thành cấp giống xác nhận 1 hoặc dùng giống xác nhận 1 để nhân giống xác nhận 2/giống tốt. Theo đó, hệ thống giống nông hộ rất cần sự hỗ trợ từ các nhà khoa học, ngành nông nghiệp địa phương để tăng cường năng lực sản xuất và chất lượng hạt giống.

Liên kết để ổn định đầu ra

Với vai trò là cơ quan nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật về cây lúa, Viện Lúa ĐBSCL được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam giao chủ trì thực hiện Dự án khuyến nông về “Xây dựng mô hình liên kết sản xuất hạt giống lúa thuần chất lượng cao phục vụ sản xuất lúa hàng hóa tại ĐBSCL”. Mục tiêu của dự án là tăng tỷ lệ sử dụng giống xác nhận của vùng ĐBSCL đạt từ 50-55% vào năm 2016. Tiến sĩ Đoàn Mạnh Tường, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp-Viện Lúa ĐBSCL, Chủ nhiệm Dự án, cho biết: Dự án được triển khai từ năm 2014-2016 và tập trung ở hầu hết các tỉnh thành vùng ĐBSCL. Theo đó, các đơn vị sản xuất kinh doanh giống lúa sẽ đăng ký tham gia mô hình và liên kết với nông hộ để sản xuất giống và bao tiêu đầu ra. Mỗi héc-ta tham gia mô hình, nông dân sẽ được hỗ trợ 2,52 triệu đồng (tương đương 30% chi phí sản xuất) và 80kg giống nguyên chủng để nhân ra cấp giống xác nhận. Trong quá trình canh tác, các nhà khoa học của Viện sẽ tham gia hỗ trợ về khoa học, kỹ thuật. Đồng thời quy trình kiểm nghiệm, kiểm định giống lúa sẽ được thực hiện để đảm bảo cung ứng nguồn giống chất lượng đáp ứng yêu cầu thị trường.

Trong năm 2014, diện tích triển khai mô hình thuộc dự án đạt trên 700ha, tập trung ở TP Cần Thơ, các tỉnh: An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng, Trà Vinh, Long An, Tiền Giang. Ông Nguyễn Minh Phương, Chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) Giống Nông nghiệp Thốt Nốt, cho biết: “HTX có 60ha tham gia dự án. Trong đó, 50ha là của các xã viên HTX và 10ha vận động thêm từ các nông hộ sản xuất giống bên ngoài. Trong quá trình sản xuất, các nông hộ sẽ được hỗ trợ nhận giống lúa nguyên chủng từ Viện Lúa để sản xuất ra giống cấp xác nhận cùng 30% chi phí vật tư, phân thuốc. Các xã viên tham gia mô hình đều đã có kinh nghiệm sản xuất giống qua nhiều vụ. Nay lại được dự án hỗ trợ chi phí sản xuất và lúa giống bà con rất phấn khởi tham gia”.

Theo Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch, Phó Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, mục tiêu hướng đến của Dự án nhằm nâng cao năng lực sản xuất và chất lượng giống lúa trên cơ sở hợp tác, liên kết giữa hệ thống giống chính quy và hệ thống nông hộ. Trong quá trình thực hiện dự án sẽ có các nghiên cứu, đánh giá để nhân rộng các mô hình liên kết, sản xuất hạt giống có hiệu quả trong Dự án ra cho toàn vùng ĐBSCL. Tuy nhiên vấn đề băn khoăn nhất vẫn là làm thế nào để sau khi kết thúc 3 năm triển khai dự án, đầu ra giống lúa sẽ ổn định, việc sử dụng giống xác nhận trong sản xuất lúa hàng hóa của vùng sẽ đạt tỷ lệ như mong muốn. Để làm được điều này đòi hỏi phải có sự hỗ trợ tích cực từ phía địa phương và quyết tâm của những nhà làm công tác giống.

MINH HUYỀN