Nông dân đang bị ép giá

Nguồn tin: Lao Động, 09/03/2010
Ngày cập nhật: 10/3/2010

Việc Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) tự định ra giá thu mua lúa hàng hóa trong vụ đông xuân 2009 - 2010 không chỉ được xem như hành động ép giá, mà còn đi ngược lại thông lệ quốc tế.

“Theo cách làm quốc tế, việc định giá thành sản xuất lúa sẽ do hội đồng lúa gạo, gồm: Nhà nước, doanh nghiệp, đại diện người tiêu dùng và nông dân quyết định. Vì vậy, việc Hiệp hội Lương thực VN (VFA) tự định ra giá thu mua lúa hàng hóa trong vụ đông xuân 2009 - 2010 không chỉ được xem như hành động ép giá, mà còn đi ngược lại thông lệ quốc tế”. Đó là ý kiến của GS-TS Võ Tòng Xuân - cố vấn cao cấp Đại học An Giang - trong cuộc trao đổi với PV Báo Lao Động.

- Xin GS nói rõ hơn?

- Giá thành là sự tổng hòa chuỗi đầu tư gồm công sức, tiền của mà người nông dân đã đầu tư trong suốt quá trình làm ra hạt lúa. Vì vậy, việc định giá thành sản xuất có ý nghĩa quyết định việc đi lên hay đi xuống của nền nông nghiệp quốc gia đó. Vì thế, thông thường hội đồng này sẽ xem xét, định giá hành chục hạn mục chi phí đầu tư sản xuất trước khi đi đến thống nhất giá lúa, gồm: Chi phí làm đất, quản lý nước, giá giống, phân bón, thuốc BVTV, công phun, xịt, quản lý sâu bệnh, cỏ dại rồi gặt đập, phơi sấy, vận chuyển... trên cơ sở hài hòa lợi ích giữa nông dân và doanh nghiệp. Trong khi đó Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) lại tự mình định ra giá thành để thu mua. Nói cách khác, họ đang ép giá với nông dân nghèo.

- Nhưng lãnh đạo VFA cho rằng với quy định mức mua tối thiểu tại kho doanh nghiệp là 4.000 đ/kg lúa đã đảm bảo cho nông dân đạt mức lãi tối thiểu là 30%?

- Đó là cách nói của VFA. Thực tế cho thấy không phải vậy. Hiện nông dân ĐBSCL đang thu hoạch rộ và do đa số bà con còn nghèo nên phải bán lúa tại ruộng để lấy tiền trang trải. Trên cơ sở khung giá do VFA ban hành, tư thương sẽ tổ chức mua với giá 3.500 - 3.600 đ/kg. Trong khi đó tại nhiều địa phương như huyện Châu Thành (Kiên Giang), giá thành sản xuất lúa đã lên đến 3.200 đ/kg nên lợi nhuận rất thấp so với mục tiêu 30% mà VFA đã loan tin trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Hiện nay, hiện tượng El Nino đang làm khô hạn mất mùa lúa tại nhiều quốc gia, khiến số nước cần nhập khẩu tăng lên, khiến ngay những quốc gia từng tham gia xuất khẩu, từng là đối thủ của ta trước đây như Trung Quốc, Ấn Độ... cũng đang dự định nhập khẩu gạo... Việt Nam hoàn toàn có thể nâng cao giá thu mua lúa hàng hóa hơn hiện nay, hoàn toàn có điều kiện để tăng lợi nhuận cho nông dân bởi chúng ta đang “một mình một chợ” trên thị trường xuất khẩu gạo bậc trung của thế giới. Thế nhưng VFA đã không phát huy thế mạnh này, điều này một lần nữa không chỉ đánh mất cơ hội vươn lên của nông dân, mà còn dìm đẳng cấp của hạt gạo Việt trên trường thế giới.

- Nhưng thương trường là sân chơi bình đẳng, không thể bắt doanh nghiệp...?

- Về lý thuyết là vậy. Nhưng ở Việt Nam nhiều năm qua, sân chơi này đang bị lệch mà thua thiệt thường nghiêng về người nông dân. Thực tế cho thấy, DN chỉ biết chê trách nông dân về độ thuần chủng, về chất lượng gạo, về sự chệch hướng với thị hiếu thị trường khi thu mua lúa mà không hề có sự đầu tư cho nông dân cả về định hướng thị trường, kỹ thuật và đặt hàng...

Trong khi đó để hạn chế rủi ro thấp nhất, mỗi nông dân tự chọn cho mình lối thoát. Hậu quả là gạo không đúng với nhu cầu thị trường... Và thường DN hay vin cớ này để chèn ép giá mua lúa của nông dân. Và câu chuyện thu mua lúa - xuất khẩu gạo của Việt Nam cứ loay hoay trong cái vòng lẩn quẩn này.

- Theo GS, cần làm gì để giải quyết bài toán này?

- Thực tiễn từ nhiều quốc gia trên thế giới như Thái Lan, Nhật, Mỹ, EU... cho thấy chúng ta cần cải tổ toàn bộ mối quan hệ của chuỗi sản xuất lúa với xuất khẩu gạo. Trong đó, nhà nước quy tụ và làm trọng tài trong mối liên kết DN - nông dân: DN sau khi định hướng nhu cầu thị trường sẽ đặt hàng và chuyển giao kỹ thuật thích ứng với từng giống lúa cho nông dân gieo trồng với hợp đồng thu mua với giá thỏa thuận. Trong trường hợp xuất hiện rủi ro về giá, chính phủ can thiệp bằng quỹ trợ cấp nông nghiệp. Ở Mỹ, mỗi năm số tiền này lên đến 100 tỉ USD, còn ở Nhật là 50 - 60 tỉ USD...

- Nhưng đó là chuyện ở các quốc gia giàu có?

- Không chỉ có ở các quốc gia giàu có. Với ánh sáng Nghị quyết 26 của trung ương về chính sách “Tam nông”, chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện được điều này. Và trên thực tế, tỉnh Đồng Tháp đã được Chính phủ cho phép xây dựng thí điểm mô hình Cty CP nông nghiệp tại huyện Tam Nông. Trong đó, DN và nông dân được liên kết bằng sợi dây quyền lợi hữu cơ từ khâu sản xuất đến khâu xuất khẩu. Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đánh giá cao và rất mong muốn sớm nhân rộng mô hình ra cả nước.

- Xin cảm ơn GS.

Lục Tùng