Hà Tĩnh: Làng muối buồn nằm nghe đá thở...

Nguồn tin: Lao Động, 15/10/2009
Ngày cập nhật: 15/10/2009

Khi con người có việc làm ổn định, đó là điều hạnh phúc nhất, thiếu việc làm sẽ dày vò nội tâm. Một cảnh tượng đi phiêu bạt làm thuê nay đây mai đó đã khiến cho không ít gia đình ở xã Thạch Bàn (Thạch Hà - Hà Tĩnh) lâm vào bi kịch.

Con buồn vì cha mẹ nghèo, cha mẹ buồn vì con cái lầm lỗi. Họ đã gánh trên vai mình bao nhiêu khổ ải và hằng ngày vẫn nguyện cầu ai tìm cho họ một lối ra.

Đánh bạc với tôm, vùi thân với đá

Nhìn "những cánh đồng muối trắng, tình sâu và nghĩa nặng" kết lại như hoa tuyết trong nắng chiều với xóm thôn xanh mướt luỹ tre làng bên những ngôi nhà ngói đỏ, không ai nói Thạch Bàn là một xã nghèo. Nhưng mới đến đầu thôn đã bắt gặp những tiếng than phiền của người đi ra nại: "Chúng tôi làm có đủ ăn đâu anh, nghề muối chẳng mấy khi lên giá, hai năm nay bán được muối thì đất đai chẳng đủ cho diêm dân làm".

Xã Thạch Bàn được chia làm 8 thôn (một thôn đạo toàn tòng) với 900 gia đình từ trước tới nay vẫn sống với hai nghề chính: Nghề làm muối và nghề khai thác đá. Tôi nhẩm tính, mỗi gia đình ở đây ít nhất 5 nhân khẩu trở lên thì số lao động dôi dư quả thật không nhỏ.

Ông Trương Hoàng Thông - Bí thư Đảng uỷ xã - cho tôi biết: "Cách đây hai năm, địa phương được đầu tư chương trình nuôi trồng thuỷ sản do Oxfam Bỉ tài trợ. Đồng tiền ưu ái cho các gia đình nuôi tôm đổ vào đây không ít. Mỗi gia đình được cho vay 5 triệu đồng, thế nhưng kết cục lại khá bi đát. Cả hai vụ tôm năm 2007 và năm 2008 đều trắng tay.

Vụ đầu thu hoạch, hơn 60 hộ tôm đã "ngậm bồ hòn làm ngọt" buộc phải bàn giao lại ao, đầm cho chính quyền địa phương.Vụ thứ hai hơn 100 hồ tôm, tất cả các gia đình đều giải nghệ nghề mới này, bởi hồ nào hồ nấy xác tôm nổi lều bều. Điều đáng buồn hơn ngay cả Trung tâm Khuyến ngư tỉnh về tập huấn kỹ thuật cho bà con làm, rồi làm thí nghiệm 2 ao hồ, nhưng tôm họ cũng bị "tuyệt tử".

Hai mùa tôm thất bát, dân mới vỡ nhẽ ra rằng nuôi tôm không dễ như mình tưởng khi mương dẫn bị nhiễm bẩn kinh niên, hệ thống lắng lọc ao hồ không đảm bảo.

Tôi trở lại ngọn núi đá Rú Mốc nơi đã xảy ra vụ sập hầm làm 7 người chết vào chiều 27.12.2007. Nỗi buồn mất người thân rồi sẽ vợi đi, nhưng nỗi buồn của hàng trăm người mất việc làm cứ âm ỉ ngày này sang tháng khác. Từ ngày xảy ra sự cố, hợp tác xã khai thác đá bị giải thể. Dân thèm việc quá, ngày nào cũng có những dòng người kéo nhau lên núi Rú Mốc, họ hy vọng có một đạo quân mới để mình được làm phu đá.

Nỗi buồn đè nặng trên vai

Nhắc đến chị Đặng Thị Tường - ở thôn Tân Bằng, xã Thạch Bàn, cả thôn Thạch Bàn ai cũng thương cho cảnh ngộ này. Ngôi nhà chị không khác gì ngôi nhà chăn vịt giữa đồng, mái nhà tranh xập xệ này chỉ cần một cơn bão nhẹ cũng đủ xô đổ cả cột lẫn kèo. Gian giữa, chiếc bàn thờ thắp hương cho người chồng xấu số cũng rất sơ sài.

