Mừng nay, lo mai

Nguồn tin: Thời Báo Kinh Tế Sài Gòn, 01/01/2011
Ngày cập nhật: 4/1/2011

Năm 2010 có thể tạm xem là một năm “đẹp” của nông dân vùng ĐBSCL. Giá cá tra, giá tôm, giá mía và cả giá lúa... đều lên đỉnh điểm vào những tháng cuối năm. Nhưng những người quanh năm suốt tháng “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, liệu có vui?

Mới hơn 9 giờ sáng, nhưng chợ Thới An Đông (quận Bình Thủy, thành phố Cần Thơ) đã vắng. Người bán, đông hơn người đi chợ. Cận Tết, nhưng chợ này ngày nào cũng như ngày nào. Có người nói vui rằng, những cái chợ nông thôn này ví như chợ... “nước đá”. Cứ nắng lên, chợ tan dần như nước đá đem phơi nắng.

“Nông dân vùng này trúng vụ lúa rồi cũng khá. Nhưng sức mua cũng vậy, chú ơi! May mà nhờ mấy đứa công nhân đi làm ở mấy khu công nghiệp, về nhà hay ghé mua sắm”, anh Tư Đệ, chủ tiệm bán giày dép ở chợ, nói.

Điệp khúc năm trúng năm thất cứ diễn ra liên miên, khiến nông dân riết trúng chẳng mừng, thua chẳng nản? “Có lẽ vậy”, anh Nguyễn Công Tuấn, ở ấp Láng Sen (xã Hiệp Lợi, thị xã Ngã Bảy, tỉnh Hậu Giang) gật gù. Nói đâu xa. Mới tháng rưỡi trước, 15 công mía của anh thu hoạch, lái vào mua sạch với giá 1.050 đồng/ki lô gam. “Bán được hơn 300 triệu đồng, tính ra lãi hơn 180 triệu đồng”, anh khoe. Nói thì nói vậy, chứ trong căn nhà gỗ của anh, chẳng thêm được món đồ nào mới. Anh nói, tiền lời thì mua vàng cất, dành phòng năm sau. Như hồi năm rồi, giá mía bán 620 đồng/ki lô gam, cả gia đình của anh xem như bỏ công không, vì bán mía chỉ đủ tiền chi phí. “Còn năm trước, rồi năm trước nữa, lỗ thắt họng vì giá quá bèo!”, anh nói.

Anh ngồi tính thử, với 9 nhân khẩu trong nhà, tính ra tiền lời chia đều khoảng 20 triệu đồng/người. Mà trồng mía đâu phải sáng xuất ra, chiều thu vào như người mua bán. “Nhanh thì 10 tháng, không thì tròn năm mới thu hoạch được. Cả năm trời, cứ lo mưa, lo nắng, lo sâu bệnh... Chừng mía gần bán thì trông giá!”, anh ngao ngán. Và số tiền lời khoảng 20 triệu đồng/người ấy sau một năm, nếu chia cho 12 tháng? Anh Tuấn cười chua chát: “Trúng đậm mà tính ra thua lương tháng một công nhân”.

“Trúng mùa mà vậy đó! Bởi vậy, làm thuần nông thì lấy đâu ăn, lấy đâu giàu?”, nghĩ vậy, nên gia đình anh, mấy đứa em, đứa thì làm công nhân, đứa làm thợ hồ, còn anh rảnh khi nào thì dong ghe đi làm hàng xáo đong lúa miệt Sóc Trăng, Kinh Cùng... Làm hàng xáo, nên hồi bán mía, dù biết “hố”, bởi cùng lúc ở vùng ngoài mía có giá hơn 1.200 đồng/ki lô gam, nhưng anh cũng không tiếc mấy. “Mình ở vùng sâu, đường sá không có. Ghe vô phải tốn tiền xăng dầu, họ mua rẻ hơn cũng phải”, anh nghĩ vậy.

Có thể như anh Tuấn nghĩ. Nhưng cũng có câu chuyện từ một anh chuyên đi mua trái hạnh của nông dân, cũng đáng để suy ngẫm. Anh này nói, mấy tháng cuối năm nay, giá hạnh lên liên tục, mà càng lên, anh càng trúng: “Có gì đâu! Nông dân trồng nhỏ lẻ, mỗi lần thu hoạch chừng vài chục ki lô gam. Nghĩ bán chẳng bao nhiêu, nên ít ai dọ giá hàng ngày. Thế là, giá hôm qua 4.000 đồng/ki lô gam, hôm nay vọt lên 7.000 đồng. Nhưng mình vẫn lấy giá hôm qua làm “gốc” mà mua. Lời “ngập”! Một hai ngày sau, ai có biết thì mình cười huề, nói: “Tại giá mới lên thôi” là xong”. Làm nông nhỏ lẻ, vừa thua thiệt về năng suất, vừa dễ bị “chẹt” giá.

Theo Niên giám thống kê năm 2008, bình quân tại vùng ĐBSCL, một hộ chỉ sở hữu 8.834,84 mét vuông đất canh tác, đứng thứ 4 trong các vùng miền và cao hơn mức bình quân cả nước là 5.769,95 mét vuông. Tuy vậy, theo Tiến sĩ Chu Tiến Quang, cán bộ Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, con số lý tưởng phải là trên 10 héc ta/hộ. Có vậy, mới mong tính chuyện cơ giới hóa và đạt năng suất lao động, giá trị sản xuất cao hơn.

