Cơ giới hóa nông nghiệp yếu: Lỗi tại ai?

Nguồn tin: Báo Đất Việt, 15/10/2011
Ngày cập nhật: 17/10/2011

Nhu cầu sử dụng máy móc trong sản xuất nông nghiệp của bà con nông dân là điều có thật. Thế nhưng, theo đánh giá của nhiều nhà khoa học, máy nông nghiệp do Việt Nam sản xuất chỉ chiếm khoảng 15 - 20%, còn 80 - 85% là máy nhập từ nước ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Có phải Việt Nam không đủ lực nghiên cứu máy nông nghiệp hay máy nông Việt không đủ sức cạnh tranh trên thị trường hay vì nguyên nhân nào khác?

Chênh lệch cung - cầu

Là một xã thuần nông ở ngoại thành Hà Nội, nhưng tỷ lệ cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp ở xã Thanh Lâm rất hạn chế. Bà Đỗ Ánh Nguyệt, nông dân HTX Phú Hữu cho biết, chỉ có cày bừa, bơm nước, tuốt lúa và xay xát là có máy để thuê, các khâu khác như cấy, gặt, chăm sóc, phun thuốc, phơi sấy đều phải làm bằng tay. Đặc biệt, đối với cây hoa màu và cây vụ đông thì gần như 100% phải làm bằng tay.

Phần lớn nông dân các tỉnh phía Bắc vẫn chú yếu gặt lúa bằng tay việc dùng máy còn rất hạn chế.

TS. Chu Văn Thiện, phó Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (Bộ NN&PTNT) cho rằng, nhu cầu sử dụng máy móc phục vụ nông nghiệp của Việt Nam hiện đang rất lớn do quá trình cơ giới hóa nông nghiệp diễn ra mạnh nhưng nền sản xuất máy, nông cụ ở trong nước lại chậm phát triển, chủng loại máy nghèo nàn, lạc hậu.

Tính đến nay, cả nước có khoảng hơn 1.300 doanh nghiệp, cơ sở chuyên sản xuất, kinh doanh và gần 1.300 cơ sở chuyên sửa chữa, bảo dưỡng, bảo hành các loại máy kéo, máy nông nghiệp, thiết bị cơ khí nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Chẳng hạn, ngành nuôi tôm mỗi năm cần khoảng 70 nghìn máy nổ động cơ từ 6 đến 10 mã lực nhưng năng lực sản xuất của các doanh nghiệp trong nước chỉ đạt khoảng 25 nghìn máy.

Theo đánh giá của ông Bùi Quốc Việt, trưởng phòng Thị trường kinh doanh, Tổng công ty Máy động lực và máy nông nghiệp Việt Nam các loại máy nông nghiệp được sản xuất tại Việt Nam bao gồm cả chế tạo và lắp ráp chỉ chiếm khoảng 15 - 20% thị trường còn phần lớn vẫn là máy nhập khẩu của Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Nhiều nhà khoa học nhận định, thực tế trên cho thấy, nền cơ khí nông nghiệp nước ta đang kém hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực. Nếu không làm chủ công nghệ mà cứ trông chờ vào sản phẩm nước ngoài thì việc cơ giới hóa càng gặp nhiều khó khăn bới nông nghiệp gắn chặt với nông thôn và nông dân, nơi mà việc tiếp cận khoa học kỹ thuật còn hạn chế.

Nhà khoa học, doanh nghiệp hay nông dân?

Theo TS Đậu Thế Nhu, viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch để đẩy mạnh cơ giới hóa nông nghiệp không cách nào khác là tìm tiếng nói chung giữa nhà khoa học, nhà sản xuất và nông dân. Bởi chỉ có người nông dân mới biết họ đang cần gì và doanh nghiệp là trung gian đứng ra đặt hàng cho nhà khoa học nghiên cứu, sản xuất rồi phục vụ nhu cầu của nông dân.

Thế nhưng, thực tế cho thấy không ít các đề tài về máy nông nghiệp, nghiên cứu xong rồi cất vào ngăn kéo, không thể thương mại hóa bởi nhà khoa học không thể “vừa nghiên cứu, vừa thương mại”, trong khi đó doanh nghiệp cứ nhập máy có sẵn của nước ngoài về bán kiếm lời còn người nông dân phải tự xoay sở, tự chế máy nông cụ để sản xuất.

“Có rất ít doanh nghiệp Việt Nam đồng hành cùng các nhà khoa học nghiên cứu, sản xuất máy nông nghiệp bởi họ chỉ muốn “ăn xổi”, lấy sẵn máy về bán, được đồng nào chắc đồng đấy. Còn cùng làm với chúng tôi họ sợ mất thời gian mà lợi nhuận chẳng được bao nhiêu” - TS Đậu Thế Nhu nói.

Tuy nhiên, ông Bùi Quốc Việt lại cho rằng, các nhà khoa học Việt Nam còn ít nghiên cứu có tính đột phá, nổi bật. Nhiều nghiên cứu có tính tự phát, máy móc làm ra không phụ thuộc vào nhu cầu của người nông dân. Cũng theo ông Việt, nếu nhà khoa học, trực tiếp xuống người nông dân xem họ cần gì thì đã không có chuyện, nhiều máy đưa ra không áp dụng được trên đồng ruộng. Chính điều đó đã khiến người nông dân không muốn dung đến máy móc nữa mà tự chế nông cụ cho phù với tập quán canh tác của họ.

GS.TSKH Phạm Văn Lang, Phó chủ tịch, TTK hiệp hội cơ khí nông nghiệp Việt Nam cho rằng, ở một khía cạnh khác, các chính sách của nhà nước góp phần rất lớn để đẩy mạnh cơ giới hóa nông nghiệp. Mặc dù thời gian qua, nhà nước đã có nhiều chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy phát triển cơ khí nông nghiệp như ưu đãi về tín dụng đầu tư, cơ chế chỉ định thầu, ưu đãi thuế, khoa học công nghệ... thế nhưng những ưu đãi đó chưa đủ và chưa được lâu dài, ổn định. “Khi được hỗ trợ, giá máy móc sẽ hạ, nhu cầu vì thế cũng gia tăng. Khi nhu cầu tăng tạo ra quy mô thị trường lớn giúp các nhà sản xuất, kinh doanh có cơ sở để đầu tư mở rộng. Cũng từ đó mà vấn đề cơ giới hóa nông nghiệp được giải quyết” - GS Lang cho biết.

Rõ ràng, muốn cơ giới hóa nông nghiệp, ngành cơ khí nông nghiệp trong nước phải giữ vị trí quan trọng và đi trước một bước. Thế nhưng, nếu chưa có sự liên kết giữa “bốn nhà” thì vấn đề cơ giới hóa nông nghiệp vẫn là một chặng đường dài mà Việt Nam chưa đi tới.

Minh Cường