Đối phó với khủng hoảng tài chính toàn cầu: “Kịch bản” xuất khẩu nông sản Việt Nam

Nguồn tin: Quân Đội Nhân Dân, 30/11/2008
Ngày cập nhật: 1/12/2008

Khủng hoảng tài chính tiền tệ được khởi đầu từ Mỹ đang kéo theo sự suy thoái kinh tế mang tính toàn cầu. Ở tầm vĩ mô, tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam chắc sẽ khó khăn hơn. Còn ở cấp “vi mô”, cụ thể là người nông dân, khủng hoảng sẽ làm giảm giá trị hạt lúa, cân chè, con cá, con tôm của họ...

Ông Trang Hiếu Dũng, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - cho biết: Để đối phó với “cơn bão tài chính”, chúng ta đã dự kiến ba phương án cho xuất khẩu nông sản Việt Nam...

Xuất khẩu nông sản tăng trong thách thức!

- Thưa ông, được biết trong tháng 11 giá trị kim ngạch xuất khẩu nông sản giảm tới 32% so với tháng 7, tháng cao nhất của năm 2008. Vì sao lại xảy ra chuyện “phú quý giật lùi” như vậy?

- Có hai nguyên nhân căn bản. Thứ nhất, vào thời điểm hiện nay, hầu hết các nước trên thế giới đều được mùa lớn về sản xuất nông nghiệp, do đó nhu cầu nhập khẩu lương thực giảm. Thứ hai, và là nguyên nhân quan trọng, đó là ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới, nhiều nước cắt giảm chi tiêu, nên giá nông sản trên thị trường thế giới xuống thấp, ảnh hưởng trực tiếp đến tiêu thụ nông sản hàng hóa của nước ta.

- Vậy, về tổng thể, kết quả ngành nông nghiệp Việt Nam trong năm 2008 như thế nào?

- Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, giá trị tăng thêm về nông, lâm, thủy sản đạt mức 3,6% (năm 2007 đạt 3,25%), giá trị sản lượng tăng 5,1% so với năm 2007 (năm 2007 đạt 4,6%), vượt chỉ tiêu Đại hội Đảng X đề ra. Riêng về tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm nghiệp và thủy sản, năm nay đạt 15,4 tỷ USD, tăng gần 25% so với năm 2007. Nhìn một cách tổng thể, năm 2008 là năm sản xuất nông, lâm, thủy sản được mùa, được giá. Tuy nhiên, như tôi đã nói ở trên, trong quý 4 do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính thế giới, hầu hết các nước đều được mùa làm giá nông sản giảm nhanh. Do đó đã tác động sâu sắc đến nông nghiệp nước ta. Đó sẽ là thách thức trong năm tới.

- Tại hội nghị bàn về tác động khủng hoảng tài chính toàn cầu mới đây, ông từng khẳng định giá trị kim ngạch xuất khẩu nông sản có xu hướng giảm là do khả năng thanh toán quốc tế bị hạn chế. Nên hiểu vấn đề này như thế nào?

- Trên thực tế, xuất khẩu đang gặp không ít khó khăn, mà nguyên nhân do ảnh hưởng bởi tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu dẫn đến việc thanh toán quốc tế gặp khó khăn. Hệ thống ngân hàng ở các nước Mỹ, EU, Nhật Bản hay Hàn Quốc đều đang có vấn đề về khả năng thanh khoản, do đó việc cho vay và bảo lãnh tín dụng cho các nhà nhập khẩu bị thu hẹp. Thậm chí, nhiều ngân hàng chưa đến mức khó khăn, nhưng do niềm tin bị suy giảm hoặc vì mục tiêu thu hồi bớt các khoản vay nên cũng hạn chế cho vay, bảo lãnh nhập khẩu.

“Kịch bản” nào sẽ diễn ra trong năm 2009?

- Dường như thách thức lớn nhất trong năm 2009 đối với ngành nông nghiệp sẽ là sự tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu?

- Năm 2009 được dự báo sẽ là năm đầy khó khăn, thách thức đối với kinh tế thế giới. Điều này sẽ tác động mạnh mẽ đến nông nghiệp Việt Nam, đang là ngành sản xuất hướng mạnh ra xuất khẩu. Môi trường cạnh tranh trên thế giới và trong nước chắc chắn sẽ gay gắt hơn. Chúng ta vẫn còn rất nhiều thách thức như ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thiên tai, bão lũ, hạn hán, giá rét, dịch bệnh gia súc, gia cầm... Trong khi đó, hầu hết các doanh nghiệp trong nước và các sản phẩm nông, lâm nghiệp, thủy sản của nước ta lại có sức cạnh tranh chưa cao.

- Ông có thể cho biết ngành nông nghiệp đã tiên lượng những “kịch bản” nào trong cuộc khủng hoảng này?

- Trên cơ sở những đánh giá tác động của khủng hoảng tài chính và những dự báo về xu hướng vận động của thị trường nông sản thế giới, chúng tôi tạm thời xác định ba phương án như sau:

Phương án 1, dự báo khủng hoảng tài chính sẽ tiếp tục lún sâu, kinh tế thế giới suy thoái cho đến hết năm 2009, đầu năm 2010 mới bắt đầu hồi phục. Thị trường nông sản bắt đầu chu kỳ điều chỉnh giảm, giá tất cả các loại hàng nông sản đều giảm sâu đến mức thấp nhất trong 8 năm qua. Có thể tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu sẽ chỉ đạt 10,8 tỷ USD, bằng 67% so với năm 2008. Tuy nhiên, phương án này ít có khả năng xảy ra vì nhu cầu nông sản, thực phẩm vẫn tiếp tục tăng. Đó lại là những mặt hàng thiết yếu, ít chịu tác động của tiết kiệm tiêu dùng. Hơn nữa, khả năng tất cả các mặt hàng nông sản cùng giảm đến mức thấp nhất trong vòng 8 năm qua cũng khó xảy ra...

