Vị Giáo sư một đời nặng lòng với nông dân: Biến mơ ước xuất khẩu nông dân đi làm chuyên gia thành hiện thực

Nguồn tin: CAND, 29/09/2008
Ngày cập nhật: 2/10/2008

Bây giờ, nhắc lại những chuyện đã qua, Giáo sư Võ Tòng Xuân bảo rằng ông tự hào vì những đóng góp của mình với nông nghiệp, bởi không chỉ là người đã chủ trì nghiên cứu thành công nhiều giống lúa cao sản, mà nổi tiếng nhất là bộ giống lúa miền Tây, ông còn là người dám chịu trách nhiệm, mạnh dạn đề xuất những chính sách mới để góp phần đổi mới trong nông nghiệp.

Những ngày gắn bó với nông dân, ông nhận ra một điều: người nông dân quanh năm chân lấm tay bùn mà vẫn nghèo chỉ vì họ không được tiếp cận khoa học, kỹ thuật. Nhưng để nói chuyện khoa học với những người vốn "ít chữ" là chuyện không đơn giản. Và ông nghĩ tới cách "bình dân hóa" kiến thức khoa học kỹ thuật.

Giữa năm 1977, ông được lãnh đạo Đài Truyền hình TP HCM và Đài Truyền hình Cần Thơ đồng ý cùng hợp tác sản xuất loạt chương trình truyền hình "Khoa học kỹ thuật nông nghiệp" phát mỗi tuần 1 lần với thời lượng 30 phút.

Thời điểm ấy, do những chương trình kiểu như vậy chưa có ai làm nên để bảo đảm tính hiệu quả của mỗi chương trình, đích thân ông phải trực tiếp làm từ viết kịch bản theo đúng kỹ thuật khuyến nông để làm sao nông dân xem dễ hiểu, dễ nhớ và làm theo.

Giáo sư Võ Tòng Xuân trong chuyến đi thực tế tại Siera Leone...

Từ các thuật ngữ chuyên ngành, ông biến thành những câu chữ mà nông dân thường dùng để trình bày những kỹ thuật mới. Do vậy, chỉ sau một thời gian ngắn, "Khoa học kỹ thuật nông nghiệp" trở thành chương trình hấp dẫn, được cán bộ lãnh đạo và chỉ đạo nông nghiệp, và đông đảo nông dân miền Tây Nam Bộ đón xem không kém các chương trình cải lương...

Ngày ấy, trang thiết bị của đài truyền hình rất thiếu, vậy là để hỗ trợ kỹ thuật cho chương trình khuyến nông, qua Giáo sư Nguyễn Văn Hiệu, Viện trưởng Viện Khoa học, ông đã liên hệ với Giáo sư Edward Cooperman, Chủ tịch Hội Các nhà khoa học Mỹ, hợp tác với Việt Nam xin một số thiết bị cần thiết như máy thu phát video và tủ lạnh bảo quản các loại giống lúa mà thầy trò nông nghiệp của Đại học Cần Thơ đã sưu tầm.

Có lẽ ông là người tiếp nhận bộ máy video đầu tiên trong nước vào năm 1981, gồm có bốn đầu máy Betamax, hai đầu máy Umatic và hai máy camera quay video Sony. Ngày đó, những thiết bị này quá mới nên khi nhập vào, Hải quan

TP HCM đòi phải có giấy phép của Bộ Văn hóa, và khi xin được giấy phép, hải quan ghi rõ chi tiết từng số máy như là đối với xe gắn máy bây giờ. Về đến Cần Thơ, ông phải trình với Sở Văn hóa - Thông tin, ghi từng số máy và cam kết không sử dụng vào mục đích gì khác ngoài làm chương trình khuyến nông...

Không chỉ tuyên truyền kiến thức khoa học kỹ thuật cho nông dân, ông và các cộng sự còn trực tiếp xây dựng mô hình làm ăn mới để áp dụng cho nông dân.

Năm 1979, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân quyết định chọn ấp Lung Đen, xã Kế An, huyện Kế Sách, tỉnh Hậu Giang (nay thuộc tỉnh Sóc Trăng) để thí điểm mô hình sản xuất mới. Ông cùng các đồng nghiệp và hàng trăm sinh viên đưa giống lúa mới, kỹ thuật trồng lúa tiên tiến, giúp bà con nông dân sản xuất theo kiểu khoán hộ.

