Đắc Nông: Sạt lở hạ lưu thuỷ điện Buôn Tua Srah - Cứu “cánh đồng vàng” như thế nào?

Nguồn tin: Lao Động, 30/03/2010
Ngày cập nhật: 31/3/2010

Ngày 26.3, Sở NNPTNT Đắc Nông đã có báo cáo về tình trạng ngập lụt, sạt lở tại vùng hạ lưu thuỷ điện Buôn Tua Srah. Theo đó, khu vực bị ngập lụt, sạt lở, khô hạn là cánh đồng màu mỡ nhất, hằng năm đóng góp tới 50% tổng sản lượng lương thực của toàn tỉnh Đắc Nông.

Do vậy, nghiên cứu giải pháp bảo vệ “cánh đồng vàng” trên 3.000 ha này là cấp bách.

Thiệt hại lớn và lâu dài

Tại báo cáo trên, Sở NNPTNT khẳng định: Tình trạng sạt lở bờ sông chỉ xảy ra trầm trọng trong mùa khô năm nay, khi thủy điện Buôn Tua Srah vận hành với lưu lượng xả rất mạnh và bất thường. Tại sao các công trình thuỷ điện khác chỉ gây ngập lụt, mà không làm sạt lở bờ sông như thuỷ điện Buôn Tua Srah?

Sở NNPTNT cho rằng, chỗ khác nhau là địa chất ven sông. Lưu vực Krông Nô được hình thành bởi các lớp phù sa gồm cát kết, sét bột nên khi gặp tình trạng thuỷ văn bất thường thì tất yếu bị phá hoại, sạt lở. Mặt khác, đoạn sông qua huyện Krông Nô bị uốn cong, đổi hướng liên tục nên có nhiều bờ lồi, bờ lõm, làm tăng thêm khả năng lở đất.

Và thực tế đã cho thấy, tình trạng sạt lở sâu vào bờ sông rất đáng báo động: 1,5 – 2 m/ngày đêm. Ngoài sạt lở, nạn ngập lụt cũng khá nghiêm trọng từ khi tổ máy số 2 của thuỷ điện Buôn Tua Srah chính thức vận hành vào cuối năm 2009. Theo nhận định của nhiều nông dân, 40ha cây trồng bị ngập lụt trong mùa khô năm nay coi như mất luôn đất, vì sẽ không canh tác được về lâu dài.

Trong khi hạ lưu các công trình thuỷ điện khác phần lớn là rừng núi, đất xấu, nhiều đá thì hạ lưu Buôn Tua Srah lại là vùng chuyên canh với năng suất cây trồng thuộc hàng cao nhất nước (ngô lai 12 - 14 tấn/ha/vụ, lúa 6 - 10 tấn/ha/vụ). Nhờ năng suất cao, canh tác được 2 – 3 vụ nên vùng này đóng góp xấp xỉ nửa triệu tấn lương thực có hạt mỗi năm, bằng 50% tổng sản lượng lương thực toàn tỉnh. Do vậy, giữ lại cánh đồng Krông Nô là vấn đề lớn của tỉnh Đắc Nông.

Không thể khắc phục từ thuỷ điện

Trước tình trạng sạt lở như trên, khả năng khắc phục từ phía nhà máy thủy điện là rất thấp, Buôn Tua Srah lại khá quan trọng đối với nguồn điện quốc gia. Mặt khác, cánh đồng màu mỡ trên 3.000 ha của các xã Buôn Choá, Nâm N’dir, Đức Xuyên, Quảng Phú còn thường xuyên “chịu trận” bởi lũ lụt từ tháng 7 đến tháng 12 hằng năm.

Vấn đề xây dựng đê bao ngăn lũ kết hợp tưới tiêu cho cánh đồng này đã được đặt ra trong chuyến thị sát của lãnh đạo Bộ NNPTNT vào tháng 9.2009. Song, hiện tượng sạt lở do thuỷ điện xả nước như hiện nay đã buộc phải xem xét lại khả năng chống chịu của hệ thống đê bao trong tương lai.

Từ thực tế cho thấy, cứu cánh đồng màu mỡ nhất tỉnh cần một nghiên cứu chuyên sâu, theo hướng kết hợp các biện pháp ngăn lũ, chống sạt lở và cả chống hạn. Sở NNPTNT Đắc Nông cho biết, sẽ đề xuất UBND tỉnh Đắc Nông cho nghiên cứu giải pháp ngay trong mùa khô này, song song với kiến nghị Chính phủ cho đầu tư một dự án đa mục tiêu đủ khả năng bảo vệ cánh đồng. Tất nhiên, dự án tổng thể đó vẫn cần sự tham gia tích cực của Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Một số công trình thuỷ lợi có nguy cơ bị cuốn trôi do tác động bởi thuỷ điện Buôn Tua Srah: Kênh tưới và nhà trạm của các trạm bơm Buôn Chóa (đã được đầu tư 45 tỉ đồng), Đắc Rền (đang được đầu tư 55 tỉ đồng)... Vị trí các trạm bơm này chỉ còn cách bờ sông 20 - 25m so với 50m khoảng một năm trước đây. Ngoài ra, Trạm bơm Buôn Sức và Trạm bơm D12 bị treo ống hút, không thể hoạt động khi thuỷ điện Buôn Tua Srah tích nước, làm khô hạn một diện tích lớn.

Đặng Trung Kiên