Mặn hơn cả muối

Nguồn tin: VOV, 13/09/2008
Ngày cập nhật: 14/9/2008

Người ta lo ngại giá muối tăng cao, ảnh hưởng đến an toàn muối quốc gia, nên vội vàng kiến nghị nhập thêm hàng trăm ngàn tấn muối, mà quên rằng, một hạt muối của diêm dân đang cõng trên lưng bao nhiêu thứ của thời tăng giá. Trên những cánh đồng muối từ Bắc chí Nam, vẫn còn đó nhiều mảnh đời cơ cực.

Làm muối, không có ai giàu

Tháng 8, nắng cháy da người. Quốc lộ 1A đoạn qua đồng muối Sa Huỳnh, xã Phổ Thạnh, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi không một bóng cây. Cả đời gắn với nghề muối, chưa bao giờ ông Ngô Xuân Xanh, ở thôn Tuyết Diêm thấy khó như năm nay. Mưa nắng thất thường không ai biết trước, muối chưa kịp kết hạt phải cào vội, năng suất mười phần giảm đến sáu, bảy. Đồng muối Sa Huỳnh hơn 120 hecta, sản lượng mỗi năm 8 - 9 nghìn tấn muối. Thế mà, đến hết tháng 8 năm nay thu chưa tới 2 nghìn tấn. Muối được giá, từ 1.400 - 1.500 đồng/kg, nhưng mất mùa thế này, mỗi sào muối thu chưa tới 3 triệu đồng dù mọi chi tiêu đều phải dè xẻn. Giữa cái nắng chang chang trên đồng muối, giọt mồ hôi đọng lại trên khuôn mặt già nua của ông lão như mặn hơn. Ông Ngô Xuân Xanh cho biết: “Dân ở đây làm ruộng kết hợp làm muối, năm nay lúa mất mùa, giờ muối lại mất mùa nên cuộc sống rất khó khăn. Ráng lắm mới nuôi con ăn học được. Một thôn giỏi lắm cũng được mấy đứa thôi”.

9 giờ sáng, cánh đồng muối Tri Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận nắng rát mặt. Những người cào muối vẫn khom mình trên mặt ruộng. Anh Phan Thế Cảnh, quê xã Phương Hải, nhà 5 miệng ăn bám vào 6 sào muối. Năm nay mất mùa, thu chưa tới 15 tấn muối, đầu vụ túng tiền phải vay nóng của đại lý, nên được hạt muối nào, đại lý thu nợ hạt đó, thành ra cũng chỉ đủ đắp đổi qua ngày. “Vật giá tăng quá cao, tiền công không đủ cho con đi học thêm. Trong xã 10 người thì chỉ có 4 làm muối, 6 người còn lại phải đi làm công thôi” - anh Cảnh nói. Chị Trần Thị Vân, cũng ở Phương Hải, nhà không có ruộng muối, chồng đi chăn vịt, vợ đi làm thuê, công phụ nữ ngày 35.000 đồng phụ đồng rau đồng mắm nuôi con. Chuyện đời người làm muối nghe sao mà cơ cực.

Ninh Thuận là vựa muối lớn của cả nước. 80 năm trước, người Pháp đã xây dựng đồng muối Cà Ná trên 400ha. Biển xanh trong, sóng xô tận chân quốc lộ 1 để hạt muối Cà Ná thêm mặn mà. Muối Cà Ná được người tiêu dùng ưa chuộng vì độ mặn vừa đậm vừa thanh, nước mắm cá cơm Cà Ná nức tiếng thơm ngon một phần nhờ hạt muối vùng này. Thế nhưng, để có hạt muối mặn mà ấy, là bao nỗi nhọc nhằn của đời diêm dân.

Gặp cụ Nguyễn Hắc đi xe máy trên đồng muối Cà Ná khi mặt trời vừa lặn xuống phía tây Dốc Hầm, ra hiệu muốn hỏi chuyện, cụ khoát tay chạy luôn. Quay xe lại, một lúc sau tôi mới đuổi kịp. Cụ phân bua: “Chú thông cảm, cả đời làm muối, chưa một ngày dư dật, thằng cháu ngoại vào Nam làm ăn, có tiền mua xe máy cho ngoại chạy mấy đường, rồi có chết cũng thỏa mãn. Thành ra 80 tuổi, tui mới tập xe”.

16 tuổi cụ đã ra đồng cào muối, mới đó mà đã hơn 60 năm. 3 đời gắn bó với đồng muối, vậy mà cụ Hắc vẫn đơn sơ một nếp nhà lợp tôn thấp lè tè, nóng bức và ngột ngạt. “Cả thôn Thương Diêm mấy trăm hộ, có ai giàu với nghề muối đâu!” - cụ Hắc nói. Còn anh Lê Kim Hưng, công nhân Công ty Cổ phần muối Ninh Thụân, dành dụm mãi, vẫn không đủ tiền sửa lại ngôi nhà cấp 4. Anh Hưng nói thỏ thẻ: “Lớp trẻ thì vào khu công nghiệp ở thành phố Hồ Chí Minh làm công nhân, lớp lớn không ai nhận, đàn bà thì qua Cà Ná lặt đầu cá kiếm ngày vài ba chục nghìn, đàn ông thì lên Quán Thẻ vác đá xây dựng. Bữa có bữa không, bấp bênh lắm. Dân ở đây làm chỉ đủ ăn thôi chứ không có ai giàu có, nhà cao cửa rộng gì”.

