Xây dựng mô hình công ty cổ phần nông nghiệp

Nguồn tin: Sài Gòn tiếp thị, 13/3/2010
Ngày cập nhật: 13/3/2010

Chiều 12.3, đã quá 17 giờ nhưng giảng đường 150B, trường Đại học An Giang vẫn còn mở cửa. Ngay từ đầu, buổi toạ đàm đã có sức thu hút với những cuộc trò chuyện hành lang nóng bỏng với câu hỏi ”Nông dân mua cổ phần bằng cái gì?”. Buổi toạ đàm về cuối càng lý thú hơn với cuộc thi dành cho những nhóm sinh viên muốn tham gia cuộc chơi mới “Viết đề án về công ty cổ phần nông nghiệp”.

Thật không dễ dàng khi mô tả mô hình công ty cổ phần nông thôn, vì nó không giống một công ty quốc doanh được cổ phần hóa, lại càng không giống một công ty cổ phần trên sàn chứng khoán…

Mô hình khả thi

“Sự ra đời của mô hình công ty cổ phần nông nghiệp là rất cần thiết”, tiến sĩ Nguyễn Ngọc Đệ, Viện nghiên cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long (trường Đại học Cần Thơ) đúc kết tại buổi toạ đàm “Xây dựng mô hình công ty cổ phần nông nghiệp – Ý tưởng và hiện thực”.

Buổi toạ đàm này nằm trong các chương trình chia sẻ ý kiến với cộng đồng tại hội chợ Hàng Việt Nam chất lượng cao 2010 tại An Giang, do báo Sài Gòn Tiếp Thị, trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) cùng khoa Kinh tế - quản trị kinh doanh, trường Đại học Cần Thơ, công ty Gentraco, công ty CPC và công ty Bùi Văn Ngọ đồng tổ chức.

Trước cử toạ gồm các chuyên gia nông nghiệp, chủ nhiệm hợp tác xã, đại diện UBND các huyện của Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang và sinh viên đại học An Giang, tiến sĩ Đệ cho rằng liên kết bốn nhà (nhà nông, nhà nước, nhà nghiên cứu, nhà buôn – thương nhân) là rất cần thiết. Tuy nhiên đến nay liên kết này vẫn chưa hữu hiệu, còn lỏng lẻo. “Nông dân thì “tố” doanh nghiệp thu mua ép giá, còn doanh nghiệp nói nông dân hay bội tín… Nói chung là hai bên không cùng xuồng. Mô hình công ty cổ phần nông nghiệp sẽ gắn lợi ích của nông dân và doanh nghiệp với nhau, tức tạo cho hai bên ngồi cùng xuồng”, tiến sĩ Đệ phân tích.

Mục tiêu của việc xây dựng mô hình công ty cổ phần nông nghiệp nhằm liên kết các khâu từ sản xuất đến tiêu thụ nông sản, theo một chuỗi giá trị thống nhất, từ đầu vào đến đầu ra. Người nông dân sẽ cùng chia sẻ trách nhiệm đến sản phẩm cuối cùng do mình làm ra. Còn như hiện nay, người nông dân làm ra sản phẩm nhưng thu lợi nhuận ít, nên luôn có tâm lý nghi ngờ doanh nghiệp. Đó là chưa kể tâm lý làm ăn nhỏ lẻ, ít vốn nên nông dân khó có thể làm ăn lớn, sản xuất lớn nếu tự mình thực hiện. Về phía nhà nước, các chính sách hỗ trợ còn ít ỏi, tản mát; sự hỗ trợ của nhà khoa học cũng chưa rõ…

Mô hình công ty cổ phần nông nghiệp thực ra đã được áp dụng thí điểm từ cách làm của hợp tác xã (HTX) Tân Cường, xã Phú Cường, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp. Ông Nguyễn Văn Trãi, chủ nhiệm HTX này cho biết HTX thành lập vào năm 2002, chủ yếu tiếp nhận các tiến bộ khoa học kỹ thuật và phổ biến cho các xã viên thực hiện, sau đó tiến dần tới việc bao tiêu sản phẩm. Ban đầu nông dân góp vốn vào HTX 45 triệu đồng/xã viên, có người giao sổ đỏ; sau một năm mỗi xã viên lãi 67 triệu đồng/ha với năng suất lúa bình quân 6 – 7 tấn/ha. Đến nay, HTX có hơn 600 ha, nông dân đã có thể lấy lại sổ đỏ trước đây thế chấp để góp vốn…“Vấn đề vốn cho mô hình công ty cổ phần là không đáng lo, vì tích luỹ vốn trong nông dân là còn lớn”, ông Trãi nói.

