ĐBSCL: Qua thời “làm chơi ăn thiệt”

Nguồn tin: Sài Gòn Giải Phóng, 27/02/2011
Ngày cập nhật: 1/3/2011

Biến đổi khí hậu (BĐKH) không còn là dự báo. BĐKH đã và đang gây hậu quả nặng nề cho các tỉnh ĐBSCL. Các bộ ngành đang vào cuộc bằng cách đề xuất nhiều giải pháp để chủ động ứng phó với BĐKH. Còn ở vựa lúa, vựa thủy sản của cả nước đang gấp rút chạy đua từng ngày để thích nghi với BĐKH.

Chủ động nạo vét hệ thống kênh nội đồng để trữ nước ngọt, chống hạn tại Bạc Liêu.

Chưa chắc có ăn!

Lúa đông xuân đang ngậm đòng, Út Hết, một lão nông kỳ cựu ở Tam Bình, Vĩnh Long nói đầy chua chát: Ngày xưa nông dân hay nói “làm chơi ăn thiệt, giờ làm thiệt không ăn được như… chơi”. Câu nói của Út Hết hàm ý diễn tả sự thất thường của thời tiết mà gần đây người ta hay dùng nói đến BĐKH.

Trước Tết Nguyên đán, Út Hết phải hai lần sạ lại lúa đông xuân do mưa chụp, làm lúa chết trắng. Giờ lúa đang ngậm đòng, Út Hết lại mất ngủ vì “giặc chuột” đang hoành hành. Út Hết chỉ là một điển hình trong hàng trăm ngàn nông dân ĐBSCL “lãnh đủ” vì những hậu quả của BĐKH xảy ra trong thời gian gần đây. Chỉ thống kê riêng tỉnh Đồng Tháp, hơn 16.000ha lúa đông xuân bị mưa chụp phải gieo sạ lại, nông dân nhiều tỉnh, thành cũng thiệt hại tương đương con số này. Cả nông dân và lãnh đạo ngành nông nghiệp cũng như các nhà khoa học đều thừa nhận: Áp Tết Nguyên đán “ông trời” mưa chẳng giống ai! Nhận định này có thể cho thấy diễn biến thời tiết ngày càng bất thường và những rủi ro do tác động của BĐKH ngày càng bất ngờ và nghiêm trọng.

Chưa hết, khoảng giữa cuối tháng Chạp Âm lịch, ĐBSCL hứng chịu một đợt mặn lớn bất thường, nhiều diện tích lúa, hoa màu, cây ăn trái nếm mùi thiệt hại. Vua lúa giống Năm Châu (Dương Văn Châu) ở xã Thanh Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh cho hay: “Trong lúc nông dân đang chuẩn bị tết thì mặn xâm nhập mạnh. Nước tràn vào hệ thống kênh mương nội đồng, nhiều hộ trở tay không kịp, thiệt hại nặng nề”.

Thống kê sơ bộ của ngành nông nghiệp Trà Vinh cho thấy, hơn 12.000 ha lúa đông xuân muộn huyện Trà Cú và Cầu Ngang bị nước mặn tấn công, thiệt hại từ 20% - 70% và hiện hàng chục ngàn ha lúa, cây ăn trái, cá nước ngọt đang hứng chịu đợt mặn mới từ đầu năm 2011 đến nay. Tại Bến Tre, nước mặn xâm nhập sớm hơn 1 tháng, hiện đang tràn sâu vào các cửa sông hơn 50 km. Đặc biệt, trên sông Hàm Luông, nước mặn đã tấn công đến vương quốc cây giống, cây ăn trái đặc sản và hoa kiểng Chợ Lách.

Ông Đỗ Thành Thưởng ở xã Hưng Phong huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre phản ánh: “Năm nay nước mặn sớm quá. Tôi phải bỏ ra gần 10 triệu đồng thuê người đào đất đắp hệ thống đê bao, cống đập ngặn mặn, giữ nước ngọt cho hơn 2,5 ha dừa cùng cây ăn quả, ao nuôi tôm cá. Chứ nếu không, khả năng thiệt hại rất lớn vì dừa sẽ bị cháy lá, treo (ít trái, èo uột), cây ăn quả rụng bông, không đậu trái, tôm cá chết”.

