Quy trình phòng trừ muỗi (Contarinia maculipennis Felt) đục nụ hoa lan

Nguồn tin: Khuyến Nông TP.HCM, 23/05/2014
Ngày cập nhật: 26/5/2014

1. Đặc điểm sinh vật học muỗi đục nụ hoa (Contarinia maculipennis Felt.)

Muỗi đục nụ hoa lan sinh trưởng và phát triển quanh năm, thời gian sinh trưởng và hoàn thành vòng đời trung bình từ 21 – 28 ngày.

+ Giai đoạn trứng (24 giờ)

Trứng được đẻ ở kẻ hở giữa các mép cánh của nụ hoa. Trứng mới nở có màu trắng sau đó chuyển dần sang vàng nhạt, kích thước trứng rất nhỏ khó có thể quan sát được bằng mắt thường. Trứng phát triển sau 24 giờ thì nở thành ấu trùng.

+ Giai đoạn ấu trùng (5 - 7 ngày)

Ấu trùng dạng dòi, có kích thước từ 1 – 2 mm. Ấu trùng mới nở có màu trắng nhạt sau đó chuyển dần sang màu vàng kem.

Ấu trùng gây hại bằng cách nằm phía trong nụ hoa ăn dần biểu bì chừa lại lớp màng mỏng trên cánh hoa. Khi có động ấu trùng có khả năng búng nhảy, rất nhanh và linh hoạt.

Sau 5-7 ngày ấu trùng chui ra khỏi nụ búng xuống bên dưới (đất, giá thể trồng lan) để làm nhộng.

+ Giai đoạn nhộng (14 - 21 ngày)

Muỗi làm nhộng trên mặt đất hay ở giá trể trồng lan nơi có độ ẩm cao. Nhộng mới hình thành có màu vàng nhạt sau đó chuyển dần sang màu nâu đậm.

Sau 14 – 21 ngày nhộng sẽ vũ hóa thành muỗi và bay lên khỏi mặt đất để giao phối và đẻ trứng.

+ Giai đoạn thành trùng (4 ngày)

Thành trùng là một loài muỗi kích thước cơ thể rất nhỏ khoảng từ 1–2mm, có 1 cặp cánh lớn màu nâu nhạt và con đực nhỏ hơn con cái.

Thời gian sống của thành trùng khoảng 4 ngày. Ở giai đoạn này muỗi chủ yếu bắt cặp và đẻ trứng để tiếp tục vòng đời.

2. Triệu chứng gây hại

- Trên phát hoa: khi bị hại phát hoa trở nên cong queo, phần đọt của phát hoa khô lại.

- Trên nụ: phần mô sau khi bị muỗi gây hại trở nên khô và làm hoa biến dạng. Nếu gặp nước phần mô bị hại sẽ thối nhũn, nụ có màu vàng nâu và rụng. Khi tách nụ hoa bị hại ra sẽ thấy có rất nhiều ấu trùng nhỏ màu vàng ở bên trong.

- Trên hoa: nếu bị hại ở giai đoạn nụ lớn hoa vẫn có thể nở được nhưng để lại những hình dạng bất định trên cánh hoa, phần mô sau khi bị hại chỉ còn lại lớp màng mỏng, khô.

Hình 1. Triệu chứng muỗi Contarinia maculipennis gây hại trên hoa Dendrobium

a. Nụ hoa bị hại; b. Hoa sắp nở bị hại; c. Vết hại của muỗi trên cánh hoa

3. Biện pháp phòng trừ Muỗi đục nụ hoa (Contarinia maculipennis Felt.)

Để công tác phòng trừ muỗi đục nụ hoa lan đạt hiệu quả cao, chúng ta cần áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp với từng điều kiện cụ thể của vườn lan trong đó biện pháp cụ thể như sau:

a. Biện pháp canh tác

- Ngắt bỏ tất cả các nụ hoa và phát hoa bị hại cho vào túi nylon và đốt bỏ ngay trong ngày, không đổ vào hố chôn rác, động tác này tuy đơn giản nhưng lại rất quan trọng để làm giảm nhanh mật độ muỗi đục bông gây hại trên vườn. Chú ý khi cắt bỏ phải cho ngay vào túi nilon kín, không cầm đi từ nơi này đến nơi khác trong vườn tạo điều kiện cho ấu trùng rơi vãi xuống đất.

- Xây dựng lối đi bằng ximăng hoặc phủ bạt dọc các giàn lan để tiện việc chăm sóc và phòng trừ một số đối tượng SVH, cắt giai đoạn nhộng trong đất của muỗi đục nụ hoa lan.

