Thời của GAP

Nguồn tin: Kinh Tế Nông Thôn, 10/02/2011
Ngày cập nhật: 15/2/2011

Trong bối cảnh các nước ngày càng dựng lên nhiều hàng rào kỹ thuật để bảo hộ nền sản xuất trong nước và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, việc áp dụng sản xuất theo các tiêu chuẩn an toàn (GAP) không còn là một việc nên làm mà là điều bắt buộc nếu các mặt hàng nông sản của ta muốn giữ được vị thế cạnh tranh.

Làm GAP, lợi đủ đường

Cho đến thời điểm này, Hợp tác xã Mỹ Thành, xã Mỹ Thành Nam (Cai Lậy – Tiền Giang) là đơn vị đầu tiên trong cả nước đạt được tấm giấy chứng nhận GlobalGAP trong sản xuất lúa. Nhưng tất cả đều có căn nguyên của nó khi HTX được ngành chức năng “chọn mặt gửi vàng” thực hiện mô hình này. Bởi từ trước đến nay, nông dân Mỹ Thành đã quen với việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất với bảng thành tích đáng nể.

Từ năm 1995, nông dân nơi đây đã bắt đầu áp dụng chương trình IPM trong sản xuất lúa, 3 năm sau, tiếp tục triển khai chương trình “Sức khỏe hạt giống”. Tới năm 2002, Mỹ Thành Nam đã xây dựng mô hình “Cánh đồng lúa sạch”. Một năm sau đó, chương trình “3 giảm, 3 tăng” được đưa vào sản xuất. Nhưng đây mới chỉ là những “lát cắt” chưa hoàn chỉnh của một quy trình sản xuất an toàn, hiện đại, thân thiện với môi trường. Chính vì vậy, khi 16 hộ xã viên của HTX Mỹ Thành được chọn tham gia vào quá trình sản xuất lúa theo tiêu chuẩn GlobalGAP với diện tích 11,4 ha, bà con đã hăng hái tham gia.

Để thực hiện đúng quy trình này, bà con nơi đây phải tuân thủ bắt buộc 206 điểm kiểm soát chính yếu và 126 điểm kiểm soát thứ yếu phải tuân thủ 95%. Tất cả các điểm kiểm soát không chỉ thực hiện đầy đủ mà phải thể hiện trên văn bản và được lưu hồ sơ ít nhất 2 năm. Chính vì vậy, trước khi thực hiện mô hình, Ban chủ nhiệm, cán bộ và xã viên HTX đã tham gia các lớp tập huấn về GlobalGAP; tổ chức các hoạt động dịch vụ khác như: Sản xuất lúa giống xác nhận, dịch vụ gieo sạ hàng, dịch vụ thu hoạch bằng máy cắt xếp dãy, sấy lúa, cung ứng vật tư nông nghiệp,... Mô hình đã huy động được sự vào cuộc của “4 nhà”. Theo đó, Trung tâm Kỹ thuật và Công nghệ sinh học Tiền Giang trực tiếp tư vấn xây dựng hệ thống quản lý chất lượng GlobalGAP. Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Cai Lậy hướng dẫn biện pháp thực hiện để thỏa mãn các yêu cầu GlobalGAP, hỗ trợ HTX các vấn đề liên quan về quản lý nhà nước, tổ chức tập huấn về sơ cứu thương và an toàn lao động cho nông dân. Công ty TNHH ADC hỗ trợ một phần kinh phí cho HTX xây dựng mô hình, trực tiếp thu mua lúa đạt tiêu chuẩn GlobalGAP cho xã viên với giá cao hơn 20% so với thị trường. HTX Mỹ Thành là đơn vị trực tiếp vận hành hệ thống quản lý chất lượng GlobalGAP; đại diện cho xã viên ký kết các hợp đồng sản xuất, kinh doanh. Xã viên phải ký hợp đồng với HTX về việc tuân thủ theo hệ thống quản lý chất lượng, ghi chép đầy đủ vào sổ nhật ký sản xuất. Từ ngày áp dụng sản xuất theo GlobalGAP, cuộc sống của nông dân được cải thiện đáng kể. Từ xã vùng sâu, vùng xa, nhờ làm lúa GlobalGAP, vùng lũ Mỹ Thành Nam đã từng bước thay da đổi thịt. Nhiều ấp trong xã đã thoát nghèo, giàu lên nhanh chóng, nhà cửa khang trang, đồng ruộng sạch đẹp. Từ những lợi ích thiết thực của việc áp dụng sản xuất lúa theo tiêu chuẩn GlobalGAP, năm 2010, Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Cai Lậy đã giúp HTX Mỹ Thành mở rộng diện tích áp dụng lên 95,6 ha với 101 xã viên ở địa bàn hai xã Mỹ Thành Nam và Mỹ Thành Bắc.

Còn với người dân vùng bưởi Tân Triều, xã Tân Bình (Vĩnh Cửu – Đồng Nai), năm nay bà con có một cái Tết thật trọn vẹn do bưởi trúng mùa được giá. Trong số gần 350 ha trồng bưởi thì có đến 70% được thu hoạch đúng dịp Tết Nguyên đán với mẫu mã đẹp. Đặc biệt, năng suất bưởi đạt cao nhất trong 10 năm qua. Bà Lê Thị Châu ở ấp Vĩnh Hiệp cho biết, đợt bưởi Tết đã mang về cho gia đình trên 50 triệu đồng, gấp 5 lần năm ngoái. Bưởi được giá không chỉ vì chín rộ trong dịp Tết mà còn vì mẫu mã đẹp, chất lượng ngon ngọt, lại cho năng suất cao. “Tất cả là nhờ áp dụng sản xuất theo quy trình VietGAP”, bà Châu kết luận.

