ĐBSCL: Sớm gỡ thế bí cho nông dân

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 19/08/2012
Ngày cập nhật: 20/8/2012

Trong vòng 4 tháng, nông dân ĐBSCL có thể làm ra 4 - 5 triệu tấn gạo (8 - 10 triệu tấn lúa) nhưng bán cho ai, giá cả như thế nào là cả một vấn đề.

Nông dân ở vựa lúa, cá, tôm, trái cây Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang trong cảnh lúng túng, rất đau đầu đối với bài toán đầu ra cho sản phẩm của mình. Ám ảnh trúng mùa rớt giá, thua lỗ, bị chiếm dụng vốn, giựt nợ... vẫn đeo bám dai dẳng những người “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” nhưng chưa có lối ra! Đây là bài toán hóc búa đang đặt ra cho các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học, những người hoạch định chiến lược, chính sách!

Sự vui mừng, phấn khởi của 4 triệu nông dân trồng lúa ở ĐBSCL về một mùa gặt bội thu bị chùng xuống khi thương lái và các công ty lương thực không thu mua hoặc tiêu thụ nhỏ giọt. Điều hiển nhiên là giá mua lúa quay đầu giảm mạnh, nông dân bất lực đứng nhìn, trong lòng canh cánh trước mối lo trả tiền phân bón, thuốc trừ sâu, nợ ngân hàng, con cái học hành, trang trải cuộc giống gia đình... Trong vòng 4 tháng, nông dân ĐBSCL có thể làm ra 4 - 5 triệu tấn gạo nhưng bán ở đâu, cho ai là cả một vấn đề. Nông dân trồng lúa góp phần quan trọng đưa Việt Nam lên vị trí thứ 2 của thế giới về xuất khẩu gạo nhưng chính những người trồng lúa lại không có tiếng nói trong việc quyết định giá cả sản phẩm mình làm ra. Nhiều năm nay, Chính phủ có chính sách thu mua gạo tạm trữ lúa cho nông dân. Nhưng nhiều lúc, người trồng lúa chưa thực sự được hưởng lợi. Ngay như vụ hè thu 2012, tại ĐBSCL các doanh nghiệp thu mua 500.000 tấn quy gạo theo chính sách tạm trữ của Chính phủ nhưng giá lúa vẫn ở mức thấp. Nông dân chỉ bán được 4.200 - 4.500 đồng/kg lúa tươi (5.000 - 5.200 đồng/kg lúa khô). Trong khi đó, chi phí sản xuất vụ hè thu tại các địa phương ĐBSCL từ 4.000 đồng/kg trở lên. Với giá như thế, đa số nông dân khó mà có lời...

Trong khi đó, hàng loạt nông dân trồng dừa, khoai lang ở ĐBSCL cũng đang “sống dở chết dở” vì sản phẩm làm ra không có nơi tiêu thụ, dù giá giảm 5 - 10 lần so với trước. Sau thời gian kích cầu, khuấy động, thương lái Trung Quốc thao túng, rút lui và nông dân ăn “trái đắng”. Nặng nề hơn nông dân nuôi cua ở Cà Mau, Bạc Liêu bị thương lái Trung Quốc giựt nợ hàng chục tỉ đồng. Nhưng có lẽ “đắng cay” nhất là nông dân nuôi cá tra. Sản phẩm cá tra là thế mạnh của khu vực ĐBSCL, đem về nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước, thế nhưng, người nuôi cá luôn gặp khó. Nhiều tháng qua, người nuôi cá tra phải thua lỗ 3.000 - 4.500 đồng/kg (từ 1 tỉ đồng /ha/vụ nuôi trở lên). Giá cá thấp cộng với giá thức ăn cho cá không ngừng tăng khiến nhiều hộ nuôi cá tiếp tục treo ao. Bởi qua nhiều năm thua lỗ nặng, phần lớn người nuôi đã hết vốn để tái đầu tư sản xuất. Nguyên nhân chính là do tình trạng bán phá giá liên tục xảy ra. Nhiều doanh nghiệp chào bán với giá thấp nên đã đẩy giá xuống tận đáy. Hiện nay, vùng ĐBSCL có 136 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu cá tra. Trong số này chỉ 64 doanh nghiệp có nhà máy chế biến, xuất khẩu, nhưng có đến 72 công ty thương mại. Trong các doanh nghiệp chế biến, chỉ có 15 doanh nghiệp có công suất từ 100 tấn/ngày trở lên; còn lại hầu hết có công suất nhỏ. Trong các doanh nghiệp chế biến đã có sự phân hóa rất lớn nên dẫn đến chuyện phá giá để cạnh tranh, để có tiền xoay xở khi ngân hàng không cho vay... Nhiều doanh nghiệp luôn tìm mọi cách để “treo”, chiếm dụng tiền mua cá của nông dân từ vài tháng đến vài năm...

Các chuyên gia nông nghiệp, nhà khoa học nhận định: Đã đến lúc các quy hoạch, chủ trương, chính sách về phát triển nông nghiệp cần phải được xây dựng mới, rà soát, điều chỉnh cho phù hợp hơn, phải sát thực tế và đặc biệt tính đến lợi ích dài hạn, bền vững cho người nông dân, phải chú trọng vai trò liên kết...! Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, chia sẻ: Chính sách trợ giá cho nông dân đã làm giá gạo xuất khẩu của Thái Lan tăng cao. Thái Lan có thể đứng sau Việt Nam trong xuất khẩu gạo nhưng nông dân của họ được hưởng lợi từ chính sách trợ giá. Còn Việt Nam có thể đứng đầu mà giá thu mua lúa thấp hơn năm trước thì cũng không giúp nông dân cải thiện thu nhập. Vừa qua, Cục Lúa gạo Thái Lan sang thăm Viện Lúa ĐBSCL và họ chia sẻ rằng: Thái Lan không quan tâm đến vị trí nhất, nhì thế giới về xuất khẩu gạo mà quan trọng là nông dân được hưởng lợi. Tiến sĩ Võ Hùng Dũng, Giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh Cần Thơ (VCCI Cần Thơ), nhận định: Việt Nam không nên quá bận tâm với vị trí thứ nhất hay thứ nhì trong xuất khẩu gạo mà chỉ nên dành sự quan tâm đến chính sách dài hạn của phát triển và lợi ích lâu dài của nông dân. Vị trí nhất hay nhì chưa chắc mang lại sự giàu có, sung túc mà đó có thể là một cái bẫy với nhiều ảo tưởng và mang lại nhiều rủi ro. Lợi ích trong dài hạn phải thuộc về nông dân, bảo đảm tốt nhất cho an ninh lương thực quốc gia...

Đối với ngành cá tra, tại Hội nghị Sơ kết sản xuất và tiêu thụ cá tra vùng ĐBSCL 6 tháng đầu năm, ông Huỳnh Minh Đoàn, Phó Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ, khẳng định: “Chúng ta chưa dám nhìn thẳng vấn đề, cứ đẩy đà giải quyết tình thế là không ổn. Hiện tượng tranh bán, cầu ít - cung nhiều là sự thật. Từ 2008, đã thừa mà ta cứ bưng bít, bây giờ quá thừa; dừng lại ở mức này là đủ”. Các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp cùng nhận định: Nhất thiết phải rà soát, quy hoạch lại ngành cá tra cho hợp lý trong tương quan phát triển vùng, nên coi đây là ngành sản xuất có điều kiện để phát triển ổn định, bền vững...

THANH HUY