Kinh tế trang trại nhìn từ thực tiễn: Liên kết vùng sản xuất hàng hóa lớn

Nguồn tin: Sài Gòn Giải Phóng, 19/11/2010
Ngày cập nhật: 21/11/2010

Kinh tế trang trại chỉ thành công khi nó là mục đích tự thân của chủ trang trại, khi họ có đủ điều kiện và các yếu tố cơ bản của một hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, chứ không thể phát triển theo phong trào.

Các trang trại tại vùng chuyên canh sầu riêng xã Ngũ Hiệp, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang thu lợi nhuận cao nhờ kỹ thuật cho trái nghịch vụ.

Mô hình liên kết, hợp tác xã thành công

Không thể phủ nhận, phần lớn kinh tế trang trại của ĐBSCL thời gian qua phát triển theo phong trào. “Nhà nhà làm trang trại” đã thất bại thảm hại.

Chúng tôi đến 6 xã vùng kháng chiến cũ của huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng, đau lòng chứng kiến nuôi tôm sú theo phong trào thất bại. Nhiều cánh đồng nuôi tôm sú thất bát giờ bỏ trống, muốn cải tạo trồng lúa cũng không xong. Khi có phong trào nuôi tôm ở Sóc Trăng, các chủ trang trại này hăng hái lắm, bao nhiêu tài sản của gia đình đem thế chấp để vay vốn ngân hàng, đào ruộng lên vuông nuôi tôm.

Thực tế đã có vài ba vụ trúng, tuy nhiên do làm ăn riêng lẻ, chẳng ai quan tâm đến hệ thống thủy lợi, người nuôi tôm chết tháo ra sông rạch và người khác lấy nước vào vuông tôm đang nuôi, vậy là tôm chết hàng loạt. Người dân ở đây nợ ngân hàng phải đến hàng trăm tỷ đồng chưa trả nổi. Tuy nhiên, vẫn có những mô hình làm ăn hiệu quả.

Kinh nghiệm nuôi tôm sú của các trang trại thuộc cánh đồng Năn (5.000 ha), xã Trung Bình, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng đem lại hiệu quả kinh tế cao là một minh chứng hùng hồn của một hướng phát triển liên kết và đầu tư bền vững.

Các trang trại ở đây hùn hạp làm kinh mương thoát nước và dẫn nước, làm đường sá để vận chuyển nguyên vật liệu, liên kết rất chặt chẽ với các công ty chế biến thủy sản xuất khẩu của tỉnh để tiêu thụ sản phẩm. Vì thế các trang trại nuôi tôm ở đây làm ăn có hiệu quả, đầu ra ổn định.

Mô hình hợp tác xã nuôi cá tra do ông Nguyễn Ngọc Hải ở xã Thới An, quận Ô Môn cũng là một bài học kinh nghiệm. Các chủ trang trại ở đây đồng tâm liên kết với một doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra để tiêu thụ sản phẩm. Doanh nghiệp đầu tư toàn bộ thức ăn đủ chuẩn cho các chủ trang trại; hợp tác xã đảm nhận phần con giống, thuốc, công chăm sóc, kỹ thuật chăn nuôi, sau khi thu mua, doanh nghiệp thanh toán lại toàn bộ các khoản trên (gọi là tiền công).

Nhờ vây, các trang trại nuôi cá tra ở đây năm nào cũng có lãi từ 10% đến 25%, không sợ lỗ vốn vì thời giá.

Trưởng phòng NN-PTNT huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang, Nguyễn Văn Mì, đánh giá: 220 trang trại đang làm ăn có hiệu quả của huyện chỉ chiếm 10% diện tích đất nông nghiệp (khoảng 4.000 ha). Như vậy, nếu biết cách làm ăn, hiệu quả khai thác giá trị kinh tế trên cùng một diện tích đất nông nghiệp rất lớn, tránh lãng phí nguồn lực đất đai.

Tự tìm giải pháp cho vấn đề được mùa mất giá, nâng cao giá trị hạt lúa, huyện Tri Tôn đang xúc tiến chương trình liên kết các chủ trang trại và nông dân sản xuất giỏi để xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất hàng hóa lớn. UBND huyện đóng vai trò trung gian để chủ trang trại và doanh nghiệp ký kết hợp đồng bao tiêu, xuất khẩu ổn định.