Cách làm này đã phát huy hiệu quả ngay, và trong chương trình truyền hình "Khoa học kỹ thuật nông nghiệp" phát đúng dịp Quốc khánh 2/9/1980, ông đã phát mô hình khoán này như một cách làm mới. Nhưng thời điểm đó, làm như thế lại không đúng chủ trương. Vì thế mà ngay sau đó, đã không ít người liền quy chụp ông là... phản động.

Lúc đó, không chỉ ông mà cả những người cộng tác với chương trình truyền hình của ông cũng có nguy cơ bị liên lụy. Nhưng may mắn cho ông bởi vào tháng 4/1981, sau cuộc họp của Trung ương, những bất cập của chính sách đã được khắc phục bằng "Khoán 100" ra đời chứng minh cách làm ấy là đúng và ông còn được bầu làm đại biểu Quốc hội dù lúc đó ông chưa phải... đảng viên.

Tháng 6/1981, lần đầu tiên "ông nghị" Võ Tòng Xuân đi họp Quốc hội và lập tức gây sốc trên nghị trường khi phê phán chính sách phá rừng tràm để lập các vùng lúa Tháp Mười, U Minh, tứ giác Long Xuyên làm lãng phí ngân sách; trồng lúa không hiệu quả mà còn phá luôn môi trường sinh thái rừng tràm thiên nhiên. Bằng dẫn chứng thực tế trên cơ sở khoa học, ông đề nghị Chính phủ khôi phục lại các vùng sinh thái này. Sau đó Thủ tướng Phạm Văn Đồng chỉ đạo ngành nông nghiệp và lâm nghiệp xem xét lại.

Cũng trên diễn đàn Quốc hội, ông đã chứng minh Dự án Luật Thuế nông nghiệp trình vào tháng 6/1991 sẽ làm cho nông dân nghèo thêm. Ý kiến phản biện đó đã nhận được tranh luận sôi nổi trong Quốc hội, và cuối cùng đã được các cơ quan chức năng soạn thảo lại, hai năm sau, Quốc hội đã thông qua Luật Thuế sử dụng đất nông nghiệp với những thay đổi phù hợp thực tế...

Chính vì những đóng góp tích cực và hiệu quả với nông nghiệp, nông thôn ở ĐBSCL ấy, năm 1985, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động.

Năm 2000, Chính phủ cho phép tỉnh An Giang thành lập Đại học An Giang. Người được UBND tỉnh "chọn mặt gửi vàng" mời làm hiệu trưởng chính là Giáo sư Võ Tòng Xuân, khi đó ông đang là Hiệu phó Đại học Cần Thơ. Bước vào tuổi 60, ông lại bắt đầu một cuộc chinh phục mới.

8 năm làm Hiệu trưởng, Giáo sư Võ Tòng Xuân và cộng sự đã xây dựng Đại học An Giang, vốn nâng cấp từ Cao đẳng Sư phạm, thành một cơ sở đào tạo đại học có uy tín ở ĐBSCL. Đặc biệt, đây cũng là một trong những trường đầu tiên trong cả nước đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy và nghiên cứu khoa học mà thành công nhất là thư viện điện tử.

Đại học An Giang cũng là trường đại học đầu tiên bắt buộc các sinh viên phải đạt trình độ B Anh ngữ mới được tốt nghiệp. Hiện Đại học An Giang đang giúp nhiều địa phương ở miền Nam và Lào Cai xây dựng thư viện điện tử. Là hiệu trưởng, ông có nhiều cách để đào tạo và mời gọi những người giỏi về Đại học An Giang, vì vậy sau 8 năm thành lập, đến nay Đại học An Giang đã có đội ngũ gần 600 cán bộ, giáo viên, trong đó có gần 200 người đã và đang được đào tạo sau đại học ở trong và ngoài nước.

Để hỗ trợ giáo viên, Giáo sư Võ Tòng Xuân đã mang cả mảnh đất ở trung tâm TP Long Xuyên mà tỉnh An Giang tặng riêng ông, giao cho Công đoàn nhà trường bán để thêm tiền mua đất ngoài thành phố, hình thành làng đại học cho giáo viên ổn định chỗ ở, an tâm dạy học.

Năm 2008, khi đã bước sang tuổi 68, ông nghỉ hưu, nhưng vẫn tiếp tục giúp cho trường trong lĩnh vực chuyên môn. Dù không làm hiệu trưởng và có nhà cửa đàng hoàng ở Cần Thơ, nhưng ông vẫn ở tại căn nhà công vụ của Đại học An Giang bởi ở đây vẫn còn nhiều việc cần đến ông, cả trong trường và các địa phương.

Nguyễn Thiêm