Bạc Liêu: Vẫn chưa có mô hình bền vững

Nguồn tin: Báo Bạc Liêu, 21/09/2009
Ngày cập nhật: 22/9/2009

Gần 10 năm chuyển đổi cơ cấu sản xuất, nông dân Bạc Liêu đã phát triển hàng chục mô hình sản xuất để làm giàu trên mảnh vườn, thửa ruộng của mình. Thế nhưng, trong nhiều mô hình ấy, để khẳng định đâu là mô hình hiệu quả, bền vững và khuyến khích nông dân nhân rộng, ngay cả ngành Nông nghiệp cũng chưa có kết luận.

Đua nhau làm mô hình

Sau quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, hàng loạt mô hình sản xuất ra đời, nhất là các mô hình sản xuất kết hợp. Ở huyện Phước Long, mô hình lúa - màu có diện tích sản xuất hơn 280ha, nông dân sản xuất 2 vụ lúa - 1 vụ màu cho thu nhập bình quân từ 40 - 50 triệu đồng/ha. Tương tự như vậy, mô hình lúa - tôm ở các huyện Hồng Dân, Vĩnh Lợi, Hòa Bình... cũng cho thu nhập cao và tác động tích cực đến việc bảo vệ môi trường sản xuất. Hay mô hình lúa - cá ở các xã vùng ngọt ổn định Bắc Quốc lộ 1A cũng cho lợi nhuận gần 30 triệu đồng/ha. Hoặc ở mô hình tôm - cua - cá cũng đem lại lợi nhuận bình quân hơn 30 - 45 triệu đồng/ha/vụ. Và còn hàng loạt những mô hình sản xuất khác như: nuôi gà an toàn sinh học, nuôi trùn quế, nuôi dê, bò, rắn, ba ba, lươn, cá đồng… cũng không ngừng cho năng suất và hiệu quả kinh tế cao. Vì vậy, khi tham quan các mô hình sản xuất của Bạc Liêu, nhiều người cho rằng “nói đến nông nghiệp của Bạc Liêu là nói đến mô hình”, bởi huyện nào cũng có mô hình. Tuy nhiên, để xác định đâu là mô hình chiến lược và mang tính đặc thù địa phương là rất khó. Như huyện Đông Hải là vùng mặn chuyên nuôi tôm vẫn có mô hình lúa - tôm, hoặc ở vùng chuyên lúa huyện Hồng Dân, nông dân vẫn sản xuất 1 vụ lúa - 1 vụ tôm. Rồi ở các huyện khác, các mô hình sản xuất ở hai vùng mặn - ngọt cũng trùng nhau.

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do các địa phương đua nhau làm mô hình, chứ chưa tập trung nghiên cứu, đầu tư để phát triển thành một mô hình sản xuất chuyên canh, hoặc độc canh có sự đầu tư về công nghệ sản xuất cao, nhằm tạo ra sản phẩm chất lượng mang tầm vùng miền và khẳng định được thương hiệu gọi là đặc sản của địa phương (như vú sữa Lò Rèn, sầu riêng Cái Mơn, nước mắm cá cơm Phú Quốc, gạo chợ Đào…). Mặc dù khi áp dụng thực hiện các mô hình, năng suất, sản lượng đều tăng, nhưng hiệu quả kinh tế mang lại không cao và người nông dân cứ phải sản xuất chạy theo phong trào. Chuyện sản xuất theo kiểu “hết trồng, lại chặt”, thật sự trở thành nỗi ám ảnh cho nhiều người.

Đâu là mô hình bền vững?

Ở các huyện, thị hiện nay, các mô hình sản xuất đều được cụ thể hóa bằng các chỉ thị, nghị quyết, nhưng tác động mới chỉ dừng ở phạm vi khuyến khích nông dân áp dụng. Ông Quách Văn Cống, Phó trạm trưởng Trạm Khuyến nông - Khuyến ngư huyện Giá Rai, cho biết: “Huyện có rất nhiều mô hình, nhưng để nhân rộng trong nông dân thì không dám. Như mô hình nuôi cá chình và cá bống tượng là hai mô hình chiến lược của huyện, nhưng mấy tháng qua người nuôi bị thua lỗ, do giá cá giảm gần 150.000 đồng/kg”. Do không chủ động về thị trường tiêu thụ, nên ở nhiều huyện, dù đua nhau làm mô hình, nhưng vẫn là hình thức sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Điển hình như ở huyện Phước Long, gần 380 hộ nuôi cá bống tượng nhưng chỉ sản xuất trên 21ha nằm rải rác ở các xã. Với thời gian nuôi từ 10 - 12 tháng, số diện tích sản xuất trên chỉ giúp cho nông dân tăng thêm chút ít thu nhập, chứ chưa thể làm giàu hay hướng đến sản xuất hàng hóa mang lại giá trị kinh tế cao. Đó là chưa kể đến những hệ lụy của việc cải tạo, phá hại môi trường để áp dụng mô hình sản xuất mới mang tính tự phát của nông dân...

Từ những bất cập trên, nên dù có mô hình sản xuất tồn tại hơn 10 năm nhưng vẫn chưa được khẳng định là mô hình sản xuất bền vững. Vậy, đâu là mô hình sản xuất bền vững? Theo TS. Nguyễn Xuân Khoa, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh: “Để đảm bảo các mô hình sản xuất phát triển bền vững, không thể thiếu vai trò của các doanh nghiệp trong việc giúp nông dân tiêu thụ sản phẩm, nhất là việc hình thành các nhà máy chế biến nông, thủy sản”.

Hàng năm, Nhà nước và người nông dân phải đầu tư hàng trăm tỷ đồng cho các mô hình sản xuất. Và thật chua xót nếu các mô hình cứ mãi là mô hình. Sự lãng phí này không chỉ làm hao tốn tiền của Nhà nước, công sức lao động của nông dân, mà còn làm mất mát lớn về nguồn tài nguyên đất, nước và cả những cây, con đầy tiềm năng. Có lẽ, đã đến lúc ngành chức năng cần quy hoạch, tổ chức đánh giá lại hiệu quả và tính bền vững của từng mô hình một cách nghiêm túc, thay vì chỉ tổng kết năng suất hay cứ phải chạy theo áp dụng các mô hình mới như hiện nay.

LƯ DŨNG