Ninh Tân (Khánh Hòa): Vì sao nông dân đốt mía?

Nguồn tin: Khánh Hòa: 09/07/2008
Ngày cập nhật: 11/7/2008

Những cây mía cách đây không lâu còn cao hơn đầu người, giờ đã thành đống tro tàn. Người dân xã Ninh Tân (Ninh Hòa) đã phải đắng lòng, tự tay đốt 200 tấn mía - một chuyện tưởng chừng như phi lý. Việc này chưa từng xảy ra từ hơn 10 năm nay.

° Tro tàn trên ruộng mía

Về Ninh Tân trong cái nắng hè oi bức, chúng tôi thật sự ngỡ ngàng khi dọc quãng đường dài, xen lẫn với những ruộng mía mới trồng là những đám khói đen kịt, khét lẹt, quyện với mùi chua của những cây mía khô do bị đốt cháy. Một cảm giác ơn ớn, rất khó chịu. Nhìn một thanh niên lụi hụi khiêng từng bó mía khô chất thành đống, chúng tôi không khỏi nao lòng khi thấy tay anh run run châm mồi lửa vào mía. Một cơn gió nhẹ thổi qua làm đám bụi tro từ những đống mía cháy bay tứ tung. Bụi tro bay phủ lên cả những ngọn mía mới mọc. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết đó là chủ ruộng mía Nguyễn Phương Tuấn (thôn Trung - Ninh Tân, Ninh Hòa). Anh Tuấn không giấu được sự mệt mỏi, chán chường kể lại: “Tôi cùng những người làm công cả tuần nay lên rẫy, quần quật chặt 1,5 ha mía còn lại của vụ mùa 2007 - 2008, với một mục đích duy nhất: để đốt”. Đầu mùa vụ, anh Tuấn cũng như một số người trồng mía ở Ninh Tân không hề nghĩ rằng sẽ có lúc họ phải biến ruộng mía của mình - niềm hy vọng nuôi sống gia đình - thành đám tro tàn như lúc này.

° Vì sao nông dân đốt mía?

Vụ mùa 2007 - 2008, toàn xã Ninh Tân trồng được 1.300 ha mía. Có thể nói, đây là năm nông dân bội thu về sản lượng (năng suất bình quân ước đạt trên 50 tấn/ha). Tuy năng suất cao nhưng vẫn không ít hộ thất bại, vì gặp khó khăn trong tiêu thụ.

Theo lý giải của ông Dương Công Tiễn - Giám đốc NMĐ Cam Ranh, việc thu mua mía diễn ra bình thường từ 15-2 đến hết tháng 3-2008. Mỗi ngày có khoảng 6.000 - 8.000 tấn mía được chở về NM. Ngày 2-4, ngành Giao thông siết chặt việc chở quá tải, nên khâu vận chuyển mía bị gián đoạn khoảng 10 ngày. Cuối tháng 4, mưa kéo dài, ảnh hưởng đến khâu gom mía của bà con. Sản lượng nhập vào NM chỉ khoảng 3.000 - 4.000 tấn/ngày. Ngày 8-5, NMĐ Cam Ranh thông báo sẽ nhận mua mía cho bà con đến hết 31-5; tiếp đó lại thông báo gia hạn đến 7-6. Do phải gấp rút chặt cho kịp với thông báo trên nên bà con phải thuê công chặt, thu gom, bốc vác, trung chuyển ra đường lớn với giá cao gấp 2 - 3 lần so với bình thường. “Ai có tiền thuê thì chặt, không có tiền thì để đó”, ông Nguyễn Ngọc Hoàng - Chủ tịch Hội Nông dân Ninh Tân bức xúc.

Sau khi NMĐ Cam Ranh ngưng hẳn việc thu mua mía (ngày 7-6), toàn huyện Ninh Hòa còn khoảng 6.000 tấn mía chưa thu gom. Riêng xã Ninh Tân còn khoảng 2.000 tấn. Người dân gom mía chuyển sang bán đổ bán tháo cho NMĐ Ninh Hòa và thương lái. 200 tấn mía không kịp bán, người trồng mía Ninh Tân phải… đốt bỏ. Điển hình như gia đình anh Nguyễn Văn Quang - Bí thư Đảng ủy xã Ninh Tân. Anh Quang cho biết, mía nhà anh đã có lịch chặt, nhưng vì thấy người dân khổ quá, tình hình căng thẳng nên anh nhường cho bà con chặt trước, đến lượt anh chặt xong, chưa kịp vận chuyển thì NM ngưng hoạt động. Đến lúc này, anh không biết phải làm gì với 3 ha mía tồn đọng (ước đạt 150 tấn). Nhìn mía chất thành đống, từng ngày khô héo mà anh đau thắt ruột. Anh đã thử vớt vát bằng cách bán cho NMĐ Ninh Hòa 1 xe (10 tấn), được 1,9 triệu đồng. Trong khi đó, chi phí tiền công chặt, công thu gom, bốc vác, vận chuyển xe mía này lên đến 3,9 triệu đồng. “Bán 10 tấn mía, tôi bị lỗ 2 triệu đồng. Hiện nay, tôi còn khoảng 140 tấn. Chỉ tính riêng tiền thuê công chặt đã mất khoảng 30 triệu đồng. Bán mía với giá rẻ mạt, bị lỗ; thử hỏi không phơi khô đốt đi thì để làm gì?”, anh Quang bức xúc. Trớ trêu ở chỗ, tuy mía bán không được nhưng người trồng mía vẫn phải thuê công chặt: 1.100 đồng/bó (tăng gấp 2 - 3 lần so với đầu mùa vụ) và 50.000 đồng/người/ngày (tiền gom mía). Nếu không, sẽ không kịp vào vụ mía năm sau.