Diêm dân người nhiều thì từ 6 - 8 sào muối, ít thì chừng vài ba sào. Nếu bình quân năng suất 60 tấn/ha thì mỗi hộ một năm thu hoạch nhiều chưa tới 40 tấn muối, ít thì chỉ vài chục tấn. Những năm muối rẻ, mỗi nhà thu nhập chừng 10 - 15 triệu đồng, ngày công làm muối chưa tới 15.000 đồng, người làm muối sống lay lắt. Năm nay, giá cao gấp 3 - 4 lần nhưng mất mùa, ngày công bình quân trong năm chưa tới 30.000 đồng. Hạt muối của diêm dân phải cõng trên lưng bao nhiêu thứ của thời tăng giá. Ông Lê Xuân, Cục trưởng Cục Chế biến, thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT), khẳng định: “Chỉ những hộ làm muối giỏi, diện tích lớn, với giá muối hiện tại mới có cơ hội thoát nghèo. Còn đa phần diêm dân ít ruộng khó có cơ hội vươn lên”.

Đua nhau làm muối

Thấy năm nay muối có giá, người ta đua nhau lấp hồ tôm làm muối. Nhiều người đổ xô đi vay ngân hàng về Tri Hải mua đất làm ruộng muối. Từ thôn Tri Thủy sang tận thôn Phương Cựu, Bỉnh Nghĩa, xã Tri Hải, xe tải, xe ủi ngày đêm hì hục san lấp mặt bằng, hút bùn về lót nền chống thấm, làm ruộng kết tinh, tấp nập như một công trường. Mấy trăm hécta đất nông nghiệp của xứ đồng Cây Ké, Gò Mả, núi Quít… được nâng giá từ vài chục triệu đồng một hécta lên 120 triệu đồng, có chỗ đến 200 triệu đồng. Cộng với công cải tạo, đầu tư máy móc, tổng vốn đầu tư cho một hécta muối ở Tri Hải hết từ 300 - 400 triệu đồng. Diện tích đồng muối mở rộng thêm hàng trăm hécta, trong khi hệ thống dẫn nước muối vào ruộng lại chưa có, dân làm muối chỉ trông vào mấy cái ao lấy nước mặn thẩm thấu từ đồng muối công nghiệp Tri Hải theo kiểu được chăng hay chớ…

“Trước mắt cũng thấy nguồn nước không chủ động, nhưng mà không làm thì lấy gì sống. Cho nên bà con cứ làm liều, đến đâu hay đến đó. Khi nào không có nước thì hãy hay. Cũng như tôm trước đây, phát triển tràn lan, không theo qui hoạch thì người bỏ tiền ra làm phải chịu thôi” - ông Võ Văn Tường, một chủ ruộng muối ở đây nói rất thành thật.

Tích lũy ít vốn liếng và kinh nghiệm mấy mươi năm làm muối công nghiệp, khi về hưu, bà Trần Thị Tân ở thôn Tri Thủy vận động bạn bè, người thân góp vốn, thuê đất bỏ hoang của Xí nghịêp muối Đầm Vua để làm muối, gặp lúc giá muối lên cao, bà Tân trở thành một trong số ít những người giàu có với gần 7ha muối. Nhắc tới phong trào mua đất làm muối ở Tri Hải, bà Tân lắc đầu ngao ngán: “Giá đất lên cơn sốt. Có những người không biết gì về kỹ thuật làm muối cũng đầu tư. Thấy có tí nước thẩm thấu là lao vào làm muối thực phẩm. Hiện nay, thiếu muối người ta lấy cả muối thực phẩm, nay mai nắng lên, muối công nghiệp dư ra, giá muối hạ là cái chắc”.

Diện tích ruộng muối ở Ninh Thuận tăng lên từng ngày, bất chấp qui hoạch, cơ sở hạ tầng, hệ thống cung cấp nước biển không có, giá cả bị thả nổi. Điều gì sẽ xảy ra khi chỉ cần sang năm, hoặc sang năm nữa trời nắng nhiều, muối được mùa, giá xuống thấp? Nhà năm ba sào muối không sao, nhưng những người làm ăn lớn, mạnh tay vay ngân hàng cả bạc tỉ đổ xuống đồng muối trong khi hoàn toàn mù mờ về kỹ thuật, thương trường thì nguy cơ đổ vỡ là điều khó tránh./.

Vân Thiêng