Với những hộ có diện tích bưởi lớn, thu nhập còn cao hơn rất nhiều. Anh Ngô Văn Sơn là một trong những hộ có diện tích bưởi lớn nhất làng Tân Triều với 1,5 ha. Nhờ tưới nước và bón phân hợp lỏ, đồng thời áp dụng VietGAP nên vụ này, vườn bưởi của gia đình anh cho năng suất cao gấp 4 lần so với các vụ trước.

Bắt đầu từ sổ tay ghi chép

Hiện, cùng với sự giúp đỡ của các ngành chức năng, nhiều nông dân đã tích cực áp dụng các quy trình GAP vào sản xuất như GlobalGAP, VietGAP.

Theo thống kê của Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và PTNT), tính đến đầu năm 2010, cả nước đã có 15 mô hình sản xuất áp dụng VietGAP được chứng nhận, tập trung ở các tỉnh ĐBSCL như Tiền Giang, Long An, Vĩnh Long, Bến Tre. Ngoài ra, chúng ta còn có 80 ha rau an toàn, 5 ha vải và 3.000 ha thanh long đang sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Bộ Nông nghiệp và PTNT phấn đấu đến hết năm 2011 hoàn thành quy hoạch các vùng sản xuất rau, quả, chè an toàn tập trung ở 100% tỉnh, thành phố; 50% tổ chức, cá nhân tại các vùng sản xuất an toàn tập trung đảm bảo đủ điều kiện sản xuất, sơ chế sản phẩm rau, quả, chè phù hợp với tiêu chuẩn VietGAP; 30% lượng hàng nông sản tại các vùng sản xuất an toàn tập trung được chứng nhận hoặc tự đánh giá và công bố sản xuất theo VietGAP.

Nhiều ý kiến cho rằng, áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP là một quá trình lâu dài, bền bỉ, trong đó, trước mắt cần tập cho nông dân thói quen ghi chép sổ tay, bởi đây là một trong những tiêu chuẩn rất quan trọng và thiết yếu. Cục Trồng trọt cho rằng, phải tập huấn từng bước, đề nghị trong năm 2011 có 20%, năm 2012 có 30% nông dân sản xuất lúa có sổ tay ghi chép. Nếu không bắt đầu từ việc ghi chép sổ tay thì sẽ rất khó tiến hành các công việc còn lại theo tiêu chí VietGAP hay GlobalGAP.

Trên thực tế, việc tập cho nông dân có thói quen ghi nhật ký đồng ruộng vẫn là một hành trình gian nan. Việc ghi chép sổ sách của nông dân chưa đạt yêu cầu do trình độ học vấn có hạn. Nông dân mua giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật thường không có hóa đơn, chứng từ nơi bán nên việc truy nguyên nguồn gốc gặp nhiều khó khăn. Đơn cử như tại Đồng Tháp, chỉ có khoảng 60% sổ tay ghi chép đạt yêu cầu.

Bên cạnh những hạn chế trong việc ghi nhật ký đồng ruộng, việc triển khai các mô hình sản xuất theo hướng GAP cũng gặp khó khăn trong vấn đề đầu ra cho sản phẩm. Trên thực tế, đã có nhiều nơi nông dân nản vì sản phẩm đạt chất lượng vẫn phải bán với giá bằng sản phẩm thường khiến bà con chịu nhiều thiệt thòi. Chính vì vậy, theo TS. Nguyễn Công Thành (Viện Lúa ĐBSCL), việc thực hiện các mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP hay VietGAP nên làm thực nghiệm trên diện tích nhỏ và được lựa chọn kỹ càng, kể cả người nông dân và đồng ruộng. Điều kiện tiên quyết cho thành công của các mô hình sản xuất theo GAP là phải có đầu ra ổn định cho sản phẩm. Cho nên phải có sự liên kết “4 nhà” chặt chẽ, doanh nghiệp phải có kế hoạch bao tiêu sản phẩm cho nông dân một cách thuận lợi và dễ dàng.

Trong xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng, việc áp dụng sản xuất theo các tiêu chuẩn quốc tế đã trở thành một đòi hỏi tất yếu. Chính vì thế, ngay từ lúc này, bà con nông dân, các địa phương, ngành chức năng phải vào cuộc một cách mạnh mẽ để xây dựng những vùng chuyên canh đạt chất lượng, hiệu quả, an toàn, đáp ứng được yêu cầu xuất khẩu. Đó cũng là con đường để nông sản Việt vững vàng bước ra thế giới.

Thực hành nông nghiệp tốt (Good Agricutural Practices - GAP) là những nguyên tắc được thiết lập nhằm đảm bảo một môi trường sản xuất an toàn, sạch sẽ, thực phẩm phải đảm bảo không chứa các tác nhân gây bệnh như chất độc sinh học (vi khuẩn, nấm, virus, ký sinh trùng) và hóa chất (dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, hàm lượng nitrat), đồng thời sản phẩm phải đảm bảo an toàn từ ngoài đồng đến khi sử dụng.

GAP bao gồm việc sản xuất theo hướng lựa chọn địa điểm, sử dụng đất đai, phân bón, nước, phòng trừ sâu bệnh hại, thu hái, đóng gói, tồn trữ, vệ sinh đồng ruộng và vận chuyển sản phẩm nhằm phát triển nền nông nghiệp bền vững với mục đích đảm bảo: An toàn cho thực phẩm, an toàn cho người sản xuất, bảo vệ môi trường, truy nguyên được nguồn gốc sản phẩm.

Khánh Nguyên