Chị Tường năm nay mới 46 tuổi, nhưng bao đợt sóng ngầm bào vào tâm can, đã khiến chị già đi so với tuổi nhiều. Nước da khô, người gầy đét lại. Trên gương mặt phúc hậu đáng thương ấy, đôi mắt ngân ngấn nước. Dường như nghĩ đến thân phận mình, chị Tường lại khóc, những giọt nước mắt đắng theo từng bước đi của chị...

Chị kể: "Ngoài hai mươi tuổi, tôi mới lấy chồng. Vợ chồng cưới nhau được vài năm thì sinh con. Chồng tôi tên là Trần Công Tiến, ngày trước đi bộ đội ở Hải Phòng, được bốn năm xuất ngũ về địa phương. Hai vợ chồng chung sống với nhau và sinh được 4 đứa con: Cháu gái đầu Trần Thị Thuỷ (22 tuổi); đứa thứ hai Trần Công Phong (18 tuổi), đứa thứ ba Trần Công Bảo (10 tuổi); đứa thứ tư Trần Công Tuấn (8 tuổi)".

Mấy chục năm trời, hai vợ chồng tắm trong nắng trưa, đổ lửa trên ruộng muối Thạch Bàn, nhưng chẳng mấy khi đủ ăn. Để có thêm gạo cho cả nhà, anh Tiến - chồng chị chuyển sang nghề khai thác đá thuê cho ông Tuệ - một tổ hợp tư nhân ở núi Nam Giới. Mấy mùa, người chồng đi "phu đá" được ông chủ trả sòng phẳng tiền công mỗi ngày, nồi cơm gia đình sôi râm ran hơn. Nhưng cuộc đời ai lường được chữ "ngờ".

Vào lúc 11giờ trưa ngày 27.2.2005 - khi anh Tiến đang chuẩn bị nghỉ tay để về ăn cơm - thì bất thình lình hầm đá của anh bị sập. Tội nghiệp cho anh Tiến, trước lúc mất bụng còn đang đói. Nghe chủ nhà kể lể sự tình, một người hàng xóm sang chơi nói với tôi: "Vụ đá núi Rú Mốc, 7 người chết, gia đình nào cũng được tiền từ thiện; còn bà Tường khổ cho thân bà, vì báo đài không đưa tin, nên không ai biết mà giúp".

Thật tội cho chị Tường, mấy đứa con trai nhìn khá khôi ngô, nhưng phải bỏ học cấp tiểu học để đi làm muối cùng mẹ. Nhưng khắc khoải nhất trong tâm can người phụ nữ này khi đứa con gái đầu của chị vào làm thuê ở Bình Dương bị một tên Sở Khanh lừa gạt. Lỡ duyên... cô con gái mang bụng về nhà mẹ sinh con. Chị Tường mỗi lần giặt tã cho đứa trẻ phần trách cho con mình quá nhẹ dạ, phần hận kẻ bất lương.

Xoá nghèo lại nghèo thêm

Anh Trần Văn Vân - người hàng xóm với nhà chị Tường - nói với tôi: "Chú xem, nhà xây kiên cố rồi, bây giờ tôi lại khổ hơn ở nhà tranh, vì không có tiền trả nợ. Gia cảnh khó, bây giờ lại gánh thêm nợ ngân hàng tiền nhà. Tôi đang định tính bán đi, nhưng bán khó lắm, đất ni ai mua...".

Để hiểu thêm nỗi bế tắc của người dân ở đây, tôi quay lại tìm gặp Bí thư Đảng uỷ xã - ông Trương Hoàng Thông - đã thẳng thắn thừa nhận hiện nay ở Thạch Bàn hơn 20 hộ xây nhà không có tiền trả nợ như kiểu anh Vân. Ông Thông bảo: "Đầu năm 2009, sau đợt Chính phủ cho dân tiền ăn tết, nhiều tiếng tăm ì xèo quá, buộc trên phải chỉ thị xuống địa phương để rà soát lại hộ nghèo. Đâu cắt tiêu chí thì tui không biết, chứ ở Thạch Bàn thì tội lắm".

