Làm ăn thời liên kết

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 04/05/2011
Ngày cập nhật: 5/5/2011

ĐBSCL là vùng trọng điểm sản xuất lúa, thủy sản, cây ăn trái, chiếm hơn 90% kim ngạch xuất khẩu gạo, 60% kim ngạch xuất khẩu thủy sản và sản lượng trái cây chiếm khoảng 70% của cả nước. Trong những năm gần đây, nông dân ĐBSCL áp dụng các mô hình sản xuất tiên tiến đã vươn lên khá giàu, đời sống vật chất và tinh thần của người dân đã được cải thiện. Từ thành công của mô hình và cách làm của HTX Mỹ Thành, Tiền Giang hiện nay (quy trình sản xuất Global GAP) đang được nhân rộng ra nhiều địa phương khác.

Nông dân lựa chọn cây giống trồng để lấy trái xuất khẩu.

Đối với cây ăn trái, ngoài vùng miền Đông Nam bộ nổi tiếng với chôm chôm, măng cụt, sầu riêng, bưởi Tân Triều, mít tố nữ,… thì vùng ĐBSCL nổi tiếng cây trái ngon vùng nhiệt đới bốn mùa và có ưu thế cạnh tranh. Tuy nhiên, nhà vườn luôn than thở điệp khúc trái cây vào mùa dội chợ, trúng mùa rớt giá. Nguyên nhân của tình trạng này do hệ quả của làm ăn quy mô sản xuất nhỏ chưa thật sự kết dính giữa Nhà nước, nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học từ khâu sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm.

* Làm ăn thời Global GAP

thế hội nhập toàn cầu tạo ra nhiều cơ hội tốt, đồng thời cũng đòi hỏi hàng hóa phải đảm bảo chất lượng, an toàn, giá rẻ, với số lượng lớn, ổn định để tăng sức cạnh tranh. Do đó, hiện nay, nhà nông dưới sự hướng dẫn của nhà khoa học và sự hỗ trợ của Nhà nước và nhà doanh nghiệp đang đẩy mạnh ứng dụng quy trình canh tác tổng hợp, an toàn và bền vững (GAP) để xây dựng các mô hình sản xuất hiệu quả với quy mô lớn. HTX nông nghiệp Mỹ Thành (xã Mỹ Thành Nam, huyện Cai Lậy) là đơn vị đầu tiên đón nhận chứng chỉ Global GAP (GAP theo tiêu chuẩn quốc tế) cho thương hiệu lúa chất lượng cao, an toàn vào ngày 12-2-2009. Ban chủ nhiệm HTX kết hợp cùng Công ty ADC ký kết hợp đồng sản xuất cụ thể đối với từng hộ xã viên, chuyển giao quy trình sản xuất và hỗ trợ bà con từ khâu tuyển chọn giống đến khâu thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch theo những tiêu chí có giám sát, kiểm tra nghiêm ngặt. Sản phẩm lúa gạo làm ra không chứa dư lượng hóa chất và vi sinh vật gây hại. Sản phẩm đảm bảo an toàn từ sản xuất đến tiêu thụ, truy xuất được nguồn gốc. Thực hiện chương trình Global GAP, tỉnh hỗ trợ mỗi hộ 20 - 25 triệu đồng vốn vay ưu đãi không tính lãi trong thời gian 3 năm cho những xã viên trồng lúa theo tiêu chí Global GAP để xây nhà kho, sân phơi, các công trình phụ trợ khác. Ông Nguyễn Văn Khang, Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang, cho biết: Sau hơn 2 năm, mô hình sản xuất lúa Global GAP tại Mỹ Thành Nam đã được nhân rộng ra nhiều nơi trong tỉnh như: Cai Lậy, Cái Bè, vùng dự án ngọt hóa Gò Công. Vụ Đông xuân năm nay, HTX Mỹ Thành tiếp tục giành thêm thắng lợi ngoạn mục bởi trúng mùa, trúng giá. Toàn bộ gần 100ha lúa Global GAP sử dụng giống lúa chất lượng cao OM 6162 đều trúng đậm với năng suất bình quân 72 - 75 tạ/ha. Trong lúc lúa hạt dài trên thị trường được thương lái mua khoảng 6.500 đ/kg thì Công ty ADC mua cao hơn 20% (khoảng 7.800 đ/kg). Với giá này, mỗi héc-ta sau khi trừ chi phí, nông dân còn lãi từ 40 - 45 triệu đồng/ha, cao nhất từ trước đến nay. Các tỉnh khác trong vùng ĐBSCL cũng đang nhân rộng mô hình Global GAP. Nông dân trồng lúa GAP bán được giá cao hơn lúa thường 20%. TS Nguyễn Phú Son, Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL - Trường Đại học Cần Thơ, nhận định: “Nông dân ngày nay biết liên kết trong sản xuất để tiếp cận thị trường; sử dụng nguồn lực có hiệu quả hơn như: tăng quy mô đất đai, tăng nguồn vốn cho sản xuất, tiếp nhận chuyển giao khoa học kỹ thuật hiệu quả hơn; giảm được giá thành sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường…”.