- Thế còn phương án 2 thưa ông?

- Phương án này dự báo khủng hoảng sẽ kết thúc vào giữa năm 2009. Kinh tế thế giới phục hồi chậm nên thị trường nông sản cũng chưa thể lấy lại nhịp độ, giá nông sản xuất khẩu sụt giảm nhưng ở mức độ trung bình. Tổng kim ngạch xuất khẩu có thể đạt khoảng 13 tỷ USD, bằng 80% so với năm 2008. Phương án này khả năng xảy ra rất cao. Giá nông sản không xuống mức thấp nhất nhưng cũng sụt giảm nhiều so với năm 2008. Như vậy, sản xuất, xuất khẩu có thể chịu nhiều rủi ro nếu thiếu các biện pháp can thiệp của Chính phủ. Đây là phương án cần được xem xét để có các ứng phó kịp thời.

- Và “kịch bản thứ 3” sẽ diễn ra theo hướng nào?

- Chúng tôi tạm xác định, trong phương án này, khủng hoảng kết thúc nhanh trong quý I năm 2009. Kinh tế thế giới và hoạt động thương mại cũng nhanh chóng hồi phục. Tuy nhiên, do mức tăng giá của các mặt hàng nông sản trong 10 tháng đầu năm 2008 là rất cao, đạt kỷ lục từ trước tới nay, sẽ kéo theo giá trung bình cả năm cũng ở mức cao. Vì vậy, cho dù kinh tế thế giới và thương mại nông sản có phục hồi nhanh, cũng không kỳ vọng đạt được mức giá bình quân như năm 2008 ngay trong năm tới. Khối lượng hàng xuất khẩu cũng không có điều kiện tăng nhiều do đã qua một vụ sản xuất Đông - Xuân. Dự kiến tổng kim ngạch xuất khẩu của phương án này là 15,3 tỷ USD, bằng 95% kim ngạch của năm 2008, nhưng tăng 21% so với năm 2007. Nếu “kịch bản” diễn ra đúng như vậy thì đây được coi là phương án lạc quan. Nông sản xuất khẩu tuy không đạt mức giá như 10 tháng đầu năm 2008, nhưng vẫn ở mức giá cao, có lợi cho người sản xuất và doanh nghiệp trong bối cảnh giá vật tư đầu vào đã xuống thấp.

Nỗ lực đối phó với khủng hoảng!

- Ngành chủ quản đã xác định những giải pháp nào nhằm hạn chế tác động của khủng hoảng tài chính tới lĩnh vực nông nghiệp, thưa ông?

- Để khắc phục khó khăn, hạn chế thiệt hại của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đối với sản xuất nông nghiệp, trong năm 2009 chúng ta phải thực hiện những giải pháp tổng hợp. Đó là cần tập trung cao sự chỉ đạo của cả hệ thống chính trị đối với phát triển sản xuất ngành nông nghiệp, tăng cường công tác thông tin, dự báo, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại nhằm giữ vững các thị trường hiện có, mở thêm thị trường mới, khai thác lợi thế của thị trường nội địa, từng bước nâng cao chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo đảm đủ vốn với lãi suất hợp lý cho nông dân và doanh nghiệp vay. Bên cạnh đó, phải thúc đẩy đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn, đồng thời triển khai các chương trình bảo đảm an ninh xã hội nông thôn.

- Thủy sản là lĩnh vực luôn dẫn đầu về giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng nông sản. Chúng ta có chủ trương gì để kích thích phát triển ngành hàng mũi nhọn này?

- Năm tới, chúng tôi sẽ chỉ đạo các địa phương rà soát lại diện tích nuôi trồng thủy sản, bảo đảm các điều kiện nuôi thâm canh, an toàn dịch bệnh, mở rộng diện tích nuôi trồng trên biển, triển khai quy hoạch và đầu tư nâng cao năng lực các cơ sở sản xuất giống chất lượng và sạch bệnh, đủ cho sản xuất, đầu tư hạ tầng thủy lợi phục vụ nuôi trồng thủy sản tập trung. Trên cơ sở rà soát lại nguồn lợi thủy sản gần bờ, sẽ hướng dẫn ngư dân kế hoạch khai thác hợp lý, triển khai thực hiện kế hoạch điều tra nguồn lợi xa bờ để có biện pháp hỗ trợ ngư dân đầu tư tàu thuyền, ngư cụ, các thiết bị thông tin cần thiết, đầu tư cho các cơ sở hạ tầng như khu neo đậu tránh trú bão, cảng cá và các khu dịch vụ hậu cần nghề cá, mở rộng đánh bắt xa bờ có hiệu quả và an toàn. Triển khai quyết liệt phương thức liên kết các chủ thể trong chuỗi sản xuất, phân rõ trách nhiệm cho các chủ thể trong liên kết dọc (như ngân hàng, doanh nghiệp, nhà nuôi trồng thủy sản, nhà sản xuất và cung ứng các dịch vụ). Đồng thời, phát huy tối đa vai trò của Hiệp hội Thủy sản làm đầu mối giữa người sản xuất và doanh nghiệp, bảo đảm công bằng, công khai về lợi ích và rủi ro, kích thích sản xuất phát triển.

- Xin cảm ơn ông!

Lê Thiết Hùng