Mua bán “dị thường” gây xáo trộn sản xuất

Nguồn tin: Báo Vĩnh Long, 17/12/2013
Ngày cập nhật: 18/12/2013

Dừa khô từng có một thời gian dài lao đao khi thương lái nước ngoài bỏ mặc không mua.

Hàng loạt nông sản như: khoai lang, dừa, khóm rồi đến những thứ “dị thường” như đỉa trâu, lá điều khô, ốc bươu vàng... các thương lái Trung Quốc “săn” mua khá rầm rộ ở nhiều địa phương thời gian qua.

Theo các chuyên gia, đây là chuyện bình thường trong quan hệ thương mại, song thực tế không chỉ gây hậu quả nghiêm trọng về kinh tế mà còn bất ổn về mặt xã hội.

Những thương vụ dị thường

Có một số đặc điểm khá chung dễ nhận ra là khi các thương lái Trung Quốc sang Việt Nam thu gom nông sản thường lùng sục vào tận vườn, mua số lượng lớn và chấp nhận trả giá cao. Sau khi đã nắm được thị trường, họ sẽ tự đặt ra giá thu mua theo hướng có lợi cho mình hoặc “thấy không xong sẽ… tháo chạy”.

Còn nhớ, vụ khoai lang năm 2008- 2009, tại vùng khoai lang Bình Tân, Bình Minh giá đã lên cơn sốt giá sau những đợt thu gom ráo riết của các thương lái Trung Quốc.

Thời điểm đó, một tạ khoai (60kg) lên hơn 1 triệu đồng. Khi chúng tôi đến xứ khoai lang Bình Tân, các loại khoai dạt, khoai sùng đều được thương lái nước ngoài thu gom tất tần tật. Nhưng chỉ vài tháng sau, khi các thương lái Trung Quốc “cao chạy xa bay”, nhiều nông dân chẳng còn muốn thu hoạch, bởi 1 tạ khoai chỉ còn 150.000 - 200.000đ.

Trong năm 2012, vùng khóm Tân Phước (Tiền Giang) cùng chung cảnh ngộ. Thương lái Trung Quốc thông qua các đầu mối là người Việt vào tận vùng nguyên liệu mua khóm non, xanh, cao hơn giá thị trường từ 300- 400 đ/kg, sản lượng mỗi ngày từ 20- 40 tấn.

Nhiều nông dân không ngần ngại ký hợp đồng. Các thương lái người Việt Nam tại đây “thấy ngon ăn” cũng nhảy vào mua khóm bán lại cho thương lái Trung Quốc. Nhưng không được bao lâu thương lái Trung Quốc “chê” khóm không đạt chuẩn rồi biến mất không lý do.

Cuối năm 2012, hoạt động sản xuất kinh doanh của bà con ở nhiều quận tại TP Hồ Chí Minh lại xáo trộn khi cơn sốt thu gom đỉa của các thương nhân Trung Quốc. Không ai biết mua để làm gì nhưng chỉ biết là 1kg đỉa có giá lên đến 1 triệu đồng. Thế là nhiều bà con tại đây lại ùn ùn nuôi đỉa bán. Chẳng được bao lâu, thương lái Trung Quốc lại bỏ đi. Hàng trăm ký đỉa vô giá trị đã bị người dân vứt xuống kinh, ruộng...

Nhưng đỉa cũng không phải là mặt hàng “vô giá trị” duy nhất mà những thứ khác như lá điều khô, heo mỡ,… cũng được các thương lái Trung Quốc ngắm tới, rồi lần lượt “làm ngơ” khiến nông dân không khỏi cảm thấy mình bị “chơi khăm”.

Tháng 10/2013, đến lượt ốc bươu vàng lại được các thương lái Trung Quốc thu gom. 1kg ốc thịt có giá khoảng 16.000đ, người dân tại nhiều tỉnh ĐBSCL phấn khởi, thậm chí thả nuôi ao xung quanh nhà. Nhưng đằng sau vụ việc này cả một nỗi lo về mùa màng, bởi cây lúa là đối tượng chính cho các loài ốc tấn công, gây hại.

