Cà phê Tây Nguyên: Đằng sau mức giá “vượt ngưỡng”

Nguồn tin: VOV, 31/01/2008
Ngày cập nhật: 31/1/2008

Năm 2007, cà phê Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu (XK) trên 1,6 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay. Hiện, giá cà phê nhân ở Tây Nguyên đạt mức 31.000 - 32.000 đồng/kg, cao nhất trong một thập kỷ qua.

Đây là mức giá “vượt ngưỡng” mong đợi của người trồng lẫn giới kinh doanh. Tuy vậy, người trồng cà phê lại thấy... đắng ngắt!

Cung không đủ cầu

Theo Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO) sản lượng cà phê toàn cầu, niên vụ 2007 - 2008, ước đạt 116 triệu bao (60 kg/bao), giảm trên 7% so với năm trước, trong khi tổng mức tiêu thụ cà fê thế giới năm nay sẽ ở mức khoảng 125 triệu bao. Do cung không đủ cầu, lượng cà phê thiếu hụt từ những nước sản xuất hàng đầu như: Brazin, Côlômbia, Việt Nam... nên thị trường cà phê thế giới rơi vào trạng thái nóng" chưa từng có. Hàng loạt nhà kinh doanh cùng đẩy giá lên cao nhằm mua để bù thiếu hụt hoặc đầu cơ. Đặc biệt, giá cà phê Robusta của Việt Nam chiếm trên 90% loại này, đã tăng lên mức cao nhất trong vòng 10 năm qua. Niên vụ 2006 -2007 Việt Nam XK trên 1 triệu tấn cà phê, với mức giá bình quân khoảng 1.500 USD/tấn, đạt kim ngạch trên 1,6 triệu USD, cao nhất từ trước đến nay. Tuy vậy, giá cà phê vẫn không dừng lại. Hiện tại, giá cà phê XK của Việt Nam đạt 1.900 - 1.960 USD/tấn (loại II), tăng gần 200 USD so với tuần đầu năm 2008 và tăng gần 40% so cùng kỳ năm ngoái. Gần đây, Hiệp hội cà phê - ca cao Việt Nam thông báo tin mới: đa phần các thành viên, từ nay sẽ ký kết hợp đồng XK theo “hợp đồng tương lai”. Nghĩa là, hai bên bán và mua sẽ chốt giá theo giá thị trường quốc tế tại thời điểm giao hàng, bên bán, nếu không đủ số lượng sẽ bị phạt theo thông lệ kinh doanh. Nguyên nhân, vì giá cà phê trên thị trường thế giới liên tục tăng cao. ở thị trường trong nước (Tây Nguyên), ít ai dám mơ giá cà phê sẽ trở lại thời kỳ hoàng kim như cách đây hơn 10 năm về trước, mọi chi tiêu đều được tính bằng cà phê và ai cũng có thể mơ đến thiên đường giàu sang... Từ trung tuần tháng 1/2008 đến nay, giá cà phê nhân Robusta tại thị trường Buôn Mê Thuột đã “vượt ngưỡng” từ 30.000 đ/kg lên 32.000 đ/kg. Đây là giá “vượt ngưỡng” mong đợi của người trồng lẫn giới kinh doanh cà phê ở Tây nguyên. Nhưng, sự đời thật trớ trêu, khi giá cà phê tăng cao ngất ngưỡng thì cà phê lại không có để bán.

Mất mùa nặng

"Mất mùa nặng!" - Đó là câu nói cửa miệng đầy nuối tiếc hiện nay của người trồng cà phê ở Tây Nguyên. Tết đã đến, nhưng không khí sắm Tết của người trồng cà phê không còn cảnh nhộn nhịp, náo nhiệt như năm ngoái. Trong 4 tỉnh ở Tây Nguyên mất mùa, nặng nhất là Đắc Lắc, với diện tích 178.000 ha cà phê, đạt sản lượng trên 350.000 tấn, giảm khoảng 100.000 tấn so với năm ngoái. Đắc Nông cũng mất mùa “đậm”. Cả tỉnh có 71.100 ha, sản lượng chỉ đạt khoảng 121.000 tấn, giảm 1/3 so với năm ngoái. Đến những vùng trồng cà fê nổi tiếng của các huyện Krông Búc, Krông Năng, Ea Hleo...bà con nông dân ai ai cũng buồn rầu. Ông Nguyễn Văn ở huyện Ea Hleo than thở: Nhà có 4 ha cà phê, năm nay thu gom, sản lượng chỉ bằng 1 ha năm rồi. Được giá, nhưng mất mùa nặng, coi như năm nay mất Tết! Ông Phạm Thành ở xã Cư Bao, Krông Búc, nhà có 3 ha cà phê, vào những năm bình thường, sản lượng đạt ít nhất 10 tấn, vụ này chỉ được gần 6 tấn. Theo ông Thành, nguyên nhân làm cho năng suất, sản lượng cà phê năm nay sụt giảm là do thời tiết không thuận. Năm nay, ông trời làm hại! Vào thời điểm cà phê ra hoa đại trà, gặp trời mưa kéo dài, khiến tỷ lệ đậu quả rất thấp, ước tính chỉ có khoảng 60%. ở Lâm đồng, cà phê mới ra búp, gặp phải đợt sương muối, nên chỉ vài tuần sau đã bị thối quả, hoặc hoa tự nhiên khô, rồi tự rụng. Thêm nữa, theo phân tích của ông Thành - mùa này cây cà phê còn bị “mất sức” do trước đó bị bệnh ve sầu gây hại, làm cho quả bị vàng héo và khô non trên cây khá nhiều...

