“Lũ mặn” đe dọa đồng bằng sông Cửu Long

Nguồn tin: Thanh niên, 15/10/2009
Ngày cập nhật: 17/10/2009

Các nhà khoa học cảnh báo vựa lúa trù phú nhất cả nước đang đối mặt với nguy cơ "lũ mặn" rất gần. Mặn xâm nhập sâu

Cuối tháng 8, đầu tháng 9 vừa rồi, những đợt nước dâng kèm theo sóng lớn kéo dài liên tục đã gây sạt lở nghiêm trọng tuyến đê biển Tây ở Cà Mau. Sóng biển đã cuốn trôi khoảng 70m kè và làm sạt lở hơn 40m đê biển Tây thuộc huyện Phú Tân. Đồng thời, hàng ngàn mét đê ở khu vực cửa sông, cửa biển thuộc hai tỉnh Cà Mau và Kiên Giang cũng bị sạt lở nghiêm trọng. Những diễn biến trên phần nào cho thấy hiện tượng nước biển dâng đang đe dọa ngày càng nghiêm trọng đến đời sống người dân vùng ven biển.

Ông Kỷ Quang Vinh, Giám đốc Trung tâm Quan trắc tài nguyên - môi trường TP Cần Thơ, cảnh báo: “Liên quan đến hiện tượng biến đổi khí hậu (BĐKH) ở ĐBSCL, điều mà chúng ta nên dành sự quan tâm nhiều hơn là lũ mặn thay vì lũ ngọt như trước đây. Lũ mặn là lũ do nước biển dâng, khi nguồn nước từ thượng nguồn sông Mê Kông bị hạn chế bởi hệ thống đập thì ở hạ nguồn thiếu nước, từ đó tạo điều kiện cho nước biển tràn sâu vào nội đồng". Ông Vinh dẫn chứng: Trong khoảng 7 năm nay, mực nước cao nhất tại Tân Châu đã thấp hơn trước đó 1m; ngược lại, tại Cần Thơ lại tăng lên 20 cm. Trong mùa khô gần đây, nước có độ mặn 1 phần ngàn đã vào sâu, chỉ còn cách TP Cần Thơ từ 12 - 15 km.

Theo ông Lê Phước Dũng, Phó chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão (Sở NN-PTNT) tỉnh Trà Vinh cho biết: Trong 5 năm gần đây, độ mặn trong nước vào mùa khô đã tăng 2 - 5% so với trung bình những năm trước đó. Có thời điểm, trên hai tuyến sông Tiền và sông Hậu độ mặn 4 phần ngàn đã xâm nhập sâu đến 60 - 65 km, tính từ cửa sông. Tình hình sạt lở khu vực ven biển cũng xảy ra khá nghiêm trọng ở xã Hiệp Thạnh, huyện Duyên Hải và khu vực biển Ba Động.

Theo một nghiên cứu của Viện Địa lý và Tài nguyên TP.HCM, đường bờ biển Trà Vinh bị xói lở nghiêm trọng. Số liệu trong 40 năm nay cho thấy xói lở xảy ra ở một số nơi với tốc độ từ 10 - 15m/năm. Tổng diện tích bị xói lở từ 1966 - 2003 là khoảng 1.886 ha. Còn ở Cà Mau, kết quả khảo sát cho thấy tốc độ xói lở ngày càng gia tăng ở những đoạn đã bị xói lở trước đó như: Rạch Gốc, Bồ Đề, mũi Cà Mau... với tốc độ xói lở trung bình từ 40 -60m/năm, từ năm 1998 đến nay.

Mối đe dọa lớn

TS Đặng Kiều Nhân, Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL cho biết: Vùng ven biển thường rất nhạy cảm với tác động của BĐKH theo kiểu dây chuyền như: khô hạn, nhiễm phèn, mặn, suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Vùng nước nhiễm mặn chỉ có thể phát triển nuôi trồng thủy sản. Nhưng nuôi trồng thủy sản thì đòi hỏi kỹ thuật cao và vốn đầu tư lớn nên nông dân nghèo rất khó thực hiện. Theo nghiên cứu của ông từ năm 2000 - 2007, ở huyện Trà Cú (Trà Vinh), diện tích và sản lượng sản phẩm nông nghiệp hằng năm giảm khoảng 7%.

Theo một số kịch bản được xây dựng về BĐKH thì mực nước biển sẽ dâng cao 1m vào năm 2100. Với kịch bản này thì sẽ có khoảng 90% diện tích trồng lúa ĐBSCL bị ngập 4 - 5 tháng mỗi năm.

Trữ ngọt, kiểm soát mặn

Để ứng phó với biến đổi bất lợi trên thì nhiều nhà khoa học đã nghĩ đến cách trữ nước ngọt và kiểm soát nước mặn bằng nhiều cách.

Theo ông Kỷ Quang Vinh, cần xây dựng một hệ thống đê bao “thông minh” bao bọc vùng ĐBSCL. Hệ thống đê bao này đáp ứng được yêu cầu trữ ngọt và ngăn mặn để có thể duy trì được sinh kế cho người dân. Bên cạnh đó, chúng ta có thể trữ nước ngọt bằng cách lấy nước mưa, xử lý sạch và bơm ngược xuống đất vào hệ thống nước ngầm. Hệ thống nước ngầm của chúng ta trong nhiều năm qua đã bị cạn kiệt do khai thác quá mức. Đến một thời điểm nào đó khi lượng nước ngầm không còn sẽ gây sụt lún lớp đất bề mặt. Biện pháp trữ nước này sẽ tránh tình trạng đất bị sụt lún vừa trữ được nước ngọt. Hiện nay, phương pháp trữ nước này khá phổ biến ở các nước châu Âu.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng chúng ta phải bắt tay nghiên cứu để tạo ra các giống lúa chịu mặn, chịu ngập, chịu hạn cho năng suất cao... Bên cạnh đó, cần cơ cấu lại mùa vụ, cây trồng theo hướng tìm các loại cây trồng thích ứng với đất đai từng vùng và BĐKH để đảm bảo an ninh lương thực.

Chí Nhân