Xây dựng thương hiệu đặc sản ở vùng cao Bắc Hà (Lào Cai)

Nguồn tin: Báo Lào Cai, 23/06/2010
Ngày cập nhật: 25/6/2010

Huyện Bắc Hà (Lào Cai) có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển thương hiệu hàng nông sản, hàng tiểu thủ công nghiệp. Tuy nhiên, việc xây dựng và phát triển thương hiệu hàng hóa tại địa phương còn rất nhiều việc cần phải làm ở phía trước.

Khó khăn đầu tiên phải kể đến là quả mận Tam hoa. Cây mận Tam hoa có tại Bắc Hà tính đến nay đã ngoài 30 năm. Có thời gian toàn huyện có diện tích trên 2.000 ha, phân bố chủ yếu tại các xã Tà Chải, Na Hối, Thải Giàng Phố và thị trấn Bắc Hà, tạo thành vùng chuyên canh tương đối rộng. Từ nhiều năm gần đây, danh tiếng của quả mận Tam hoa Bắc Hà đã vượt quá phạm vi khu vực và thậm chí đã có ở thị trường một số tỉnh miền Nam. Nhưng điều khó tin là đến nay quả mận Tam hoa vẫn chưa được ghi danh sản phẩm hàng hóa có thương hiệu.

Đối với sản phẩm hàng nông sản, điều kiện đầu tiên để đăng ký thương hiệu là chỉ dẫn địa lý. Đó là kết luận mang tính khoa học về thổ nhưỡng, khí hậu, nguồn gien và các yếu tố tự nhiên khác. Sau một thời gian dài thực hiện, huyện Bắc Hà vẫn chưa hoàn thành bước đi đầu tiên này, trong khi đó, từ khoảng năm 2000 - 2002, quả mận liên tục có sự biến động về giá theo chiều hướng đi xuống, khiến người dân lo lắng, chán nản, nguyên nhân do trồng ồ ạt, không quản lý được chất lượng giống, chăm sóc không đúng kỹ thuật, cùng với thời gian cây mận Tam hoa hoa rơi vào tình trạng thoái hóa ngày càng nhanh. Biểu hiện rõ nhất là giờ đây quả mận nhỏ hơn, màu sắc thiếu đậm và vị đắng tăng lên do cây thiếu dinh dưỡng. Để cứu cây mận Tam hoa, bảo vệ nguồn gien quý, năm 2008 huyện Bắc Hà đã kịp thời có dự án phục tráng giống mận Tam hoa theo hướng lựa chọn một số giống có đặc tính như ban đầu để khoanh vùng và sản xuất tập trung. Đồng thời xây dựng các mô hình cải tạo vùng mận bằng phương pháp đốn tỉa, chăm sóc đúng kỹ thuật. Vụ mận năm nay, tuy năng suất hơi thấp, nhưng lại được giá, nên dự báo của ngành nông nghiệp Bắc Hà là từ năm 2011, diện tích cây mận Tam hoa có thể tăng trở lại sau nhiều năm bị thu hẹp.

Một sản phẩm đáng kể nữa là chè Shan Bản Liền. Cây chè xuất hiện tại xã Bản Liền từ những năm 1970, với những cây chè còn sót lại đến nay đã thành cổ thụ. Chè Bản Liền nổi tiếng trong vùng từ lâu với các đặc tính như: nước chè xanh đậm, chè có vị thơm và ngon. Song ưu điểm đáng kể nhất ở đây là chè Shan Bản Liền được sản xuất bởi phương pháp tự nhiên và hữu cơ. Đến nay, người dân Bản Liền vẫn không có thói quen sử dụng phân hóa học hoặc thuốc bảo vệ thực vật cho cây chè. Gần đây, Công ty Hiệp Thành (Hà Nội) đầu tư lồng ghép với nguồn vốn của một số tổ chức quốc tế để thành lập tổ sản xuất chè hữu cơ. Trên thực tế thì phương pháp sản xuất của bà con từ trước tới nay vốn đã hữu cơ rồi. Điểm mới ở đây là Công ty Hiệp Thành khuyến khích bà con sử dụng phân vi sinh để tăng năng suất cho cây chè. Trong quá trình đầu tư, Công ty Hiệp Thành xây dựng tại xã Bản Liền một xưởng sản xuất, chế biến với các sản phẩm chè đóng hộp có hình thức khá hấp dẫn. Vụ chè năm 2010, lần đầu tiên búp chè Shan Bản Liền được xuất khẩu ra nước ngoài. Nhờ chất lượng tự nhiên và đặc biệt của sản phẩm mà đến nay, tuy chưa được công nhận thương hiệu nhưng búp chè Shan Bản Liền đã được tổ chức quốc tế ICEA công nhận là sản phẩm hữu cơ.

