Ngành mía đường: Tổ chức lại sản xuất, chế biến, tiêu thụ

Nguồn tin: SGGP, 13/04/2007
Ngày cập nhật: 15/4/2007

Chưa có cây trồng nào mà sự lên xuống lại diễn ra chóng mặt như cây mía. 10 năm qua, sự đổi ngôi này xảy ra không dưới 3 lần. Chủ tịch Hiệp hội Mía đường VN cho rằng, các nước khối EU tài trợ người nông dân đến năm 2017 với mức 499 euro/tấn đường, Thái Lan vẫn đang bảo hộ cho nông dân trồng mía, nhưng ngành mía đường của nước ta hầu như không nhận được sự hỗ trợ trực tiếp nào của chính phủ thông qua giá. Trong khi mía là cây trồng phù hợp với khí hậu nhiệt đới gió mùa, nếu chăm sóc tốt sẽ cho năng suất, chất lượng cao.

Phập phồng cây mía

Xét về những lĩnh vực này, ngành mía đường trong nước có những thuận lợi cơ bản trong thời hội nhập. Nhưng ngành mía đường mười mấy năm qua luôn trầy trật giải quyết bài toán: vùng nguyên liệu, giống, vốn, công nghệ, tiêu thụ... Niên vụ mía 2006-2007, dự kiến cả nước làm ra 1,4 triệu tấn đường, tăng 27% so với năm trước, cơ bản đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, chế biến thực phẩm và dự trữ.

Trong đó, các nhà máy chế biến mía đường dự kiến đạt sản lượng 1,25 triệu tấn, tăng 31%, còn lại là từ các lò đường thủ công. Hiện nay, các nhà máy đường vùng đồng bằng sông Cửu Long hoạt động quá tải, nên kéo dài thời gian chế biến, khiến ruộng mía trên đồng đang trổ bông, trong khi nông dân muốn bán nhanh.

Sau 2 mùa mía lên ngôi nhờ giá, năm nay, vùng mía trọng điểm đang vào cuối vụ, bà con như ngồi trên đống lửa, lo bán không được, trong khi 2 vụ trước giá mía lên cao, người trồng và nhà máy đều lãi to. Giờ đây ai cũng thừa nhận, cần đưa cây mía xuống vùng thấp là phù hợp nhất thay vì ngược lại.

Hiện nay việc đưa mía xuống ruộng có nước tưới, trong 7 tháng năng suất đạt 120 tấn/ha như Công ty Mía đường Bourbon Tây Ninh. Giống tốt, áp dụng đúng kỹ thuật, năng suất cao sẽ giúp thu nhập của nông dân tăng lên. Có như vậy cây mía không sợ bị các loại cây khác cạnh tranh. Nhưng việc đầu tư thủy lợi cho cây mía đến nay vẫn còn chật vật, nên khu vực trồng mía nguyên liệu ở Đông Nam bộ, Tây Nguyên hiện đang bị các loại cây trồng khác cạnh tranh gay gắt, như cây mì (sắn)… do giá mía không ổn định.

Trong khi đó, vùng đầy nước như đồng bằng sông Cửu Long, theo nhận định của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp-Phát triển nông thôn Diệp Kỉnh Tần, về lâu dài, không phải là lợi thế của cây mía, vì tính chất chạy lũ hàng năm. Cây mía vùng này dù năng suất cao nhất nước, nhưng chữ đường thấp nhất và nhiều nơi trồng như lúa (không thể để gốc trồng lại vụ sau), nên đầu tư nhiều, lợi nhuận không cao. Diện tích mía nguyên liệu vùng này biến động liên tục theo thị trường.

Không thể phát huy lợi thế nếu...

Một vấn đề khác, nếu tiếp tục sản xuất, chế biến nhỏ lẻ như hiện nay thì không thể phát huy hết những lợi thế. Cần tổ chức lại việc trồng mía, từ nhỏ lẻ sang tập trung, hình thành những cánh đồng mía rộng lớn để có điều kiện thâm canh, tăng năng suất. Trong đó, thay đổi giống mới là điều cần ưu tiên hàng đầu để có thể phát huy tối đa lợi thế về thổ nhưỡng và có quy chế về sử dụng giống mới, 3 năm thay một lần.

Hiện nay, không ít nơi vẫn còn tình trạng “cũ người mới ta”. Nhà nước hỗ trợ nông dân trồng mía năng suất cao thông qua việc đầu tư phần hạ tầng, như: hệ thống thủy lợi, tăng kinh phí khuyến nông… Cơ giới hóa là điều không thể xem nhẹ trong bối cảnh lao động thu hoạch ngày càng khan hiếm.

Tuy nhiên, các nhà máy chế biến đường cũng phải tổ chức, liên kết lại thành tập đoàn theo từng vùng. Hoạt động riêng rẻ như hiện nay sẽ dẫn đến tình trạng tranh giành, nâng giá mía nguyên liệu. Thiết bị, công nghệ ở các nhà máy đường đa số lạc hậu, tỷ lệ thu hồi đường khoảng 9/1, trong khi tỷ lệ thu hồi đường của các nước là 13/1, đó là một hạn chế không thể xem thường.

Trong khi đó, việc đưa đường ra thị trường trong nước một cách đều đặn theo từng thời điểm là điều vô cùng quan trọng. Hiện nay, do ít vốn, nhà máy không có khả năng giữ hàng lâu để ổn định giá trong năm. Khi thấy giá lên, đồng loạt các nhà máy ém hàng, nhưng khi giá xuống lại cùng xuất bán đường ra ồ ạt, tạo ra sự mất cân đối trên thị trường, tạo điều kiện cho đường nhập lậu tràn vào.

Nếu không tổ chức lại sản xuất, chế biến và tiêu thụ, các nhà máy nhỏ lẻ rồi đây sẽ bị cạnh tranh gay gắt, có thể dẫn đến phá sản vì đường từ các nước đưa vào VN theo tiến trình gia nhập WTO. Ngành mía đường đang đứng trước thách thức lớn ngay ngưỡng cửa của tiến trình hội nhập, khi nội lực yếu cả về vốn lẫn kinh nghiệm sản xuất, kinh doanh.

CÔNG PHIÊN