Ông Thông tâm sự tiếp: "Biết như thế, nhưng chúng tôi vẫn phải làm. Xã cử 3 cán bộ chủ chốt chia làm 3 tổ, sau 1 tháng rưỡi làm việc, kết quả số nghèo ở đây còn lại 176 gia đình với tỉ lệ 17,92%". Sau khi xã công bố, không ít những gia đình bất bình tìm đến trụ sở xã thắc mắc.

Ông Thông chùng giọng: "Không hiểu anh biết việc này có sâu không, chứ tôi cạn nghĩ việc chuẩn nghèo xem ra chưa ổn lắm. Vùng quê này, nếu dân làm ra 200 ngàn/người/tháng cũng vất vả lắm. Số tiền này chỉ mua được ngày vài ba gói mì tôm thôi. Nhưng điều nan giải nhất sau khi nhiều gia đình bị cắt đi hộ nghèo, lại cắt đi chế độ trợ cấp theo NĐ - 67/CP của họ. Người tàn tật, người độc thân nuôi con biết dựa vào đâu để sống đây".

Vừa nói, ông Trương Hoàng Thông vừa mở tủ đưa cho tôi bản trích ngang: "Danh sách các đối tượng được thôi hưởng chế độ trợ cấp theo Nghị định 67/CP do gia đình đã thoát nghèo".

Những tên người đã được máy vi tính lưu vào bộ nhớ gồm 41 đối tượng. Danh sách đầu tiên là anh Lâm Bá Hiếu (thôn Tân Bằng) bị bệnh tâm thần. Danh sách người cuối sổ là chị Dương Thị Tuyên - đơn thân nuôi con. Tôi chăm chú đọc, tự nhiên có gì nghèn nghẹn ở cuống họng khi gần nửa số đối tượng là người tàn tật trong danh sách họ lại được thoát nghèo.

Lời thỉnh cầu

Sau chuyến mục sở thị ở xã Thạch Bàn, tôi thấy những vấn đề thiếu việc làm của xã này đang trở thành vấn đề bức xúc nhất: Nguyên nhân hàng đầu phải bắt đầu từ núi đá Rú Mốc bị ngừng khai thác do tai nạn.

Nguyên nhân thứ hai vội vã làm tôm, nhưng cả cán bộ và dân đều chưa hiểu biết về kỹ thuật quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản. Nguyên nhân thứ ba, cuộc vận động "kế hoạch hoá gia đình" thực sự thiếu về tuyên truyền viên về công tác dân số, nên chậm nhận thức đối với dân. Thạch Bàn hiện nay đang có hơn 20ha đất bỏ hoang, nhưng dân lại thiếu đất làm muối.

Theo lời thỉnh cầu của chính quyền địa phương và nhân dân hiện nay: Để giảm thiểu tình trạng dân bỏ quê đi làm thuê xứ khác, các cơ quan chức năng tỉnh Hà Tĩnh và huyện Thạch Hà cần phải sớm thiết lập lại trật tự khai thác đá đúng quy trình và phương tiện kỹ thuật.

Phải thành lập lại hợp tác xã và chọn người cầm trịch đủ năng lực điều hành để tạo điều kiện việc làm cho các xã viên. Mở rộng diện tích quy hoạch lại đồng muối để có thêm đất cho diêm dân làm và có chính sách khuyến diêm đối với nghề đặc biệt này.

Tăng cường mạng lưới truyền thông để hạn chế tỉ lệ sinh con quá đông. Mặt khác, phải khẩn trương rà soát lại 41 đối tượng được hưởng chế độ trợ cấp theo Nghị định 67/CP khi gia đình họ thoát khỏi danh sách nghèo.

Xã Thạch Bàn (Thạch Hà - Hà Tĩnh) là một xã chịu nhiều thiên tai bão tố, một xã diêm dân làm muối cơ cực ngàn đời, nhưng nhân dân Thạch Bàn giàu lòng nhân nghĩa thuỷ chung, lại có đức tính cần cù chịu khó. Thạch Bàn không thể nghèo mãi được, chính vì thế muốn thay đổi bộ mặt nông thôn mới, phải bắt đầu từ những chương trình kế hoạch cụ thể nhất của những cán bộ biết thương dân, biết hành động vì hạnh phúc của nhân dân.

Phan Thế Cải