Ông trời đã làm hại, người trồng cà phê lại bị bồi thêm một đòn thiệt hại không kém, đó là: Năm nay, mọi chi phí vào cây cà phê, từ phân bón, thuốc trừ sâu đến công thu hái... tất tật đều tăng, cuối vụ tính toán lại, nhiều nhà cầm chắc lỗ hoặc hoà vốn. Ông Y Kam ở xã Ea Hồ (Krông Năng) tính toán: “Nhà có 2 ha cà phê, không kể tiền công thuê 2 người nằm ở rẫy bảo vệ hết 1,2 triệu đồng, công sức người nhà bỏ ra, chỉ tính các khoản như: phân bón, nước tưới, thuốc trừ sâu (diệt ve sâù gây hại vào hồi đầu vụ) đã chi hết 48 triệu đồng, cộng với tiền công thu hái gần 8 triệu đồng nữa, chi phí sản xuất trong vụ này đã lên tới gần 60 triệu đồng; trong khi đó, năng suất giảm 1/2 (chưa đầy 5 tấn/2 ha), nên phần gia đình thu về chỉ đủ trang trải cho cái ăn, cái mặc trong một năm vừa qua mà thôi".

Nạn “trộm cà phê hoành hành"

Nạn hái trộm cà phê tại vườn, tại rẫy năm nào cũng xảy ra, nhưng năm nay, do cà phê được giá, nên nạn trộm gia tăng. Nhiều gia đình ở Chua Đăng, Cư Bao... (Krông Búc) cho biết, chỉ một đêm trong tháng 11 năm 2007 bị hái trộm gần 300 gốc cà phê. Chúng tai quái tới mức, tuốt cả lá và quả, bẻ luôn cả cành... Hậu quả là: người sản xuất muốn bảo vệ thành quả lao động của mình cũng buộc phải hái vội cà phê khi còn xanh, mặc dù họ biết rằng, hái cà phê xanh là thua thiệt, chất lượng và sản lượng giảm, bán không được giá. Theo ông Trần Quốc Thích, Trưởng Phòng Trồng trọt Sở NN & PTNT Đắk Lắk, việc thu hái cà phê xanh, sản lượng chỉ đạt 65%. Còn theo ông Nguyễn Vinh Luyện, GĐ Sở NN & PTNT Đắk Nông, nếu thu hái cà phê xanh, sản lượng và chất lượng sẽ giảm khoảng 15%. Nhưng, nông dân thì cho rằng, nếu để chậm thì chẳng còn gì để hái (!). Đúng là người trồng cà phê luôn phải chịu cảnh: “thiệt đơn, thiệt kép".

Vào đầu vụ thu hoạch, cuối tháng 8/2007, UBND tỉnh Đắk Lắk đã có văn bản chỉ đạo các cấp, các ngành tổ chức quản lý, hướng dẫn nhân dân không đựơc hái cà phê khi tỷ lệ chín chưa đạt 90%. Văn bản có thừa, sự quan tâm của cấp trên không thiếu, nhưng thiếu biện pháp thực hiện, chính quyền cơ sở không cương quyết, nên nạn trộm cà phê vẫn gia tăng, không thay đổi được tập quán thu hái của người dân - vừa lo sợ trộm, vừa muốn tuốt một lần cho nhanh, đỡ tốn công hái. Việc thu hái cà phê xanh như vậy, đã trở thành tập quán, làm ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê Tây Nguyên trên thị trường quốc tế. Nhiều ý kiến gay gắt cho rằng, muốn phá bỏ được tập quán, thói quen này, trước hết chính quyền địa phương phải xử lý một cách cương quyết, triệt để xoá bỏ tận gốc nạn trộm cà phê. Khi nỗi lo chính đáng của người lao động chưa được giải quyết thì khó mà nói đến nâng cao năng xuất, chất lượng, và hiệu quả của cà phê Tây Nguyên./.

Hồ Khánh Thiện