Chuyển dịch cơ cấu cây trồng phù hợp

Tỉnh Bến Tre dự báo năm nay ảnh hưởng của xâm nhập mặn rất nặng nề. Hiện Bến Tre đang gấp rút hoàn chỉnh dự án ngọt hóa Bắc Bến Tre, dẫn nước về phục vụ sản xuất, sinh hoạt cho người dân các huyện biển như Ba Tri, Bình Đại. Đặc biệt, ngành nông nghiệp Bến Tre đang triển khai phương án thí điểm các mô hình đặc trưng, thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu cho 3 vùng sinh thái đặc trưng: mặn, ngọt, lợ.

“Nước biển dâng cao sẽ lấn sâu vào nội đồng, gây ảnh hưởng đến nhiều vùng sinh thái. Trong đó, việc nuôi thủy sản và sản xuất nông nghiệp ngày càng khó khăn hơn, thiệt hại, rủi ro sẽ cao hơn”, Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL nhận định.

Theo tiến sĩ Bảnh, BĐKH diễn ra trên diện rộng, muốn ứng phó có hiệu quả phải liên kết vùng để bảo vệ môi trường, ứng phó với hạn – mặn. Chính phủ sớm triển khai các công trình đê bao ngăn mặn, rừng phòng hộ, trữ nước ngọt thích hợp để phục vụ tưới tiêu cho đất sản xuất nông nghiệp. Vấn đề cấp bách hiện nay là sớm bố trí hợp lý mùa vụ theo các vùng sinh thái khô hạn, ngập mặn. Qua đó, định hình cơ cấu, cây trồng vật nuôi thích nghi với từng vùng sinh thái. Đi kèm theo là các giải pháp kỹ thuật thích hợp như các giống sản xuất ngắn ngày, cây trồng có nhu cầu tưới tiêu ít…

Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đồng Tháp, ông Dương Nghĩa Quốc, cho biết: Trước nguy cơ hạn - mặn tăng cao trong thời gian tới, Đồng Tháp đang khuyến khích nông dân giảm diện tích lúa hè thu, tăng diện tích lúa thu đông (tận dụng mưa nhiều). Kèm theo đó, tỉnh sẽ tăng cường đưa cơ giới hóa vào tỉa, thu hoạch bắp, đậu nành để nông dân chuyển dịch cơ cấu cây trồng”. Ông Dương Nghĩa Quốc mong muốn sớm đưa các giống lúa chống chịu khô hạn, mặn để nông dân sản xuất. Vấn đề này, tiến sĩ Lê Văn Bảnh cho biết: Viện Lúa ĐBSCL đang chạy “nước rút” để sớm phóng thích các giống lúa chịu được độ mặn 5 - 7 phần ngàn, giống lúa chịu khô hạn một vài tuần… nhằm giảm thiệt hại do BĐKH gây ra. Đây cũng là một trong giải pháp tối ưu để vựa lúa ĐBSCL đảm bảo được an ninh lương thực.

Dịch chuột hiện cắn phá gần 100.000 ha lúa đông xuân vùng ĐBSCL (mỗi địa phương khoảng 10.000 ha) đang làm đau đầu hàng trăm ngàn nông dân. Họ phải nghĩ ra nhiều giải pháp để diệt chuột như: bẫy, đánh bả, xiệc điện.

Tại sao chuột xuất hiện nhiều như năm nay? Câu trả lời từ các nhà khoa học và lãnh đạo ngành nông nghiệp là do BĐKH: mực nước lũ thấp, chuột có điều kiện trú ngụ và sinh sản nhanh.

Một con số thống kê nhỏ cho thấy tác động mức độ của BĐKH ngày càng khốc liệt. Năm 2009, nước mặn ở các tỉnh ven biển lấn vào nội đồng 45 km, năm 2010 vào sâu khoảng 60 km và hiện nay cuối tháng 2-2011, đã xâm nhập đến 70 km và độ mặn cũng tăng cao hơn những năm trước. Những thiệt hại trước mắt của nông dân là phù sa ít, sâu bệnh phát sinh nhiều; từ đó chi phí cho phân bón, thuốc sâu, bơm tưới… sẽ tăng cao!

Cao Phong - Bình Đại