Điều trăn trở nhất đối với cây chè Shan Bản Liền hiện nay là hướng gìn giữ và phát triển mặt hàng danh tiếng này. Theo bà Chu Thị Dương, Phó phòng Kinh tế huyện Bắc Hà thì hiện Công ty Hiệp Thành đang chuyển hướng đầu tư trồng chè sang một số xã khác trên địa bàn huyện Bắc Hà. Lý do là sau thời gian dài sản xuất chè hàng hóa, hầu hết bà con tại Bản Liền vẫn chưa thay đổi được thói quen sản xuất lạc hậu. Những việc làm đơn giản như: đốn tỉa đúng kỹ thuật, đúng thời vụ, nhưng người dân vẫn chưa làm được. Tuy nhiên, bà Chu Thị Dương cũng cho rằng, phía doanh nghiệp chưa thực sự hợp tác có chiều sâu và bền vững với người dân. Công ty Hiệp Thành mới dừng lại ở việc tiêu thụ sản phẩm, thiếu sự đầu tư như việc cho người dân địa phương vay vốn sản xuất, trả chậm tiền mua phân bón và công cụ sản xuất khác. Trong khi đó, chất lượng và khối lượng sản phẩm lại phụ thuộc chủ yếu vào bà con nông dân. Có lẽ doanh nghiệp chưa nhận ra rằng, việc đăng ký thành công sản phẩm hữu cơ về cơ bản là sự thừa hưởng những gì cây chè Shan tại Bản Liền vẫn có từ hơn 30 năm trở lại đây.

Vùng đất giàu bản sắc văn hóa Bắc Hà từ lâu đã nổi danh với sản phẩm rượu ngô Bản Phố. Ước tính có tới 80% số hộ gia đình tại Bản Phố tham gia nấu rượu ngô theo phương pháp và nguyên liệu truyền thống. Là sản phẩm xếp hàng sau quả mận Tam hoa, nhưng từ năm 2006, rượu ngô Bản Phố đã được đăng ký thương hiệu sản phẩm thành công. Ngay sau đó, huyện Bắc Hà đã "chọn mặt gửi vàng" khi giao cho Công ty TNHH Thuật Thu giữ gìn và phát triển thương hiệu quý này. Công ty Thuật Thu cho xây dựng một xưởng tinh chế, đóng chai rượu Bản Phố và đăng ký thành công bản quyền nhãn mác, bao bì hàng hóa. Sản phẩm rượu truyền thống trước khi đóng chai được xử lý qua một số khâu, trong đó có khâu rất quan trọng là khử nồng độ Andehit. Về lý thuyết, việc làm trên sẽ có tác dụng đưa rượu Bản Phố lên một tầm cao mới trên thị trường, góp phần quảng bá sản phẩm tới thị trường rộng hơn. Tuy nhiên, gần như là sự thất bại bởi hiện xưởng sản xuất, đóng chai của Công ty Thuật Thu rất ít khi hoạt động vì khó khăn trong khâu tiêu thụ. Theo bà Chu Thị Dương thì chi phí hoàn thiện sản phẩm cao, điều kiện sản xuất rượu đóng chai khá khắt khe, dẫn tới kết cục là giá thành của Công ty Thuật Thu đã không thể cạnh tranh với sản phẩm rượu ngô Bản Phố chưa qua xử lý. Thương hiệu đã được công nhận, nhưng giờ đây trên thị trường, rượu Bản Phố tại Bắc Hà lại phổ biến vẻ bề ngoài là can nhựa, chai thủy tinh nút lá chuối.

Trong điều kiện có khả năng của địa phương, thời gian tới, huyện Bắc Hà cần xây dựng và khẳng định được thương hiệu sản phẩm hàng hoá mận Tam hoa, chè Bản Liền, rượu Bản Phố cùng với một số mặt hàng khác như: cây ăn quả ôn đới, rau an toàn. Đặc biệt, huyện cần có sự đầu tư cho việc giới thiệu, quảng bá những sản phẩm thế mạnh và tiềm năng lợi thế của địa phương cũng như xây dựg một lực lượng quản lý, tiêu thụ sản phẩm của mình trên thị trường trong và ngoài tỉnh.

Cao Cường