Nhiều chủ trang trại ở Tri Tôn rất tán thành cách làm này và sẵn sàng tham gia. Họ cho rằng liên kết để xây dựng vùng chuyên canh lúa thơm chất lượng cao, xuất khẩu của Tri Tôn không khó, bởi hiện nay các chủ trang trại đều hiểu với quy mô trang trại chỉ vài chục, vài trăm hécta nếu không liên kết thì không thể làm ăn lớn, tạo ra số lượng hàng hóa lớn đáp ứng yêu cầu của khách hàng, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Nếu tìm được doanh nghiệp lớn, bao tiêu xuất khẩu ổn định thì quá tốt, còn không các chủ trang trại liên kết xây dựng vùng nguyên liệu quy mô lớn. Trong đó, khẳng định thương hiệu gạo đặc sản Tri Tôn, chất lượng đồng nhất và hợp tác thành lập công ty xuất khẩu gạo trực tiếp.

Cần chính sách ưu đãi để hỗ trợ phát triển

Ông Nguyễn Minh Hiền, Chi cục phó Chi cục phát triển nông thôn TP Cần Thơ, cho biết: “Để tiếp tục khuyến khích mô hình kinh tế trang trại phát triển, chúng tôi đề xuất UBND TP Cần Thơ ban hành các chính sách ưu đãi hỗ trợ.

Theo đó, cần xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế trang trại phù hợp với tình hình sản xuất từng địa phương như vùng sản xuất lúa, cây ăn quả, nuôi cá tra, heo, trâu bò và gia cầm…; mở lớp đào tạo kỹ năng quản lý, kỹ thuật sản xuất cho các trường hợp đạt các tiêu chí thành lập trang trại”.

Đặc biệt, ông Hiền cũng nhấn mạnh, làm sao cho các chính sách về vốn, thuế, đất đai, xúc tiến thương mại nhanh chóng đến tay các chủ trang trại mới kích thích họ đầu tư sản xuất hiệu quả cao. Hơn 10 năm hình thành và phát triển kinh tế trang trại, một thực tế không thể chối cãi là các địa phương ĐBSCL chưa quan tâm đúng mức để tạo điều kiện tốt cho loại hình kinh tế này phát triển mạnh mẽ.

Thậm chí, có địa phương chưa ban hành các chính sách khuyến khích kinh tế trang trại. Tỉnh Trà Vinh từng có số lượng trang trại phát triển ồ ạt rồi phá sản hàng loạt nhưng đến nay vẫn chưa có một hội nghị chuyên đề phân tích sâu vấn đề này để tìm ra những giải pháp căn cơ hơn.

Một số chuyên gia kinh tế của ĐBSCL cho rằng, các trang trại phát triển mạnh, làm ăn hiệu quả sẽ có đầu tư đúng mức, tiếp cận và ứng dụng nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất theo hướng bền vững và thân thiện môi trường.

Đặc biệt là nhờ sản xuất ở quy mô trang trại lớn và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật sẽ tạo sản phẩm số lượng lớn, đồng nhất, đáp ứng nhu cầu thị trường. Từ những mô hình kinh tế trang trại áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về sản xuất nông nghiệp sạch, an toàn sẽ rất thuận tiện, tiết kiệm rất lớn thời gian và chi phí…

Theo ông Trần Tuấn, Phó vụ trưởng phụ trách các vấn đề kinh tế của Ban chỉ đạo Tây Nam bộ, cần phải xác định các chính sách về kinh tế trang trại của Chính phủ ban hành trong thời gian qua là một hướng đi đúng để ĐBSCL trở thành một vùng sản xuất kinh tế nông nghiệp có quy mô, sản xuất lớn hàng hóa theo hướng hiện đại.

Tuy nhiên, để trả lời tại sao kinh tế trang trại ở ĐBSCL chưa thành công thì phải trở lại vấn đề cơ bản của kinh tế học, tức là trang trại sản xuất cái gì, phương thức sản xuất và giá cả ra sao, và hàng hóa sản xuất ra bán cho ai?

Đã là sản xuất kinh doanh thì không thể theo “phong trào”. Ở đây, cần nhìn nhận là không phải tất cả các trang trại đều thất bại vì vẫn còn không ít trang trại làm ăn hiệu quả. Nếu có điều kiện đi sâu phân tích những trang trại làm ăn hiệu quả này, chắc chắn sẽ thấy có nhân tố quản lý, quản trị tốt.

Tùy theo đặc điểm của từng tỉnh, thành, cơ quan quản lý nhà nước cần có tổng kết đánh giá kinh tế trang trại của địa phương mình. Từ đó có giải pháp hướng dẫn khắc phục…

Kinh tế trang trại chỉ thành công khi nó là mục đích tự thân của chính chủ trang trại và họ có đủ điều kiện các yếu tố cơ bản của một hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, không thể phát triển theo phong trào.

Lê Bình - Bình Đại