- Kết hợp việc phủ bạt bên dưới giàn lan thành những rãnh mương trữ nước sẽ giúp diệt trừ tốt giai đoạn nhộng. Tất cả ấu trùng hoặc nhộng khi rơi xuống phía dưới sẽ không sống được do bị ngập nước hoặc nằm trên nilon.

- Quản lý tốt các cây ký chủ phụ của muỗi đục bông như rau dền, cây hoa đại, cải các loại, mướp đắng, cây bông bụp, hoa lài, lan hoàng thảo, ớt, cà chua… sẽ góp phần hạn chế muỗi trên ruộng.

- Sử dụng giá thể than thay cho xơ dừa sẽ hạn chế muỗi làm nhộng trên giá thể. Biện pháp này khi áp dụng kết hợp với việc thiết kế mương nước bên dưới giàn lan sẽ góp phần tăng hiệu quả diệt nhộng.

- Phun sương khắp vườn giúp (có thể kết hợp thuốc bám dính) vào thời điểm 17 – 19 giờ trong ngày có thể diệt thành trùng rất tốt.

b. Biện pháp sinh học

- Sử dụng bẫy dính vàng để thu hút và bẫy bắt thành trùng trên ruộng. Thay bẫy dính định kỳ khoảng 2-3 tuần/lần tùy thuộc vào số lượng muỗi vào bẫy nhiều hay ít.

- Trồng cây có tác dụng xua đuổi muỗi như: sả, sen cạn, hoa vạn thọ…

- Sử dụng thiên địch để bắt muỗi như các loại nhện giăng lưới.

c. Biện pháp hóa học

- Đối với nhộng: Rải thuốc hạt xuống phần đất bên dưới giàn lan, các loại thuốc có thể sử dụng Diaphos 10H, Sago Super 3G, Gà Nòi 4G khi rải thuốc tưới nước cho thuốc thấm đều xuống đất động tác này để diệt nhộng trong đất. Vì các lứa muỗi gối nhau nên cần chú ý rải thuốc 10 – 15 ngày/lần để diệt nhộng.

- Đối với việc phòng trị ấu trùng và thành trùng: do ấu trùng sống bên trong nụ hoa nên khi phun thuốc sẽ khó để diệt hoàn toàn ấu trùng sống bên trong. Có thể sử dụng các loại thuốc lưu dẫn hoạt chất Imidacloprid (như thuốc Amico 10 EC, Admire 50 EC, Anvado 100WP, confidor…) để phòng trị ấu trùng sống bên trong nụ hoa. Để đạt được hiệu quả cao khi sử dụng thuốc hóa học cần chú ý kết hợp giữa việc phòng trị ấu trùng và thành trùng cùng lúc trên ruộng. Việc áp dụng cách phun sương khi phun thuốc hóa học có kết hợp bổ sung chất bám dính và phun đều mặt bên trên và bên dưới luống trồng lan sẽ gia tăng hiệu quả diệt ấu trùng và thành trùng có trên ruộng. Một số loại thuốc trừ thành trùng (muỗi) hiệu quả hiện nay có thể sử dụng gồm các thuốc có hoạt chất như Permethrin (Viper, Permecide…) hoặc α-Cypermethrin (Termosant 10 SC).

Một số lưu ý:

- Nên sử dụng luân phiên các loại thuốc để tránh hiện tượng kháng thuốc.

- Do tập tính của muỗi thường vũ hóa vào khoảng giai đoạn từ 17 – 18 giờ trở đi và khi vũ hóa muỗi cần từ 1 – 2 giờ để ăn thêm trước khi bắt cặp giao phối và đẻ trứng nên việc tưới nước hay phun thuốc dạng sương phía bên trên và bên dưới vườn lan vào thời điểm này sẽ có hiệu quả cao trong việc diệt thành trùng có trên vườn.

- Các loại thuốc tiếp xúc có thể pha chung với dầu phun SK 99 với nồng độ 5 ml/lít nước và phun lướt trên hoa để tăng cường hiệu quả.

- Đối với thuốc có tác dụng lưu dẫn, phải phun ướt toàn bộ thân, lá mới đủ liều diệt trừ được ấu trùng bên trong.

- Đối với thuốc có tác dụng tiếp xúc, chỉ có thể diệt bên ngoài khi trứng mới nở hoặc giai đoạn ấu trùng bò ra ngoài để tìm nơi hóa nhộng. Do đó có thể phun lướt trên hoa nhằm giảm lượng thuốc sử dụng mà hiệu quả vẫn duy trì.

- Khi mua giống mới, nên xử lý thuốc toàn cây lan và chất trồng trước khi đưa vào vườn nhằm tránh lây lan./.

Nguồn: Chi cục Bảo vệ Thực vật TP. Hồ Chí Minh