Tương tự, gia đình anh Tuấn có 3,5 ha mía, cho sản lượng 180 tấn. Giữa đợt chặt, anh đã bán 100 tấn mía cho NMĐ Cam Ranh được 32 triệu đồng. 80 tấn mía còn lại “dính” vào thời điểm ngừng thu mua của NMĐ Cam Ranh, anh đành bán đổ bán tháo cho thương lái và NMĐ Ninh Hòa được 8,5 triệu đồng/40 tấn mía, số còn lại (40 tấn) anh phải đốt bỏ. Vậy là cả năm, kinh tế gia đình trông chờ vào cây mía; kế hoạch trả nợ ngân hàng (20 triệu đồng) xem như tiêu tan, chưa kể thiệt hại hơn 20 triệu đồng tiền tích cóp đầu tư vào ruộng mía. Tại thời điểm chúng tôi có mặt, anh phải gọi người bán đất để trả nợ ngân hàng.

° Những lý do khó hiểu

Về vấn đề ngừng thu mua mía, Ban Giám đốc NMĐ Cam Ranh lý giải: Năm nay, việc thu hoạch mía muộn hơn 10 ngày. Do trở ngại về giao thông và thời tiết nên sản lượng mía nhập chỉ được khoảng 3.000 - 4.000 tấn/ngày; trong khi đó, trung bình NMĐ vận hành 6.000 - 8.000 tấn/ngày. Cứ 3 - 4 ngày, NMĐ lại phải ngừng vận hành một lần vì không đủ nguyên liệu. Ngày 7-6, NMĐ Cam Ranh thông báo ngừng hẳn việc thu mua mía… Theo giải thích của NM, do lượng mía thu mua ít nếu sản xuất, chi phí sẽ tăng cao do không vận hành hết công suất.

Ông Trần Công Hoán - Phó Chủ tịch UBND huyện Ninh Hòa: “Từ ngày ra thông báo ngừng thu mua mía, NMĐ Cam Ranh chưa hề làm việc với huyện. Sau đó, chúng tôi liên hệ, yêu cầu NMĐ Ninh Hòa thu mua hết toàn bộ số mía cho bà con và họ đã cam kết, nhưng NMĐ Ninh Hòa không thể hỗ trợ hoàn toàn việc vận chuyển như đã ký hợp đồng với các hộ thuộc vùng nguyên liệu của họ, nên những nông hộ thuộc vùng nguyên liệu NMĐ Cam Ranh chỉ được hỗ trợ 40.000 đồng/tấn mía. Về phía NMĐ Cam Ranh, họ chưa có ý kiến gì với huyện về vấn đề này. Trách nhiệm của NMĐ Cam Ranh là phải xem xét tiếp tục hỗ trợ cho nông dân. Sau vụ mía này, huyện sẽ tổ chức hội nghị rút kinh nghiệm cho cả 3 bên: chính quyền huyện, xã; Công ty Đường và đại diện nông dân để làm rõ nguyên nhân. UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo cơ quan chức năng tổ chức cuộc họp kiểm điểm NMĐ Cam Ranh trong việc thiếu trách nhiệm với nông dân. Nếu niên vụ tới, NMĐ Cam Ranh không thực hiện đúng hợp đồng ký kết, tỉnh sẽ chỉ đạo bỏ phân vùng thu mua mía. Nếu không phân vùng thu mua mía, chúng tôi sẽ kiến nghị UBND tỉnh cho NMĐ Ninh Hòa đầu tư nâng cấp công suất.

