Bài toán thoát nghèo cho nông dân ĐBSCL

Nguồn tin: NLĐ, 03/08/2008
Ngày cập nhật: 4/8/2008

Tiếp tục chuyên đề về “tam nông”, kỳ này chúng tôi khảo sát tình hình nông nghiệp- nông thôn ở tỉnh Tiền Giang, để giải bài toán thoát nghèo cho nông dân

Phải chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, nông dân ĐBSCL mới trở nên giàu có. Ảnh: Ngọc Trinh

Tiền Giang là một tỉnh có nhiều lợi thế về nông-ngư nghiệp và là một trong những tỉnh đi đầu cả nước trong phát triển nông nghiệp. Làm thế nào đạt được mục tiêu hiện đại hóa nông nghiệp cũng là vấn đề được chú ý. Đối với tỉnh Tiền Giang, giải pháp giúp nông dân thoát nghèo ngoài độc canh cây lúa còn có nhiều vùng chuyên canh rau và nuôi trồng thủy sản giúp nông dân giàu lên một cách nhanh chóng.

Vùng chuyên canh rau lớn nhất ĐBSCL

Tiền Giang đã quy hoạch trồng 1.500 ha rau chuyên canh ở huyện Châu Thành. Đây là huyện trồng rau lớn nhất vùng ĐBSCL. Diện tích trồng rau được phân bố ở 8 xã trọng điểm, đã có mô hình trồng rau được nhiều tỉnh ĐBSCL học tập và nhân rộng mô hình. Theo Phòng Nông nghiệp huyện Châu Thành, thực hiện dự án này sẽ nâng diện tích rau chuyên canh của địa phương đến năm 2015, tăng 500 ha so với hiện nay, doanh thu trên một hecta đất trồng rau tăng từ 131 triệu đồng/năm, lên 270 triệu đồng/năm và sản lượng rau đạt 162.000 tấn/năm. Dự án còn khuyến khích nông dân trồng 2 vụ rau - một vụ lúa để cải tạo đất và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất rau theo hướng an toàn, tới đây, huyện sẽ xây dựng thương hiệu rau Châu Thành. Tỉnh Tiền Giang đang chú trọng đến cây màu chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ độc canh cây lúa chuyển sang hướng đa canh. Tính đến thời điểm này, huyện Châu Thành đã phát triển được 1.000 ha chuyên canh các loại rau màu trên đất trồng lúa kém hiệu quả trước đây, cung ứng cho các thị trường tiêu thụ lớn như: TPHCM, TP Mỹ Tho... Các loại rau màu chủ lực được nông dân trồng nhiều, bao gồm: khoai lang, bí đỏ, cà chua, dưa leo, rau xanh, bầu, bí, mướp... Qua đó, đã từng bước hình thành được vành đai rau xanh quanh TP Mỹ Tho, thị trấn Tân Hiệp, mang lại cho nông dân một nguồn thu nhập đáng kể.

Thoát nghèo nhờ trồng lúa thơm

Xã Hậu Mỹ Trinh, huyện Cái Bè, là xã vùng sâu, chịu ảnh hưởng trực tiếp lũ hằng năm. Là một xã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang sớm nhất (năm 1964); có diện tích tự nhiên lớn nhất với 3.168 ha, 2.196 hộ, 593 hộ thuộc diện gia đình chính sách, nhưng cũng là xã nghèo nhất huyện. Người dân ở đây cho biết đặc thù của xã là độc canh cây lúa. Đó là loại lúa mùa Trường Hưng trồng mỗi năm một vụ, năng suất chưa đầy 3 tấn/ha. Năm nào không lũ thì người dân còn lo tạm đủ lương thực, năm nào lũ lớn thì hầu hết cây lúa mùa đều bị thiệt hại, dân trong xã phải chịu cảnh thiếu đói.

Trước tình thế trên, Đảng bộ địa phương luôn trăn trở tìm hướng đi phù hợp trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp để xua dần cái nghèo đói tồn tại hàng bao thế kỷ nay. Sau khi cơ bản hoàn chỉnh công tác thủy lợi, Hậu Mỹ Trinh đã quyết định tăng lên sản xuất ba vụ lúa trong năm, nhưng người dân vẫn không mau chóng thoát khỏi cảnh nghèo vì giá lúa thường thấp và bấp bênh do canh tác giống lúa kém chất lượng.