Sau Tiền Giang, An Giang là tỉnh tích cực hưởng ứng chương trình Global GAP không chỉ cho cây lúa mà còn cả đối với nuôi trồng thủy sản. Hiện nay, An Giang làm hai loại giống lúa Jasmine và OM 6162 đã được chứng nhận đạt Golbal GAP trong vụ Đông xuân này với diện tích gần 100 ha ở 3 huyện Châu Phú, Thoại Sơn và Tịnh Biên. Lúa Golbal GAP năng suất đạt từ 6,5 - 8 tấn/ha. Vụ Đông xuân 2010 - 2011, vùng lúa đạt Golbal GAP của An Giang được Công ty ADC (Cần Thơ) bao tiêu, còn vụ Hè thu và Thu đông chưa có doanh nghiệp nào nhận. An Giang đang mở rộng diện tích trồng lúa Global GAP, nhưng cái khó là ít kêu gọi được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm cho nông dân. Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo cho ngành nông nghiệp vùng Đông Nam bộ và vùng ĐBSCL hướng dẫn, khuyến khích nông dân áp dụng mô hình sản xuất này để nâng cao giá trị hạt gạo, hình thành các vùng sản xuất lớn, tập trung tạo ra chuỗi giá trị sản xuất trong nông nghiệp. Đặc biệt, từ vụ Hè thu 2011, vùng ĐBSCL sẽ triển khai xây dựng cánh đồng mẫu theo hướng hiện đại, các địa phương sẽ tập trung tuyên truyền, tập huấn cho nông dân ứng dụng biện pháp kỹ thuật; tập trung ứng dụng rộng mô hình “Quản lý dịch hại bằng công nghệ sinh thái” trong thâm canh lúa (trồng hoa để hấp dẫn thiên địch) và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo hướng an toàn, hiệu quả. Tuy nhiên, theo bà con nông dân, để xây dựng được cánh đồng Golbal GAP, bà con phải cực công rất nhiều so với canh tác lúa bình thường. Chính vì vậy nông dân ngán ngại tuy rằng giá bán cao hơn 20% so với lúa thường.

* Global GAP không chỉ có lúa

Ở Tiền Giang, bên cạnh nhà nông trồng lúa, nhà vườn trồng cây ăn trái, trong đó nhà vườn trồng giống vú sữa Lò Rèn đã làm nên thương hiệu bằng chương trình Global GAP. Trong 3 năm qua, HTX Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim ở huyện Châu Thành (Tiền Giang) có 131 xã viên với 55,3 ha vườn vú sữa đã cùng nhau liên kết thực hiện quy trình sản xuất đạt chứng nhận Global GAP. Ông Nguyễn Văn Đông, Phó Chủ nhiệm HTX, cho biết: HTX lập ra từ năm 2006 nhằm tổ chức lại sản xuất, tiếp nhận tiến bộ kỹ thuật và xây dựng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, an toàn cho sản phẩm. Sau đó tiến tới xây dựng thương hiệu tìm đầu ra tiêu thụ bền vững. Ở Vĩnh Kim có 130 vựa trái cây, lâu nay nhà vườn quen cảnh tới mùa hái trái bán đầu vụ, vú sữa giá cao ngất 100.000 đ/kg. Thế nhưng, đến khi vào chính vụ, vú sữa rớt giá chỉ còn 5.000 - 10.000 đ/kg. Trong khi, nhiều nơi có thể bán giá cao thì không đủ bán hoặc bị đánh đồng với nhiều loại khác do nhiều thương lái không biết hết giá trị và không chịu khó làm cho người tiêu dùng nhận biết khác biệt của giống trái ngon độc đáo này.

Nhờ thực hiện Global GAP, bây giờ tiếng tăm vú sữa Vĩnh Kim ngày càng vang xa rộng khắp cả nước và nhiều nước trên thế giới. Thị trường tiêu thụ mở rộng đến tận các tỉnh phía Bắc, nhất là Hà Nội. Thương nhân còn đưa hàng xuất sang Trung Quốc. Năm 2009 - 2010, mức tiêu thụ trong nước 310 tấn, xuất khẩu sang Anh Quốc và Đan Mạch 10 tấn. Vú sữa Vĩnh Kim Global GAP có giá bán cao hơn giá vú sữa thường 20%. Vú sữa loại 1 (2 trái/kg) giá 30.000 đ/kg. Hiện nay, quy trình đóng gói vú sữa đã được một công ty của Hoa Kỳ chứng nhận đóng gói đạt tiêu chuẩn. Ông Đông cho biết thêm: Tới đây, khi thị trường tiêu thụ mở ra, HTX sẽ mở rộng liên kết những người trồng vú sữa ở Châu Thành và Cai Lậy (Tiền Giang) với quy mô trên 3.000 ha, sản lượng 30.000 tấn/năm.

