Những bất thường về nguồn nước trong mùa khô năm 2013

Nguồn tin: Báo Vĩnh Long, 02/05/2013
Ngày cập nhật: 4/5/2013

Tuy không gây thiệt hại trên diện rộng nhưng khô hạn, xâm nhập mặn trong mùa khô năm nay đã xảy ra bất thường, nhiều nơi gặp khó khi ”ứng phó” với tình trạng này, nhất là ngăn mặn, xuống giống lúa Hè Thu.

Cống Nàng Âm - công trình ngăn mặn quan trọng ở Vũng Liêm.

Độ mặn tăng cao, nước sông sụt giảm

Sự bất thường trước tiên có thể kể đến là xâm nhập mặn. Độ mặn trên sông Cổ Chiên năm nay xuất hiện sớm, lên cao, duy trì lâu. Ngay tại tháng 1, độ mặn trên 50/00 đã xuất hiện tại cống Cái Hóp (xã Đức Mỹ, huyện Càng Long- Trà Vinh).

Đặc biệt là vào hạ tuần tháng 2 (từ ngày 22- 28/2, trùng với kỳ triều rằm tháng Giêng âm lịch), độ mặn trên sông Cổ Chiên lên rất cao, cao hơn năm 2012 trên 20/00 và cao hơn chuỗi quan trắc tại địa bàn Vũng Liêm từ 1995- 2012. Cụ thể: tại cống Cái Hóp: 7,50/00 (vượt độ mặn max năm 2011 là: 1,50/00), tại cống Nàng Âm (xã Trung Thành Đông): 60/00 (vượt độ mặn max năm 2011 là 2,20/00, cao nhất từ trước đến nay), tại vàm Vũng Liêm: 50/00 (vượt độ mặn max năm 2011 là 1,20/00, tương đương mức cao nhất trong chuối quan trắc).

Đặc biệt là độ mặn 20/00 đã xuất hiện tại vàm Mang Thít- điều chưa từng thấy trước đây, đồng nghĩa với độ mặn 20/00 không những ảnh hưởng đến xã Quới An (Vũng Liêm) mà còn có khả năng lấn sang xã Chánh An (Mang Thít).

Từ tháng 3 đến giữa tháng 4, độ mặn trên sông Cổ Chiên giảm đáng kể nhưng vẫn duy trì trên mức 20/00, cụ thể tại cống Cái Hóp dưới 40/00, tại cống Nàng Âm và tại vàm Vũng Liêm: dưới 2,50/00, trong nội đồng (tại kinh Trà Ngoa) chỉ còn 0,60/00. Đến hạ tuần tháng 4 (kỳ triều rằm tháng 3 âl), mặn lại lên cao trở lại, tại cống Cái Hóp: 50/00 (ngày 23/4), cống Nàng Âm: 40/00 và tại vàm Vũng Liêm: 20/00 (xuất hiện ngày 23/4).

Tuy nhiên phía sông Hậu, xâm nhập mặn năm nay rất thấp, độ mặn tại vàm Tân Dinh (xã Tích Thiện, Trà Ôn) chỉ đạt dưới 10/00 (năm 2011: độ mặn max (tối đa) ở đây là: 4,90/00).

Sự bất thường kế đến là kiệt nước sông. Số liệu mực nước lớn nhất (đỉnh triều cao- max) và mực nước thấp nhất (chân triều- min) tại trạm thủy văn Mỹ Thuận (sông Tiền) liên tục giảm từ tháng 1 đến tháng 4. Cụ thể: vào tháng 1, mực nước max là 1,67m, thấp hơn cùng kỳ năm ngoái (CKNN) là 5cm, còn mực nước min đạt -0,92m (thấp hơn CKNN: 81cm).

Vào tháng 3, mực nước max còn 1,57m, cao hơn cùng kỳ năm ngoái (CKNN) là 13cm còn mực nước min đạt -1,23m (thấp hơn CKNN: 6cm). Vào tháng 4, mực nước max còn 1,16m (thấp hơn CKNN) là 7cm, còn mực nước min đạt -1,26m (thấp hơn CKNN: 6cm).

Riêng tại thời điểm cuối tháng 3 đầu tháng 4 (từ ngày 27/3 đến 6/4), nhằm kỳ triều cường kém (từ 18 đến 25/2 âm lịch), mực nước cao nhất tại Mỹ Thuận chỉ lên mức 1,13m (thấp hơn CKNN: 7cm, chân triều đạt mức thấp nhất: -1,14m (thấp hơn CKNN: 6cm); mực nước đỉnh triều tại cống Cái Hóp chỉ đạt mức từ 0,8- 1,2m. Tình trạng này gây nhiều nơi có diện tích đất ruộng gò cao (cao trình từ 0,8m trở lên) không thể tưới tự chảy được.

Thời điểm này, toàn tỉnh có khoảng 31.000ha lúa Hè Thu đã xuống giống không thể tưới tự chảy, những nơi có địa hình cao, bị ảnh hưởng mặn, kinh, rạch không thông, bị bồi lấp thì càng khó khăn hơn về khai thác, sử dụng nguồn nước.