“Trong thời gian tới, chúng ta phải tập trung xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại, đồng thời phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn phù hợp với đặc điểm từng vùng...”.

(Trích phát biểu của Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh tại phiên bế mạc Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X)

Theo các ngành chức năng, điều kiện thổ nhưỡng ở Hậu Mỹ Trinh phù hợp cho cây lúa thơm phát triển. Điều kiện này đã mở một hướng đi mới cho xã nghèo. Cuối năm 2000, Đảng ủy xã có Nghị quyết 15 về việc quyết định đưa vào sản xuất cây lúa thơm trên địa bàn, trước mắt giao cho HTX nông nghiệp và cán bộ, nhân viên trong xã trồng thí điểm 300 ha trong vụ đông xuân 2001- 2002, sau đó sẽ nhân rộng ra toàn xã. Thành công ngoài sức tưởng tượng, cây lúa thơm thử nghiệm rất thích hợp với thổ nhưỡng của vùng này, cho năng suất bình quân đến 7 tấn, nên phong trào chuyển đổi cây lúa ở xã rất mau chóng. Từ 300 ha thí điểm ban đầu, đến nay toàn xã đã có 2.000 ha. Năng suất bình quân 7 tấn/ha, cho tổng sản lượng trên 35.000 tấn, lợi nhuận cao hơn lúa thường gần 10 tỉ đồng.

Từ Hậu Mỹ Trinh, cho thấy vấn đề nghiên cứu khoa học, giống lúa mới là rất quan trọng trong việc giúp nông dân thoát nghèo. Thực tế cho thấy Thái Lan, Trung Quốc đã đi trước ta khi cung cấp cho nông dân nhiều giống mới, cả giống lúa và cây ăn quả. Anh thương binh Đặng Ngọc Lâm được xem là một điển hình hiệu quả của sự chuyển dịch kinh tế đúng hướng của địa phương. Anh Lâm canh tác cây lúa thơm đạt hiệu quả khá cao, cho lãi từ 800.000 đồng đến 1 triệu đồng/công (1.000 m2). Tuy nhiên, không thể mãi độc canh cây lúa, nên anh quyết định biến đổi 2 mẫu đất của mình thành một mô hình canh tác tổng hợp. Từ mô hình này hằng năm trừ chi phí anh lãi trên 200 triệu đồng.

Nuôi nghêu làm giàu

Chỉ tính riêng vùng biển Tân Thành, Vàm Láng thuộc huyện Gò Công Đông có gần 20.000 ha nuôi nghêu. Trên bãi biển này có không ít người làm giàu nhờ nuôi nghêu. Dù thời gian gần đây xuất hiện tình trạng nghêu chết trên diện rộng nhưng người chăn nuôi vẫn có lãi. Theo ông Huỳnh Văn Vinh, Phó Phòng Nông nghiệp huyện Gò Công Đông, giá nghêu hiện nay khoảng 15.000 đồng/kg. Trung bình mỗi hécta thu hoạch 20-30 tấn nghêu thì số tiền thu được khoảng 300-400 triệu đồng/ha. Trừ đi vốn, người chăn nuôi có lãi ít nhất vài chục triệu đồng/ha.

Đến đê biển Tân Thành hỏi ông Võ Minh Hùng, ấp Cây Bàng, ai cũng biết. Ông Hùng được xem là một trong những người nuôi nghêu thành công nhất của vùng biển này. Khi chúng tôi tìm đến thì được người nhà cho biết ông Hùng “cưỡi” xe hơi đi thăm sân nghêu. Theo ông Hùng, trước đây gia đình ông cũng như nhiều ngư dân khác sống tạm bợ nhờ đánh bắt cá. Thời gian gần đây ông nghiên cứu mô hình nuôi nghêu ở Bến Tre và một số tỉnh khác rồi quyết định thuê bãi để nuôi. Chỉ sau vài năm, gia đình khấm khá nhờ nghêu trúng giá. “Hiện tôi đã mua được hơn 5 ha để tiếp tục nuôi nghêu” – ông Hùng khoe.

Không riêng gia đình ông Hùng mà tại vùng biển này trước đây không ít gia đình từ nghèo nay đã trở thành những “tỉ phú vùng biển” nhờ nuôi nghêu.