Sau vú sữa, bưởi Năm Roi cũng thực hiện chương trình Global GAP và đã cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn Global GAP cho Công ty TNHH The Fruit Republic (xã Hòa Khánh, huyện Cái Bè, Tiền Giang) để xây dựng vùng bưởi nguyên liệu 200 ha tại các tỉnh ĐBSCL, trong đó xây dựng vùng bưởi Năm Roi chính hiệu tại xã Mỹ Hòa, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long nhằm tạo vùng nguyên liệu đáp ứng cho nhu cầu xuất khẩu sang thị trường châu Âu. Hiện trung bình mỗi tháng, công ty xuất khẩu khoảng 150 tấn bưởi Năm Roi và đưa vào hệ thống siêu thị Metro khoảng 200 - 300 tấn.

Ngoài trái cây, cá tra cũng đã được nông dân thực hiện chương trình Global GAP. Chương trình chuỗi cung ứng cá tra bền vững tại Trà Vinh được thực hiện từ nay đến tháng 11-2012 với tổng nguồn vốn hơn 1.497.000 EUR. Nguồn vốn do Tổ chức hợp tác quốc tế Đức (GIZ), Quỹ Sáng kiến Thương mại bền vững Hà Lan (IDH), Công ty ANOVA Seafood (Hà Lan), Quỹ Đời sống hoang dã Thế giới (WWF) và Tổ chức Global GAP tài trợ, trong đó có hơn 264.500 EUR là nguồn vốn đối ứng từ ngân sách của tỉnh. Hiện tỉnh Trà Vinh có trên 100 ha nuôi cá tra xuất khẩu (trong đó, có 15 ha của Công ty TNHH thủy hải sản Sài Gòn Mekong được công nhận đạt chuẩn Global GAP), với sản lượng đạt hơn 20.000 tấn cá thương phẩm. Mục tiêu của chương trình là cải thiện tính bền vững về môi trường của toàn bộ chuỗi cung ứng cá tra thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn về xã hội, môi trường và an toàn thực phẩm được quốc tế chấp nhận tại các tỉnh của vùng ĐBSCL. Riêng tại tỉnh Trà Vinh, chương trình nhắm vào mục tiêu nuôi đến năm 2015 là 2.900 ha và mở rộng lên 3.900 ha vào năm 2020, trong đó giúp cộng đồng nuôi cá tra quy mô nhỏ và vừa, các nhóm nông dân, tổ hợp tác hoặc các hợp HTX sản xuất cá tra trong tỉnh tuân thủ các tiêu chuẩn chứng nhận quốc tế công nhận về sản xuất bền vững và bán cá tra đã chứng nhận cho khách hàng ở châu Âu để tăng giá trị cá tra, đảm bảo đáp ứng nhu cầu thị trường thế giới. Chương trình chuỗi cung ứng cá tra bền vững tại Trà Vinh thực hiện các hoạt động như đánh giá rủi ro và phân tích thiếu hụt cho các trang trại, nhóm, nông hộ, khoảng cách giữa các hiện trạng và năng lực hiện có của các trang trại tham gia chương trình so với các tiêu chuẩn đã được quốc tế công nhận như Global GAP hay PAD/ASC. Hỗ trợ các trang trại, nhóm, nông hộ đã được cấp giấy chứng nhận Global GAP hay PAD/ASC bán sản phẩm của mình cho các nhà máy chế biến thu mua để bán hàng qua thị trường châu Âu. Theo quy hoạch nuôi cá da trơn toàn tỉnh Trà Vinh đến năm 2015, diện tích 2.710 ha, sản lượng 200.000 tấn; năm 2020, diện tích 3.871 ha, sản lượng 290.000 tấn. Tại Long An, Tổ chức Intertek Food Services GmbH (Đức) vừa trao giấy chứng nhận Global GAP cho vùng nuôi cá tra rộng 48 ha của Công ty Chế biến thủy sản Hoàng Long (Hoang Long seafood) tại xã Phú Cường, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp. Công ty Hoàng Long tiếp tục triển khai 70 ha vùng nuôi theo tiêu chuẩn này tại Tân Hưng (Long An).

Thời hội nhập, nông dân thực sự cần thiết tăng cường mối liên kết chặt chẽ giữa nông dân với nhau và giữa nông dân với nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, Nhà nước. Có như thế thì sản xuất mới hiệu quả…

LÊ KHÁNH - PHÚ HƯNG