Để có giống cây trồng tốt: Cần nhà khoa học và vốn đầu tư

Nguồn tin: Hà Nội Mới, 25/11/2009
Ngày cập nhật: 26/11/2009

Trước thực tế lượng hạt giống phục vụ sản xuất nông nghiệp (SXNN) mới chỉ đáp ứng được 1/3 nhu cầu, mới đây Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (PTNT) đã xây dựng dự thảo Đề án phát triển giống cây nông, lâm nghiệp, vật nuôi và thủy sản đến năm 2020.

Theo đó, mục tiêu đến năm 2020, tỷ lệ dùng giống xác nhận hoặc tương đương trong SX lúa ở miền Bắc đạt 85%, miền Nam 70%; nhóm cây ăn quả có múi 50%... Để đạt được mục tiêu trên, nhiều ý kiến cho rằng, Nhà nước cần tăng cường công tác quản lý chất lượng giống và xã hội hóa công tác nghiên cứu, SX giống.

"Gốc rễ” của giống mới - nhà khoa học

Hiện cả nước mới có 415 đơn vị SX, kinh doanh giống cây trồng. Rất ít công ty được đầu tư hệ thống phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, chọn tạo, khảo nghiệm giống. Quy trình để công nhận giống mới còn quá phức tạp, thời gian lên tới 3 - 5 năm với giống ngắn ngày và 7 - 8 năm với cây lâu năm. Do đó, để đưa nhanh tiến bộ kỹ thuật vào SX, Nhà nước nên bãi bỏ việc công nhận giống 2 lần, rút ngắn thời gian khảo nghiệm giống xuống còn 2 - 4 năm. Đồng thời Bộ NN và PTNT cần nghiên cứu một cơ chế thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ minh bạch, hợp lý, công bằng đối với các giống được chọn tạo bằng ngân sách nhà nước.

Phó Viện trưởng Viện Di truyền nông nghiệp Ðỗ Năng Vịnh cho biết, để tạo ra một giống mới, một quy trình công nghệ mới, đòi hỏi cán bộ phải chuyên tâm nghiên cứu trong nhiều năm. Việc chuyển giao giống cây trồng mới về nông thôn hiện nay rất cần sự đóng góp của các công ty giống NN - mắt xích quan trọng trong quá trình chuyển giao giống và công nghệ vào SX. Kinh nghiệm cho thấy, SX manh mún là rào cản đối với chuyển giao công nghệ vào NN hiện nay. Trên thực tế, nơi nào lãnh đạo tỉnh tích cực vào cuộc thì nơi đó mở rộng SX nhanh hơn. Tuy nhiên, việc chuyển giao công nghệ có những hạn chế do cán bộ khoa học "đổ xô ra đồng" vì phải thông qua chuyển giao công nghệ để "kiếm sống" nuôi "quân". Từ đó, việc nghiên cứu chuyên sâu trong phòng thí nghiệm hoặc trạm thực nghiệm bị sao nhãng, dẫn đến sự "mất gốc" trong công tác chuyển giao. Muốn có sự bền vững trong chuyển giao công nghệ, cần chú trọng đầu tư cho các nhà nghiên cứu vì chính họ là "gốc rễ" của giống mới, công nghệ mới.

Xã hội hóa công tác giống

Có một thực tế trong chứng nhận chất lượng giống cây trồng là việc xác định tính đúng giống, đặc biệt là đối với lúa lai nhập từ Trung Quốc, do không kiểm soát được nguồn gốc giống nên có nhiều lô giống lúa lai 3 dòng phải hậu kiểm để có kết luận chính thức. Theo TS Trần Đình Nhật Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón quốc gia, để đánh giá giống khi cấp giấy chứng nhận chất lượng, phòng kiểm nghiệm phải sử dụng các kỹ thuật cao. Hiện tại, ngoài phòng kiểm nghiệm của trung tâm tại Hà Nội, các phòng kiểm nghiệm khác đã được công nhận đều chưa thể làm được do không có đủ trang thiết bị và con người để thực hiện các kỹ thuật này.

Hệ thống quản lý giống của nước ta còn nhiều bất cập, do có quá nhiều đơn vị SX và hệ thống phân phối không được quy định rõ ràng. Hiện, trừ nguồn giống siêu nguyên chủng do Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón quốc gia chứng nhận chất lượng, các giống nguyên chủng khác đều có thể được các tổ chức chứng nhận chất lượng công nhận. Vì vậy, ngoài việc tăng cường giám sát và đánh giá lại năng lực của hệ thống các phòng kiểm nghiệm được chỉ định, cũng cần phải xem lại phạm vi công nhận cụ thể đối với từng phòng kiểm nghiệm cho đúng với năng lực thực tế. Có như vậy, công tác chứng nhận chất lượng giống mới bảo đảm chất lượng, công bằng và có độ chính xác cao, nhằm tránh những rủi ro cho SX.

TS Lê Hưng Quốc, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam kiến nghị: "Bộ NN&PTNT cần xây dựng dự án đào tạo nông dân chuyên SX giống và nâng cao năng lực cho các tổ chức, cá nhân SX, kinh doanh giống cây trồng, bao gồm nông dân SX giống, các đơn vị SX kinh doanh giống, các tổ chức SX giống trong cả nước". Mặt khác, cần phải khuyến khích mạnh mẽ các thành phần kinh tế trong và ngoài nước đầu tư phát triển giống cây.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cũng thừa nhận, nếu chỉ dựa vào các đơn vị nghiên cứu khoa học và các doanh nghiệp kinh doanh giống thì không thể phát triển ngành sản xuất giống chất lượng cao. Do đó, cần phải huy động cả xã hội cùng tham gia, kể cả các doanh nghiệp nước ngoài, đẩy mạnh hơn việc xã hội hóa phát triển giống cây nông, lâm nghiệp; đầu tư sâu và mạnh vào công nghệ sinh học; thiết lập cơ chế để liên kết, mở rộng hợp tác với các nước có công nghệ sinh học phát triển. Tuy nhiên, mặc dù có xã hội hóa thì giống cây nông, lâm nghiệp vẫn cần có sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước.