Bến Tre: Mặn “đắng” nghề làm muối

Nguồn tin: Báo Đồng Khởi, 15/03/2010
Ngày cập nhật: 16/3/2010

Làm muối là nghề truyền thống của người dân ven biển Bến Tre. Bảo Thạnh (Ba Tri) và Thạnh Phước (Bình Đại) là hai xã sản xuất muối nhiều nhất tỉnh. Nghề muối đã giúp cho nhiều người nuôi con ăn học thành tài, xây dựng được nhà cửa khang trang, giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động địa phương. Năm 2009, muối đạt giá đỉnh cao từ 70 ngàn đến 80 ngàn đồng/giạ (40 kg), nhiều người làm muối và thương lái đã trở nên giàu có. Năm 2010, diện tích muối Bến Tre tăng nhanh, đạt trên 1.650 ha, hơn 1.700 hộ làm nghề, nhưng giá muối chỉ từ 22 ngàn đến 23 ngàn đồng/giạ. Muối rớt giá đã khiến cho hơn 3.800 lao động nghề muối đang có nguy cơ thất nghiệp, nhiều người phải lâm vào cảnh nợ nần.

* Một vòng cánh đồng muối

Bảo Thạnh là xã có diện tích muối lớn nhất Bến Tre, có 1.100 hộ làm muối, khoảng 2.000 lao động, cũng là xã được công nhận làng nghề truyền thống (năm 2008). Phó Chủ tịch UBND xã Bảo Thạnh Ngô Văn Cao cho biết: “Nghề muối tại đây có từ trước năm 1930. Hiện, xã có 780 ha muối, người làm nhiều với diện tích khoảng 4 ha, người làm ít với diện tích khoảng 5.000m2. Gặp thời tiết thuận lợi, mỗi ha muối trúng vụ đạt từ 60 tấn trở lên. Nếu muối được giá, mỗi hộ ít nhất cũng thu được vài chục triệu đồng tiền lãi”. Theo ông Cao, nghề muối đầu tư vốn ít, chủ yếu lấy công làm lời nên người dân địa phương theo nghề này rất đông. Để sản xuất muối, ngoài việc có đất và công lao động, người dân chỉ cần mua máy để bơm nước (hoặc xa quạt) cùng những công cụ thông thường như ống lăn, bồ cào, trang, chất khử; sau đó thuê nhân công đắp bờ, làm bằng phẳng nền ruộng (khuôn), phơi khuôn, lấy nước vào khuôn, chuyền nước qua lại các khuôn cho phù hợp, rắc muối giống, thu hoạch. Sản xuất muối trên diện tích một ha, đối với ruộng muối mới khai phá để làm vụ đầu tiên thì cần hai hoặc ba lao động; những vụ tiếp theo, chỉ cần một lao động. Ông Ba Công, ông Chiếm, ông Ý, ông Hùng, ông Liền… là những người làm giàu từ nghề muối, nuôi con cái ăn học thành đạt. Tại Bảo Thạnh, ông Bình, ông Mưa là những thương lái muối mỗi năm mua bán hàng chục ngàn tấn…

Thạnh Phước (Bình Đại) là xã có diện tích muối đứng hàng thứ nhì tỉnh Bến Tre (400 ha). Theo hướng dẫn của chị Kim Soan, cán bộ phụ trách kinh tế xã Thạnh Phước, chúng tôi đến ruộng muối của anh Huỳnh Văn Chớp (thường gọi Bảy Chớp, ở ấp 2). Nắng xế chiều khá dịu, có nhiều diêm dân đang miệt mài làm việc trên đồng muối. Chỉ dãy ruộng phía trước, anh Chớp nói: “Chú thấy đó, ruộng muối tôi có hơn một ha, được chia thành nhiều vuông nhỏ. Làm muối phải trải qua nhiều công đoạn như trục đất để làm sân nền, trữ nước mặn, lắng, kết tinh, thu hoạch. Nghề muối cực lắm nhưng tôi thấy nó ổn định”. Năm mươi bốn tuổi đời, anh Bảy có hơn ba mươi năm làm bạn với nắng khét, gió khan và chân tay đã không biết bao nhiêu lần tứa máu vì bị trầy xước. Nghề cha truyền con nối này đã giúp anh nuôi bốn người con ăn học thành tài (3 người tốt nghiệp đại học, 1 tốt nghiệp trung học). Bảy Chớp bộc bạch: “Tôi gắn bó với nghề muối nhiều năm, được chứng kiến nhiều cảnh giá muối thăng trầm. Theo giá muối hiện tại, dân làm nghề khổ lắm vì đa số họ nuôi tôm thất bại mới chuyển qua làm muối. Năm 2009, diêm dân vừa được mùa, trúng giá nhưng đến nay thì…”, anh Bảy nghẹn lời. Tại Thạnh Phước, những người làm muối lâu năm và “ăn nên làm ra” như Bảy Chớp còn có bà Hai Mai, ông Bá Hồng…

* MẶN “ĐẮNG” NGHỀ LÀM MUỐI

“Từ trước tới giờ, chưa có khi nào muối rớt giá tệ như năm nay. Cùng tháng 3 năm 2009, giá muối từ 70 ngàn đến 80 ngàn đồng/giạ (40 kg), trừ chi phí, diêm dân lãi khoảng vài chục triệu đồng/ha. Giá muối năm nay quá thấp, hiện chỉ ở mức 22 ngàn đến 24 ngàn đồng giạ, diêm dân không sống nổi”, ông Ngô Văn Cao - Phó Chủ tịch UBND xã Bảo Thạnh nói. Khảo sát một vòng quanh các đồng muối, chúng tôi thấy có nhiều chòi của diêm dân còn chứa đầy ắp muối, một số người để muối thành đống ngoài đồng dùng bạt ny-lông phủ lên trên. Ông Bùi Văn Hùng (ấp Thạnh Phước, xã Bảo Thạnh), chủ của 3ha muối xót giọng: “Tôi làm muối đã lâu nên gắn bó với nghề này. Giá muối như năm nay, những người vừa mới làm thì bị lỗ nhiều lắm”.