Như vậy, để khỏi bị lỗ, NMĐ đã chọn giải pháp: ngừng thu mua mía. Lý do này thật khó hiểu! Vậy ai bồi thường cho nông dân khi mía không bán được? Mục 7.2.9, Điều 7 trong Hợp đồng mua bán mía với các hộ có nhận vốn đầu tư của NMĐ Cam Ranh và Điều 3, Mục 3.2.5 của Hợp đồng mua bán mía với các hộ không nhận vốn đầu tư của NMĐ quy định rõ: Người trồng mía chịu mọi thiệt hại nếu không chấp hành theo lịch thu mua của NMĐ. Có thể thấy, điều khoản này đúng như trong hợp đồng; nhưng bất cập ở chỗ lịch thu mua do NMĐ tự soạn ra theo “ý đồ” sản xuất của NM chứ không tính đến việc kéo dài thời gian sản xuất do những yếu tố khách quan như thời tiết, giao thông… Nhất là khi NM niêm yết lịch ngừng thu mua mía, giá nhân công tăng đột biến đã gây khó khăn trong việc thu gom mía. Cụ thể ở đây, NMĐ chỉ kéo dài lịch thu mua mía 1 tuần trong khi trước đó NM đã chậm thu mua 10 ngày (so với năm trước), chưa kể các ngày mưa không thể thu mua được. Điển hình như hộ anh Tuấn đã ký hợp đồng với NMĐ Cam Ranh 180 tấn nhưng chỉ mới bán được cho NM khoảng 100 tấn. Vậy theo hợp đồng, NMĐ Cam Ranh phải bồi thường cho anh Tuấn 80 tấn mía còn lại; nhưng nếu chiếu theo lịch thu mua đã nêu trên, anh Tuấn sẽ không được đền bù do hết thời hạn thu mua.

Trên thực tế, sau ngày 7-6ù, NMĐ Cam Ranh đã liên hệ với NMĐ Ninh Hòa để giải quyết số mía tồn đọng của nông dân trong hợp đồng. Tuy nhiên, việc chuyển giao giữa hai NM chỉ là thỏa thuận miệng. Vì vậy, NMĐ Ninh Hòa chỉ hỗ trợ 40.000 đồng/tấn mía, người dân phải tự chịu mọi chi phí vận chuyển mía. Đã vậy, NMĐ Ninh Hòa còn trừ 10% giá trị tiền bán mía, với lý do mía để lâu bị khô.

Vì thua lỗ, nhiều nông dân không còn mặn mà với việc đầu tư chăm sóc ruộng mía.

Khi được hỏi về tính pháp lý của các hợp đồng mẫu, lãnh đạo NMĐ Cam Ranh giải thích: “Chúng tôi soạn ra hợp đồng trên cơ sở quy chế được ban hành trước đó. Quy chế này đã được phổ biến rộng rãi tới gần 50 xã. Vì vậy, khi có mẫu hợp đồng, người dân không được chỉnh sửa. (Thật khó hiểu!) Bà con cảm thấy thỏa mãn các điều khoản trên thì ký, không thì thôi”. Như vậy có thể hiểu, hợp đồng này thực chất chưa được một cơ quan chức năng hay tổ chức nào đại diện cho quyền lợi của những người trồng mía xem xét, bổ sung, chỉnh sửa mà hoàn toàn do NMĐ đơn phương soạn thảo. NMĐ không ép người dân ký hợp đồng dẫn đến một nghịch lý khác: Nếu không ký, người trồng không biết bán mía cho ai. Vì ruộng mía của họ thuộc vùng mía nguyên liệu của NMĐ Cam Ranh. Còn nếu bán được mía, nông dân cũng sẽ bị thương lái và các NMĐ khác ép giá.

Thiết nghĩ trong vấn đề này, chính quyền các cấp cần đóng vai trò trung gian hòa giải (trọng tài) để giải quyết những mâu thuẫn giữa NMĐ và người trồng mía. Về lâu dài, ngành Nông nghiệp - Phát triển nông thôn cần lập ra hiệp hội những người trồng mía để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nông dân. Chính tổ chức này sẽ cùng phía NM tổ chức soạn thảo lại hợp đồng thu mua mía sao cho hợp lý, bảo đảm hài hòa quyền lợi hợp pháp của cả hai bên. Ngoài ra, việc cải tạo đường sá, hạn chế những bức xúc của người trồng mía… cũng phải được 2 bên bàn bạc. Đây là nguyện vọng chính đáng của NMĐ và người trồng mía.

Những người nông dân đang gạt nước mắt, quay về với hiện thực. Một vụ mùa mới lại bắt đầu khi con cái họ sắp đến ngày tựu trường và cả món nợ ngân hàng trước mắt. Chúng tôi chạnh lòng khi nhớ lại câu nói buồn rười rượi của ông Nguyễn Ngọc Hoàng - Chủ tịch Hội Nông dân xã Ninh Tân: “Không biết đến bao giờ, người trồng mía mới không phải bước qua 5 cửa hầu: Hầu lịch chặt, hầu công chặt, hầu công gom, hầu tăng bo, hầu xe chở ?!”.

PT – CV