Giá lúa hiện ở mức ngất ngưởng, trên 6.000 đồng/ki lô gam, nhưng nông dân nhiều người cũng chỉ cười gượng. “Lời thì lời thiệt! Nhưng hồi vụ trước lỗ “thấy cha”, giờ mới gỡ gạc chút ít!”, anh Ba Hài ở xã Trường Thành, huyện Thới Lai (Cần Thơ), khẳng định. Người em của anh, mướn 7 công ruộng trồng lúa, vụ hè thu lỗ 2 triệu đồng. May nhờ lúa vụ 3 trúng giá, lãi đúng 3 triệu đồng. Cộng trừ lại, chẳng còn bao.

Cũng là dân hàng xáo, “lăn lộn” hàng ngày với nông dân, nên anh Tuấn thừa nhận: “Giờ này đi ghe xuống mua lúa còn thấy dân mừng chút đỉnh. Chứ hồi tháng 4, tháng 5, ai nấy buồn xo vì giá lúa rẻ bèo. Ở Rạch Gòi (Hậu Giang), lúc đó lúa chỉ mua chừng 1.800 đồng/ki lô gam do bị đổ ngã, giảm phẩm chất. Tính ra, cả năm nay người trồng lúa cũng lời chẳng bao nhiêu đâu”.

Mà trúng khúc này thì thua khúc khác. Cái điệp khúc nghiệt ngã cứ kéo nông dân dính mãi với vòng xoáy khó - nghèo. Như lúa, tôm hiện giá cao, nhưng vừa rồi lụt nặng ở những tỉnh ven biển Đông, người nuôi toát mồ hôi hột. Thống kê sơ bộ của các tỉnh khu vực bán đảo Cà Mau vừa qua có gần 100.000 héc ta đất trồng lúa, hoa màu, nuôi tôm... bị chìm trong nước, thiệt hại lên đến hàng trăm tỉ đồng. Nặng nhất là Bạc Liêu, gần 60.000 héc ta lúa, hoa màu, thủy sản, khoảng 10.000 căn nhà bị ngập nước.

Riêng diện tích sản xuất lúa thiệt hại hoàn toàn gần 13.000 héc ta, ước tính thiệt hại hơn 55 tỉ đồng... Còn khi giá cá tra lên 23.000 đồng/ki lô gam, nhiều người nuôi ở ĐBSCL chỉ biết thở dài tiếc nuối vì ao của họ đã trống không...

Nông nghiệp là nghề phải trông trời, ngó đất. Mọi thứ phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết. Đến mùa vụ, lại phải hồi hộp ngóng giá. Bởi vậy, không sai khi nhiều nhà khoa học cho rằng, chính ngân hàng còn nơm nớp khi đầu tư cho nông dân chứ nói chi các doanh nghiệp, bởi yếu tố rủi ro quá cao. Và người thua thiệt, vẫn là những người chân lấm tay bùn.

Anh Tuấn nói rằng, ở rạch Láng Sen khoảng 30% thanh niên đã đi xứ khác làm công nhân hay làm thuê làm mướn. Cuối năm, trúng mùa trúng giá nhưng chẳng thấy ai về, bởi biết vụ tới sẽ ra sao...

Và niềm vui khi nông sản tăng giá vào những tháng cuối năm chưa trọn, nông dân phải đối mặt với nhiều nỗi lo. Phân bón các loại đều tăng giá 2.000 - 4.000 đồng/ki lô gam. Thuốc trừ sâu cũng tăng. Nhưng lo nhất là những thứ nhu yếu phẩm hàng ngày cũng tăng. “Cái gì cũng tăng đều theo giá mía, giá lúa. Tiền học của mấy đứa nhỏ cũng tăng. Đâu cũng vô đó chứ dư được bao nhiêu chú ơi”, anh Tuấn nói. Nhà trồng mía, nên anh Tuấn phải mua gạo ăn hàng ngày. Sáng qua, gạo mà vợ anh mua về, dù là loại thường, cũng gần 12.000 đồng/ki lô gam, tăng một phần ba so hồi năm rồi. Mì gói, bột giặt, dầu ăn... thứ gì cũng tăng theo thứ ấy. Bởi vậy, những cái chợ nông thôn, nhất là ở vùng xa, cũng vẫn là... chợ “nước đá”...

Điều mà nông dân cần, vẫn là một chính sách ổn định về nông nghiệp. Có thể là làm sao để họ được định giá sản phẩm của mình, yên tâm sản xuất khi biết được lãi lỗ bao nhiêu ngay từ đầu vụ, chứ không phải sống trong cảnh hồi hộp, trông ngóng vì lo rằng, vui nay rồi mai lại thất bát. Như theo PGS. Trần Đức Viên, Hiệu trưởng trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội, cần có một giải pháp đồng bộ từ sản xuất, tiêu thụ đến chế biến, để ổn định thu nhập của nông dân. Nhà nước sẽ phải giữ vai trò điều tiết để can thiệp những lúc cần thiết. Đồng thời, phải quản lý cho tốt, tránh hiện tượng lúa lên thì phân lên, cá lên thì giá thức ăn cũng vọt... khiến người nông dân trăm đường thua thiệt.

Hồ Hùng