Chẳng dừng lại đó, mới đây ở ĐBSCL lại “dậy sóng” thông tin thương lái Trung Quốc ồ ạt thu mua vịt đẻ, giết mổ, đóng gói xuất sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều lạ đáng nói ở đây là hành động mua ốc bươu vàng tới mua vịt đẻ diễn ra khá trùng khớp. Nhiều người nghi ngờ câu chuyện về “đại dịch” ốc bươu vàng từng xảy ra trước đó. Nhiều thương lái Trung Quốc đến “đặt hàng” mua ốc, nông dân nhân nuôi tràn lan. Khi các thương lái Trung Quốc tháo chạy, nông dân lâm cảnh khổ sở.

Đối phó trước việc mua bán dị thường

Bên cạnh những thương vụ mua dừa, khóm, thủy sản nhiều nghi vấn, những mặt hàng nông sản dị thường như đỉa, lá điều khô, ốc bươu vàng... được các thương lái Trung Quốc thu mua cũng đang là vấn đề đặt ra.

Để đối phó với thủ đoạn này, từ năm 2013, ngành nông nghiệp Vĩnh Long đã yêu cầu 2 huyện Bình Minh và Bình Tân canh tác khoai lang rải vụ để tránh được áp lực thu hoạch đồng loạt vừa tránh được tình trạng thương lái ép giá. Sở Công thương cũng khuyến cáo nông dân phải ký hợp đồng thương mại.

Điều này vừa tạo tính pháp lý trong mua bán, vừa giúp nông dân hạn chế được những rủi ro khi giao dịch với những thương lái nước ngoài.

Nông dân cần tỉnh táo trước việc mua vịt đẻ của thương lái Trung Quốc.

Còn tại tỉnh Bến Tre, cũng đã xây dựng mô hình liên kết sản xuất bao tiêu sản phẩm trong tiêu thụ dừa vốn trước đây bị các thương lái nước ngoài lợi dụng mối liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân còn rời rạc để… “chơi khăm”.

Thủ đoạn các thương lái nước ngoài sử dụng visa du lịch để vào Việt Nam thu mua nông sản, một số chuyên gia cho rằng, chính quyền địa phương cần tăng cường quản lý địa bàn, giám sát hoạt động của những đối tượng người nước ngoài nhằm phát hiện hành vi mua bán trái phép.

Qua tìm hiểu thực tế, việc các thương lái dễ dàng mua nông sản do lợi dụng nhận thức yếu kém của người nông dân, vốn không quen ký hợp đồng, hóa đơn chứng từ mà thường giao dịch bằng miệng. Họ còn dùng thủ thuật về kiểm tra chất lượng để dìm giá rồi xù nợ... Điều này đã từng xảy ra tại vùng khoai lang Bình Tân hay “xứ khóm” Tiền Giang.

Bộ Công thương đã có chương trình rà soát, tuyên truyền phổ biến và kiểm soát thương lái nước ngoài thu mua các sản phẩm nông sản ở Việt Nam. Theo đó, nếu việc thu mua là bất hợp pháp thì các cơ quan chức năng ở địa phương và các bộ ngành sẽ có sự phối hợp chấm dứt ngay tình trạng đó.

Về phía nông dân cũng cần tỉnh táo với những thủ đoạn thu mua nông sản bất chính của một số thương lái nước ngoài. Nên tính đến hiệu quả bền vững lâu dài, đừng chạy theo cái lợi trước mắt.

Liên quan đến việc các thương lái mua vịt đẻ, nhiều chuyên gia nhận định đây là thủ đoạn không chỉ làm giảm khả năng tận diệt ốc bươu vàng từ loại thủy cầm có ích như vịt đẻ, mà còn làm mất cân đối về giống trong bầy đàn, ảnh hưởng tới sự phát triển số lượng của đàn vịt, giảm hiệu quả kinh tế của ngành chăn nuôi.

NGUYỄN HOÀNG