Huyện cuối nguồn gặp khó

So với Trà Ôn, Vũng Liêm bị ảnh hưởng xâm nhập mặn mạnh hơn và cao hơn, đặc biệt là trong mùa khô năm nay, các xã ven sông Cổ Chiên (gồm Trung Thành Đông, Trung Thành Tây, thị trấn Vũng Liêm, Trung Ngãi, Trung Nghĩa) và 2 xã trên cù lao Dài (gồm xã Thanh Bình và một phần của xã Quới Thiện) càng khó khăn hơn trong chống chọi với hạn, mặn xâm nhập với độ mặn 50/00 bủa vây.

Nhờ 2 cống cấp ngăn mặn Cái Hóp và Nàng Âm nên nhiều diện tích đất sản xuất ở các xã Trung Thành Đông, Trung Ngãi, Trung Nghĩa không bị nước mặn xâm nhập, nhưng do vàm Vũng Liêm chưa xây cống nên nước mặn 50/00 đã vào vàm Vũng Liêm, theo các kinh, rạch chi lưu của nó như kinh Trung Trạch, rạch Lá, rạch Đôn, rạch Mai Phốp… thâm nhập vào nội đồng.

Thị trấn Vũng Liêm, xã Trung Thành Tây, Trung Thành và một phần xã Trung Ngãi, Trung An đã bị ảnh hưởng. Các ao hầm nuôi cá tra ven sông Cổ Chiên ở ấp Đại Ngãi (xã Trung Thành Đông) đã có hiện tượng cá nuôi bị sốc do nước mặn tăng cao. Nhà máy nước xã Thanh Bình (300 hộ) và nhà máy nước thị trấn Vũng Liêm (2.000 hộ) rất khó khăn trong vận hành lấy nước vì nước sông Vũng Liêm và sông Cổ Chiên đã bị nhiễm mặn.

Song song với tác động của xâm nhập mặn là tình trạng thiếu nước tưới trong mùa khô. Trong thời đoạn mặn lên cao, nguồn nước ngọt ở các xã ven sông Cổ Chiên trở nên quý giá do phải đóng tất cả các cống ngăn mặn và ở xa sông Mang Thít.

Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và PTNT Vũng Liêm, trong kỳ triều kém từ ngày 27/3- 6/4 (nhằm ngày 18-25/02 âl), trên 13.000ha lúa Hè Thu trong huyện không thể tưới tự chảy do mực nước kinh, rạch xuống thấp, riêng 2.460ha ở 4 xã Trung Ngãi, Trung Nghĩa, Trung An và Trung Thành rất căng thẳng.

Trà lúa Hè Thu xuống giống hồi giữa tháng 3 ở các xã này, nông dân phải bơm liên tục (5- 7 ngày/lần); còn những ruộng gò cao, các xã phải dời lịch xuống giống, “chờ” mở cống có nước ngọt mới sạ được. Trong đó, xã Trung Ngãi phải “hoãn” xuống giống 257ha/775ha lúa Hè Thu ở Ấp 7, Ấp 8 và ấp Phú Nhuận; xã Trung Nghĩa còn 627ha /630 ha không có nước để bơm vào ruộng.

Cũng may là kỳ triều đầu tháng 4 (tức kỳ triều cao con nước 30/2), độ mặn giảm mạnh, mực nước sông Cổ Chiên lên cao, nhiều đất ruộng được tưới tự chảy, nước kinh rạch có đủ, 2 xã này đã tranh thủ bơm nước, làm đất, sạ hết số diện tích lúa Hè Thu còn lại mà không phải dời lịch xuống giống.

Theo ông Hồ Công Nguyên- Phó Chủ tịch UBND huyện Vũng Liêm, biến đổi khí hậu- nước biển dâng, nhất là xâm nhập mặn ngày càng ảnh hưởng mạnh mẽ đến huyện, các xã giáp Trà Vinh (Trung Ngãi, Trung Nghĩa) ngày càng gặp khó khăn về nguồn nước trong mùa khô.

Để ứng phó với tình trạng này nhằm phục vụ nông nghiệp - nông thôn phát triển ổn định, bền vững thì công tác thủy lợi là cần được coi trọng, ưu tiên đầu tư.

Huyện rất mong Trung ương nhanh chóng triển khai thi công 2 dự án thủy lợi có quy mô lớn là cống ngăn mặn Vũng Liêm và nạo vét, mở rộng kinh Mây Phốp - Ngã Hậu nhằm ngăn mặn, ngăn triều cường và tiếp nước ngọt cho Trà Vinh (trong đó Vũng Liêm cũng hưởng lợi khá lớn), đồng thời đề nghị tỉnh đầu tư 2 công trình: nạo vét, mở rộng kinh Trung Trạch (dài 5.000m từ sông Vũng Liêm nối rạch Giồng Ké) nhằm tiếp nước ngọt từ sông Vũng Liêm tưới cho 500ha đất nông nghiệp của xã Trung Ngãi, Trung Nghĩa và xây dựng trạm bơm điện Đập Dông (ấp Phú Tiên, xã Trung Nghĩa) cấp nước tưới cho 200ha đất lúa ở xã này... cùng với các dự án đã được phê duyệt trong quy hoạch thủy lợi của tỉnh và của vùng ĐBSCL nhằm hoàn thiện hệ thống thủy lợi, phục vụ chống hạn, mặn trên địa bàn huyện.

THÀNH THẶNG