Phát triển ngành dầu thực vật Việt Nam: Thiếu cả vùng nguyên liệu và cây chủ lực

Nguồn tin: Báo Công Thương, 06/08/2009
Ngày cập nhật: 7/8/2009

Bộ Công Thương vừa tổ chức Hội thảo lấy ý kiến đóng góp cho Quy hoạch phát triển ngành dầu thực vật Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025. Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Bùi Xuân Khu cho rằng, khó khăn lớn nhất của ngành dầu thực vật nước ta hiện nay là phát triển vùng nguyên liệu có hiệu quả.

Đóng góp còn quá khiêm tốn

Theo khảo sát năm 2008, toàn ngành thực vật có 35 doanh nghiệp tại 13 tỉnh thành trên cả nước với tổng năng lực sản xuất 1.129 ngàn tấn dầu tinh luyện/năm (mức huy động công suất sản xuất đạt 51,3%) và 296,9 ngàn tấn nguyên liệu có dầu/năm (mức huy động công suất sản xuất mới đạt 35,3%), tương đương khoảng 85 ngàn tấn dầu thô/năm. Trong đó, Công ty Dầu thực vật hương liệu mỹ phẩm Việt Nam (Vocarimex) và các công ty con, công ty liên doanh chiếm 78,74% năng lực sản xuất dầu tinh luyện và 23,24% năng lực sản xuất dầu thô của toàn ngành.

Giá trị sản xuất công nghiệp (GTSX) của ngành dầu thực vật Việt Nam năm 2008 đạt 6.620 tỷ đồng, chiếm 4,62% GTSX của ngành thực phẩm, đồ uống và 1,02% GTSX của toàn ngành công nghiệp, đóng góp cho ngân sách Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng/năm (năm 2008 là 1.647 tỷ đồng). Sản phẩm của ngành đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và đang từng bước tham gia xuất khẩu.

Tuy nhiên, ông Phạm Văn Liêm, Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công nghiệp (Bộ Công Thương) cho rằng, khả năng cạnh tranh của sản phẩm dầu thực vật Việt Nam chưa cao so với các nước trong khu vực. Trong khi xuất khẩu ngày càng giảm thì nhập khẩu dầu của Việt Nam tăng trung bình 12,6%/năm, chủ yếu là dầu cọ (chiếm 77,88% trong cơ cấu nhập khẩu) từ Malaysia và Indonesia dẫn tới ngành dầu đang nhập siêu khá lớn. Hầu hết các doanh nghiệp lại nhập dầu tinh luyện về sản xuất thành phẩm mà không nhập dầu thô do thuế nhập khẩu của 2 sản phẩm này gần như nhau, nên không khuyến khích được các nhà đầu tư phát triển các nhà máy chiết suất dầu thô.

Chưa có cây nguyên liệu chủ lực

Trong khi đó, nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất trong nước vẫn thiếu, phân tán với nhiều chủng loại khác nhau, chưa có cây nguyên liệu chủ lực. Thứ trưởng Bùi Xuân Khu chỉ rõ, cái khó của ngành dầu thực vật không phải là đầu tư, mở rộng thêm nhà máy sản xuất mà phải tính đến phát triển vùng nguyên liệu. Đến nay, chúng ta vẫn chưa tìm được cây có dầu chủ lực để phát triển với quy mô lớn, có hiệu quả kinh tế cao, có thể cạnh tranh được với các cây trồng khác nên chương trình trồng cây có dầu không đem lại kết quả mong muốn. Dự báo, nếu không có chương trình phát triển vùng nguyên liệu cây có dầu hữu hiệu, đến năm 2015 phải nhập khẩu trên 1 tỷ USD nguyên liệu dầu thô và hạt có dầu.

Mục tiêu và các giải pháp

Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành dầu thực vật Việt Nam trong bối cảnh hội nhập, mục tiêu của ngành là từng bước xây dựng và phát triển ngành dầu đồng bộ từ sản xuất nguyên liệu đến chế biến sản phẩm. Mở rộng vùng nguyên liệu trong nước để sản xuất dầu thô và cung cấp khô dầu cho ngành chế biến thức ăn chăn nuôi. Theo quy hoạch, đến năm 2020, Việt Nam sẽ sản xuất và tiêu thụ 1.420 - 1.730 ngàn tấn tinh luyện, 280 - 430 ngàn tấn dầu thô và xuất khẩu đạt 60 ngàn tấn dầu các loại. Đến năm 2025, sẽ sản xuất và tiêu thụ 1.680 - 2.130 ngàn tấn tinh luyện, 320 - 520 ngàn tấn dầu thô và xuất khẩu đạt 80 ngàn tấn dầu các loại.

Để thực hiện những mục tiêu trên, đòi hỏi các doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng thương hiệu thông qua việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hoá mẫu mã và phát triển hệ thống phân phối sản phẩm đến tay người tiêu dùng với chi phí thấp. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần có chính sách mạnh để khuyến khích phát triển vùng nguyên liệu cây có dầu và sản xuất dầu thô trong nước, từng bước nâng cao tỷ lệ tự túc nguyên liệu ngành dầu. Đặc biệt, Bộ Công Thương sẽ đề xuất Chính phủ cho thành lập chương trình xúc tiến phát triển cây có dầu chủ lực, cho nông dân vay vốn ưu đãi để phát triển cây có dầu với quy mô lớn, ưu tiên trước hết là cây đậu nành, lạc và vừng.

Hà Nguyễn