Phó Chủ tịch UBND xã Thạnh Phước (Bình Đại) Lê Vũ Minh cho biết: “Năm 2010, diện tích muối tại xã tăng thêm 40 ha (năm 2009 khoảng 360 ha), chủ yếu là bạn nghề ở Ba Tri qua thuê đất hoặc hùn vốn làm để chia đôi. Muối thất giá, sẽ có nhiều người phải khổ vì không có việc làm và bị nợ vây”. Cùng mang tâm trạng, Phó Chủ tịch UBND xã Thới Thuận (Bình Đại) Nguyễn Minh Hùng bộc bạch: “Năm 2010, diện tích muối tại xã đã tăng vọt từ 200 ha lên 280 ha. Có rất nhiều người bỏ hàng trăm triệu đồng đầu tư làm muối, giờ đang bị bế tắc”. Ước tính bình quân mỗi ha đất nuôi tôm công nghiệp chuyển qua làm muối người dân phải đầu tư từ 25 đến 30 triệu đồng (chỉ tính tiền cải tạo chuyển đổi đất, chưa kể tiền mua đất); nếu tính theo số tròn, dân làm muối tại đây đã tiêu tốn khoảng hai tỷ đồng để cải tạo đất chuyển qua làm muối. Tại Thới Thuận có rất nhiều người đã ngậm ngùi bán đi phân nửa số đất hiện có để trang trải nợ nần (thường khoảng vài héc-ta), đầu tư vào nghề muối, giờ lại có nguy cơ trắng tay vì muối rớt giá…

* TRĂN TRỞ CỦA NGƯỜI LÀM MUỐI

Dọc theo những cánh đồng muối Bảo Thạnh và Thạnh Phước, chúng tôi gặp được nhiều diêm dân đang mỏi mắt chờ người tới mua muối. Anh Tám Hoàng (ấp 1, xã Thạnh Phước) thố lộ: “Tôi thu hoạch lai rai từ Tết tới nay, chờ hoài không thấy người mua. Thương lái ép giá dữ lắm, họ thường sử dụng thùng đong (giạ) lớn hơn bình thường, lại còn chê muối xấu để kéo giá xuống”. Diêm dân Bến Tre vốn cần cù chịu khó, lấy công làm lời nhưng giá muối hiện tại đã khiến họ “bó tay”. Bởi lẽ, có rất nhiều người do thua lỗ trong nghề nuôi tôm, họ muốn chuyển đổi qua nghề muối với hy vọng kiếm lãi để trang trải cuộc sống theo kiểu “ăn chắc mặc bền”, nhưng cứ thấp thỏm vì muối tuột giá vùn vụt. Có rất nhiều người phấn khởi khi hay tin Chi cục Phát triển nông thôn Bến Tre đã có đề án hỗ trợ diêm dân sản xuất muối sạch theo phương thức lót tấm bạt (chi phí khoảng 20 triệu đến 25 triệu đồng/ha, nhưng giá muối quá “bèo” như hiện nay đã khiến họ phải đắn đo. Phó Chủ tịch UBND xã Thạnh Phước Lê Vũ Minh tâm sự: “Theo đề án, người được hỗ trợ phải có sổ hộ nghèo. Đã là người nghèo thì có đất đâu mà làm ruộng muối? Theo tôi, cần thí điểm hỗ trợ cho một số hộ, khi có hiệu quả thì người dân sẽ làm theo, nhưng giá muối như vầy rất khó thực hiện đề án được”. Ông Nguyễn Văn Thượng, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Bến Tre cho biết: “Thời điểm tháng 3-2009, muối có giá 1.450 đồng/kg. Năm nay, giá muối chỉ còn 575 đồng/kg, diêm dân khó sống nỗi, e rằng nhiều người sẽ bỏ nghề”. Theo ông Thượng, Chi cục đã có kế hoạch thành lập Tổ hợp tác nghề muối để giúp diêm dân trong sản xuất, chống bị thương lái ép giá.

Năm 2010, cơn mưa giữa mùa đã gây thiệt hại nhiều cho người sản xuất muối Bến Tre (ước khoảng 3,4 tỷ đồng). Sau đó, muối liên tục rớt giá đã khiến cho nhiều người phải điêu đứng vì mắc nợ. Hơn 1.700 hộ làm nghề muối đang sống trong cảnh lao đao với hơn 3.800 lao động đang có nguy cơ thất nghiệp. Diêm dân đang chờ và rất cần sự giúp đỡ của ngành chức năng.

“Hiện tại, giá muối trong nước vẫn ở mức thấp, dao động trên dưới 1.000 đồng/kg. Nếu Bộ Công thương cho nhập 170 ngàn tấn muối vào lúc này thì diêm dân sẽ khổ, thất nghiệp sẽ tràn lan”.

Ông Đoàn Xuân Hòa - Cục Phó Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết như trên khi Bộ Công thương đã phân hạn ngạch cho các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp nhập khẩu 170 ngàn tấn muối/tổng số 260 ngàn tấn muối như kế hoạch của cả năm 2010.

HUỲNH ĐỨC