Ngành điều Việt Nam: Phát triển thiếu bền vững

Nguồn tin: BRVT, 29/07/2008
Ngày cập nhật: 30/7/2008

Việt Nam là nước đứng đầu thế giới về xuất khẩu nhân điều, nhưng ngành điều đang phát triển thiếu bền vững và đang gặp phải những thách thức. Đó là, cây điều đang đứng trước nguy cơ bị thu hẹp diện tích, trong khi các doanh nghiệp (DN) hoạt động trong ngành này lại đang gặp khó khăn trong việc vay vốn ngân hàng để mua nguyên liệu; sản phẩm điều xuất khẩu chủ yếu ở dạng sơ chế…

Ngành chế biến điều xuất khẩu tại Việt Nam phát triển thiếu bền vững.

THIẾU VỐN VÀ NGUYÊN LIỆU

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), 6 tháng đầu năm 2008, các DN điều trong cả nước đã xuất khẩu 65.000 tấn nhân điều các loại, đạt kim ngạch 350 triệu USD. Dự kiến năm 2008, ngành điều Việt Nam sẽ xuất khẩu 150.000 tấn điều nhân, đạt kim ngạch 800-850 triệu USD và đến năm 2010 có khả năng sẽ đạt kim ngạch xuất khẩu 1 tỷ USD. Hiện cả nước có hơn 200 nhà máy chế biến điều xuất khẩu, với năng lực chế biến 600.000-700.000 tấn/năm, nhưng sản lượng điều thô trong nước không đủ phục vụ cho công nghiệp chế biến, xuất khẩu. Từ năm 1999 đến nay, Việt Nam phải nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, riêng năm 2007 phải nhập khoảng 200.000 tấn, dự kiến năm 2008 nhập khoảng 250.000 tấn.

Ông Nguyễn Đức Thanh, Chủ tịch VINACAS cho biết, ngành điều Việt Nam đang gặp khó khăn trước yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập, là tình trạng sụt giảm diện tích, bởi sự cạnh tranh gay gắt của một số cây công nghiệp lâu năm khác như cao su, cà phê…

Bên cạnh đó, công nghệ chế biến đã lạc hậu, nhất là công đoạn cắt tách vỏ hạt và bóc vỏ lụa nhân được làm thủ công, khó đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Việc đầu tư cho một xưởng bóc tách không đòi hỏi nguồn vốn lớn, nhưng các cơ sở lại phải đối mặt với việc thiếu nhân công hoặc người lao động không gắn bó với nghề vì thu nhập thấp. Nhiều cơ sở chế biến điều hiện chỉ hoạt động với 50-60% công suất vì không đủ lao động.

Thách thức nữa khiến ngành điều lâm vào cảnh khó khăn trong thời gian qua là chi phí sản xuất trong những tháng đầu năm 2008 đã tăng 40%, giá nguyên liệu điều thô tăng gần 45%, bao bì tăng 44%, lương công nhân tăng 30%, lãi suất ngân hàng tăng 80%... Điều này khiến cho giá thành chế biến hạt điều tăng lên và không DN nào dám thực hiện các hợp đồng đã ký với giá thấp. Mặt khác, để được vay vốn ngân hàng, nhiều DN buộc phải ký hợp đồng trước với khách hàng nên khi chi phí tăng quá cao trong khi giá ký hợp đồng quá thấp là nguyên nhân dẫn đến tình trạng bỏ hợp đồng.

KHÓ CẠNH TRANH VỀ CHẤT LƯỢNG

Ngành điều trong những năm qua đã có nhiều đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế nông nghiệp nhưng sự đầu tư ngược lại cho ngành này lại quá ít ỏi. Chủ yếu các DN chế biến sản xuất, xuất khẩu sản phẩm điều ở dạng sơ chế. Không có nhiều nhà máy sản xuất sản phẩm giá trị gia tăng như bánh kẹo điều, sô cô la nhân điều… để xuất khẩu vì chi phí đầu tư nhà xưởng, thiết bị phục vụ chế biến những sản phẩm này quá lớn. Bên cạnh việc bảo đảm chất lượng, mẫu mã, bao bì sản phẩm thì yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm đối với sản phẩm này cũng rất cao, nếu như không đổi mới công nghệ chế biến thì ngành điều Việt Nam khó có thể cạnh tranh với các nước khác.

Ngoài ra, thuế nhập khẩu điều thô nguyên liệu đã ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất kinh doanh. Trong một thời gian dài, mức thuế suất thuế nhập khẩu ở mức 5- 7,5%, và doanh nghiệp còn được hưởng ân hạn thuế sau 275 ngày, nhưng đi kèm với đó là nhiều thủ tục thanh khoản, định mức phụ, thứ phẩm với ngành hải quan rất phức tạp, gây khó khăn.

Theo các chuyên gia kinh tế, trong thời gian tới ngành điều cần tăng cường tiêu thụ sản phẩm ngay tại thị trường nội địa. Hiện có tới 97% sản lượng điều cho xuất khẩu, còn tiêu thụ trong nước chỉ chiếm 3%, trong khi tỷ lệ này ở Ấn Độ là 50%/50%. Nếu ngành chế biến điều Việt Nam không có sự thay đổi, các tập đoàn chế biến hạt điều lớn trên thế giới sẽ nắm giữ phần lớn nguồn nguyên liệu tốt và biến các DN Việt Nam thành nơi gia công. Mặt khác, công tác xúc tiến kích cầu, hướng dẫn tiêu dùng trong nước các sản phẩm điều là giải pháp khả thi đối với sự phát triển bền vững của ngành điều Việt Nam. Việc đẩy mạnh tiêu dùng trong nước còn giúp giảm thiểu rủi ro từ việc phụ thuộc quá nhiều vào các thị trường xuất khẩu.

Mai Vinh