Hòa Bình: Trao "cần câu" cho nông dân

Nguồn tin: Hòa Bình, 26/9/2008
Ngày cập nhật: 28/9/2008

Chật vật xoay sở với tình trạng thiếu vốn sản xuất - lao đao đối phó với đủ loại khó khăn đến từ thời tiết, dịch bệnh, thiên tai... vào kỳ thu hoạch lại khốn đốn với giá cả thị trường, tình trạng thiếu vốn... Đây là bi kịch của nhiều hộ nông dân khi không tìm được đầu ra ổn định cho nông sản. Họ cần được tiếp sức để thoát khỏi bi kịch đó.

Nỗ lực chưa được đền đáp

Trở lại với Nông trường Cao Phong (nay là Công ty Rau quả, nông sản Cao Phong), vụ thu hoạch cam năm 2004. Giá cam lúc bấy giờ bình quân khoảng 5.000đ/kg - mức giá làm nức lòng người sản xuất. Tuy nhiên, sản lượng xấp xỉ 1.800 tấn chưa phải là cái mốc mà họ muốn dừng chân. Đây là năm Nông trường thực hiện Nghị quyết 28/NQ-TW của Bộ Chính trị (khoá IX) về sắp xếp, đổi mới và phát triển các nông, lâm trường quốc doanh. Đồng thời, cũng là năm kế hoạch xây dựng thương hiệu cho Cam Cao Phong được khởi động.

Kế hoạch bắt đầu bằng việc Nông trường phối hợp với Viện Nghiên cứu rau quả Xuân Mai thực hiện đề tài khoa học “Nghiên cứu, phục tráng giống cam Xã Đoài trên đất Cao Phong, đồng thời xây dựng quy trình trồng, chăm sóc thâm canh nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm cam quả Cao Phong”. Sau đó, đến năm 2006 thì hoàn tất việc đăng ký nhãn hiệu hàng hoá (ngoài cam còn có 2 sản phẩm khác là mía và chuối sấy). Tuy nhiên, đến vụ cam năm 2007, mặc dù năng suất đạt 120 tấn/ha, sản lượng đạt xấp xỉ 4.000 tấn – cao hơn nhiều so với năm 2004, nhưng cái đích mang tên “thương hiệu” vẫn tiếp tục nằm ngoài tầm với của những người tâm huyết. Bất chấp nỗ lực của Nông trường, giá cam năm đó trượt xuống khoảng 3.700 – 4.000 đ/kg, thậm chí không ít hộ sản xuất “thót tim” vì lo cam ế.

Với lượng nông sản hạn chế và thiếu liên kết nông dân khó trong tiêu thị tìm được đầu ra ổn định

Giám đốc Bùi Văn Kẹn phân tích: Sở dĩ giá cam bấp bênh trong nhiều năm là vì chưa tìm được đầu ra ổn định, giữa những hộ trồng cam chưa có sự gắn kết trong khâu tiêu thụ sản phẩm. Đa số họ đều có nhu cầu tự tiêu thụ sản phẩm sau khi nộp đủ khoán cho Nông trường (đối tượng là công nhân Nông trường nộp 18% sản lượng, đối tượng khác nộp 22%). Lãi được. Thua chịu. Có nhiều hộ khi nguy cơ ế hàng bày ngay trước mắt mới lại tìm đến Nông trường. Lối làm ăn này là manh mún, tự do, thiếu định hướng và không có hiệu quả kinh tế ổn định.

Trong khi đó, nỗ lực tìm kiếm đầu ra của Nông trường lại gặp vấn đề về sản lượng. Ông Kẹn cho biết thêm: Chúng tôi đã chào hàng tới các siêu thị lớn, nhưng họ từ chối liên kết vì hai nguyên nhân: thiếu “giấy chứng nhận sản phẩm an toàn” (giấy này chúng tôi chưa từng được nhận mặc dù chất lượng cũng như độ an toàn của cam Cao Phong đã được khẳng định trong nhiều năm) và không đủ lượng hàng cần nhập. Về nguyên nhân thứ hai, có thể coi đây là một hướng giải quyết đầu ra đầy hứa hẹn mà nông dân cần phối hợp với Nông trường để theo đuổi. Bởi lẽ, việc ký kết hợp đồng mua bán giữa Nông trường với các siêu thị thành công đồng nghĩa với việc sẽ có một lượng cam lớn tìm được đầu ra ổn định. Đáng tiếc, chúng tôi đã để tuột mất những hợp đồng như thế. Ví dụ, tập đoàn Phú Thái – nơi có hệ thống siêu thị bán lẻ lớn nhất Miền Bắc – đã từng đặt vấn đề mua 2.000 tấn cam nhưng vì Nông trường chưa đủ sức cung ứng lượng hàng đó nên hợp đồng không được ký kết. “Bán lẻ thì thừa mứa còn cung ứng cho các đầu mối lớn thì không đủ. Đây là bất cập chỉ có thể giải quyết dựa trên sức mạnh của sự liên kết” – ông Kẹn khẳng định.