Để nông dân không bị bóc lột

Vừa qua chính phủ đã quyết định áp dụng thuế xuất khẩu gạo và xuất khẩu phân bón trước tình hình dao động giá gạo xuất khẩu trên thị trường quốc tế. Chúng tôi rất nhất trí với quyết định này, vì Nhà nước cần điều tiết giá gạo trong nước để góp phần giảm lạm phát. Trong điều kiện thị trường Việt Nam khi nông dân sản xuất lúa phải bán lúa ngay cho thương lái sau khi thu hoạch để thanh toán nợ nần thì họ không hưởng được đồng nào từ cái giá sai biệt lớn mà các thương lái và công ty xuất khẩu gạo hưởng được. Hiện tại, giá gạo xuất khẩu là khoảng 720 USD/tấn (khoảng 12.000 đồng/kg), trong khi giá lúa không tăng mà có chiều hướng giảm không phải vì thuế xuất khẩu gạo mà chính do lượng gạo dự trữ của các nước tổng cộng lại đã tăng 4% so với năm ngoái (số liệu tổng hợp cuối tháng 7-2008 của Bộ Nông nghiệp Mỹ). Cũng theo nguồn tin đáng tin cậy này, thì trong số 8 nước nhập khẩu gạo nhiều nhất thế giới (Indonesia, Nigeria, Philippines, Iraq, Iran, Senegal, Ả Rập Saudi và Brazil) chỉ còn Philippines là sẽ nhập ở mức cao, khoảng 2,4 triệu tấn gạo), còn các nước khác đều giảm nhập khẩu vì họ đã tăng diện tích và sản lượng lúa sau đợt khủng hoảng lương thực vừa qua. Trung Quốc cũng tăng cường sản xuất lương thực để không những thỏa mãn được nhu cầu cho 1,3 tỉ dân mà còn có dư để xuất khẩu sang châu Phi.

Nước ta xuất khẩu gạo đứng thứ 2 thế giới, nhưng nông dân chưa giàu được. Ảnh: Ngọc Trinh

Nhu cầu xuất khẩu gạo đang ở mức rất thấp như thế, trong khi lúa hè thu và lúa vụ 3 sắp tới của ĐBSCL tăng vọt nên các thương lái còn chờ cho giá rớt thêm nữa. Đây là điều dễ hiểu vì đúng theo quy luật cung cầu. Bà con nông dân của ta nói chung, nông dân trồng lúa nói riêng, sẽ tiếp tục nghèo khi họ chọn “làm công” cho các thương lái và các công ty xuất khẩu. Tình trạng mua đứt, bán đoạn như hiện nay cần phải được chấm dứt. Các doanh nghiệp xuất khẩu lương thực, thủy sản, trái cây... cần thiết lập và gắn bó với vùng nguyên liệu của mình. Bà con nông dân cần họp nhau lại để có thể trả giá mạnh hơn với các thương lái hoặc doanh nghiệp, tốt nhất là làm như các nông dân giàu của Nhật Bản, Hàn Quốc, tức là họp lại thành những hợp tác xã kiểu mới để từng hợp tác xã hoặc cụm nhiều hợp tác xã sẽ gắn kết với một doanh nghiệp có đầu ra ổn định. Như thế cả nhóm nông dân và doanh nghiệp đều được lợi. Và lợi nhuận được phân chia sòng phẳng, nông dân không còn cảnh bị bóc lột như hiện nay. Nhà nước cần tạo chính sách tốt hơn nữa để khuyến khích sự gắn kết chặt chẽ, lâu bền giữa tập thể nông dân sản xuất nguyên liệu và doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu này. Đây chính là biện pháp thông minh để giải quyết đầu ra ổn định cho nông nghiệp Việt Nam, bảo đảm lợi tức cho nông dân cũng như cho doanh nghiệp để cả hai cùng tăng lợi tức, có dư đóng góp vào ngân sách Nhà nước ngày càng nhiều hơn. Biện pháp đánh thuế xuất khẩu gạo hiện nay sẽ không có lợi gì cho nông dân khi hệ thống thu mua lúa gạo vẫn chưa có gì cải tiến. (Giáo sư Võ Tòng Xuân)

MINH SƠN