Thạc sĩ Trần Minh Hải, quyền trưởng khoa Kinh tế - quản trị kinh doanh trường Đại học An Giang, cho biết khoa đã cử chuyên gia tư vấn phối hợp với hai HTX Tân Cường, An Long (huyện Tam Nông, Đồng Tháp) về dự án xây dựng vùng lúa chuyên canh xuất khẩu, nâng cao năng lực quản lý, tổ chức lại sản xuất, tạo đầu ra cho sản phẩm và liên kết thị trường. Theo thạc sĩ Hải, mô hình công ty cổ phần nông nghiệp đòi hỏi có vùng nguyên liệu, đi kèm kho chứa, nhà máy sấy, nhà máy xay xát chế biến. Hiện nay ta mới chỉ có khâu đầu là vùng nguyên liệu, ngoài ra tập quán phơi lúa sớm của nông dân khiến hạt lúa khó chế biến ra gạo thành phẩm chất lượng (vì hay bị gãy gạo). Bên cạnh đó, một số nông dân khi tham gia dự án đã không trọng chữ tín. “Có lần công ty bao tiêu sản phẩm (lương thực Vĩnh Long) đưa ghe đến lấy lúa giống, ghe đầu nông dân giao đúng lúa tốt, khô; ghe sau thì phía trên là một lớp lúa khô, còn bên dưới là lúa ẩm, công ty phải phơi lại cả ghe. Sau đó công ty này bỏ chạy luôn, không dám hợp tác”, thạc sĩ Hải kể.

Còn phía nhà nước có “mặn mà “ với mô hình này? Ông Hai Nam, phó chủ tịch UBND huyện Tam Nông khẳng định: ”Nhà nước cũng trăn trở và muốn giải quyết vấn đề tam nông (nông dân, nông nghiệp, nông thôn). Mục đích cao nhất là lo cho người nông dân sản xuất có hiệu quả kinh tế cao nhất, đó là trách nhiệm của nhà nước”. Ông cũng thừa nhận: “Mô hình HTX có giới hạn. Khi xã hội phát triển, quy mô làm ăn cần phải lớn thì nhà nước cần có tổ chức khác cao hơn để thay thế mô hình HTX, để làm được những việc nhà nước cần ở tổ chức đó. Tổ chức đó chính là công ty cổ phần nông nghiệp”.

Suy nghĩ nhanh…

Mô hình công ty cổ phần nông nghiệp ít ra đã có sự đồng thuận ban đầu từ phía chính quyền. Nói như tiến sĩ Đệ, “Lập công ty cổ phần là nhiệm vụ chính trị của nhà nước, là tiền đề quyết định”.

Về phía nhà doanh nghiệp, đại diện công ty Gentraco, ông Trần Tấn Thành ủng hộ mô hình này. Ông mong muốn có sự nối kết công ty với vùng nguyên liệu, giá trị sản phẩm làm ra tính theo công thức “chất lượng nào, giá cả đó”. Để nâng cao giá trị nông sản., cần có sự đầu tư hạ tầng từ thuỷ lợi, đến khâu sau thu hoạch. Với khâu sau thu hoạch, hiện nay người nông dân còn rất yếu, hầu như không có sân phơi, không máy sấy nên chất lượng lúa mau xuống, dẫn đến thiệt hại về giá. “Nhà nước không đứng ra điều tiết khâu sau thu hoạch thì nông dân còn khó. Nhà nước nên có chủ trương mua dự trữ trước (do có tài chính, kho bãi…) thì nông dân không phải lo lúa mất giá”, ông Thành nhận xét. Thu hút được nhà đầu tư cũng như đưa ra giải pháp sấy, tồn trữ, chế biến, làm gạo có thương hiệu…là những động lực để mô hình công ty cổ phần nông nghiệp vận hành. Vấn đề là để đạt sự đồng thuận của bốn nhà, giờ đây phải làm sao để người nông dân thấy rằng họ có lợi ích thiết thực khi tham gia mô hình này.

Bốn nhóm sinh viên trường đại học An Giang đã tham gia vào cuộc chơi “suy nghĩ nhanh về mô hình công ty này”. Nhiều suy nghĩ khá năng động và điều kỳ vọng là các bạn trẻ thấu cảm mong muốn sâu lắng trong nông dân.

Cuối buổi toạ đàm, đại diện báo SGTT, công ty Bùi Văn Ngọ, công ty Gentraco và công ty thuốc sát trùng Cần Thơ - CPC đã quyết định hợp tác treo giải thưởng cho các sinh viên viết đề án mô hình công ty cổ phần nông nghiệp có tính khả thi nhất (thiết kế mô hình, cách vận hành và khả năng thu hút sự tham gia của nông dân và cộng đồng nông thôn). TS Nguyễn Ngọc Đệ, đại diện CLB Hỗ trợ nông gia (báo SGTT) cho biết: ”Cuộc thi viết Nâng cao khả năng tham gia của nông dân và cộng đồng ở nông thôn vào mô hình công ty cổ phần nông nghiệp gắn với việc phát huy giá trị dòng sản phẩm nào đó (lúa, cá, rau…). Từ bốn nhóm đầu tiên trong khuôn khổ hội chợ HVNCLC 2010 ở An Giang 2010, chắc chắn sẽ thu hút sự tham gia của sinh viên trường Đại học Cần Thơ”.