Ai tiếp sức cho nông dân?

Về phía người nông dân, đời sống nông nghiệp nghèo nàn và trình độ sản xuất hạn chế khiến họ chưa thể nhận thức được đầy đủ những thua thiệt của mình, từ đó chưa có ý thức tìm kiếm đầu ra ổn định. Một cán bộ xã tỏ ra ái ngại: Từ trước đến nay, chưa từng có một cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp nào đứng ra tập kết, thu mua nông sản cho bà con trong xã. Chính quyền cơ sở thì chỉ sâu sát được khâu chỉ đạo sản xuất chứ hoàn toàn không can thiệp đến khâu tiêu thụ sản phẩm. Trong khi đó sức ì của bà con nông dân là quá lớn, họ ít có khả năng tự liên hệ tìm kiếm đầu ra cho nông sản, mặc dù đã rất nhiều lần lâm vào cảnh tồn hàng, mất giá, nợ đọng....

Chị Lan - một tư thương đã có 4 – 5 năm chuyên đi thu mua ngô, sắn trên địa bàn huyện Yên Thuỷ phàn nàn: Tư thương chúng tôi chịu tiếng là ép giá nông dân để hưởng lợi theo mức chênh lệch, nhưng thực chất nếu không có chúng tôi - những đầu mối thu mua của nông dân và cung ứng cho doanh nghiệp – thì chắc chắn nông sản sẽ khó mà tiêu thụ được với một số lượng lớn tính bằng đơn vị tấn. Trong điều kiện hiện tại, mỗi hộ sản xuất là một cá thể kinh tế độc lập nhưng nhỏ lẻ, sản lượng họ làm ra chưa đủ để thương mại hoá. Chính vì vậy, rất cần sự xuất hiện của các đầu mối tập kết và thu mua nông sản như hợp tác xã nông nghiệp, tư thương,... Đây sẽ là những cầu nối tăng cường sự liên kết giữa nông dân với nông dân, giữa nông dân với doanh nghiệp, và đưa nông dân đến được với những đầu ra có hiệu quả kinh tế bền vững.

Còn ông Lưu Trung Thơm – Giám đốc Công ty Thương mại và dịch vụ An Thành (huyện Kỳ Sơn) thì trân trọng gọi những tư thương như chị Lan là “các nhà cung cấp” và đánh giá cao hoạt động của lực lượng này: Với vai trò tập kết hàng hoá từ nơi sản xuất vận chuyển đến nơi tiêu thụ, họ trở thành sợi dây liên kết không thể thiếu giữa nông dân và doanh nghiệp. Công ty chúng tôi thường xuyên có 10 đầu mối như vậy hoạt động trên địa bàn các huyện Đà Bắc, Mai Châu, Yên Thuỷ, Kim Bôi. Theo tôi, nếu không có họ dẫn đường thì nông dân sẽ tiếp tục mất phương hướng về đầu ra và hoạt động thu mua nông sản của những doanh nghiệp như chúng tôi khó khăn hơn rất nhiều.

Công ty Thương mại và dịch vụ An Thành chuyên thu mua ngô, sắn để cung ứng cho các nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi. Vì có nhu cầu thu mua một lượng nông sản lớn nên công ty chủ yếu giao dịch với các đầu mối chứ không giao dịch trực tiếp với hộ sản xuất nhỏ lẻ. Hình thức giao dịch này tiếp tục khẳng định sức mạnh của sự liên kết, trong đó, các đầu mối trung gian như tư thương, nông - lâm trường, hợp tác xã,... sẽ tiếp thêm sức cho nông dân tiếp cận được với thị trường, từ đó tìm kiếm và duy trì được đầu ra ổn định./.

Thu Trang