Hãy “xuống đồng” cùng nông dân

Nguồn tin: Hà Nội Mới, 16/05/2009
Ngày cập nhật: 17/5/2009

* Đầu tư cho khoa học - công nghệ mới đạt 0,13% GDP khu vực này

* Hàng trăm viện nghiên cứu, trường đại học về nông nghiệp mà nông dân vẫn chủ yếu lao động thủ công

Nông nghiệp - nông thôn - nông dân (còn được gọi là "tam nông") là một trong những nghị quyết quan trọng vừa được BCH TƯ Đảng ban hành cách đây gần 1 năm và nay đang được hiện thực hóa trong đời sống. Nhưng từ nhận thức đến hành động cần tư duy mới và sự chỉ đạo sát sao hơn nữa...

75 triệu và 73%...

Đây là số thửa ruộng hiện có trên cả nước và tỷ lệ dân số là nông dân được GS Nguyễn Lân Dũng viện dẫn. Số hộ nông dân sản xuất theo mô hình trang trại các loại chỉ chiếm 1%. Khi số thửa ruộng quá lớn thì yêu cầu tích tụ ruộng đất, cơ giới hóa nông nghiệp chính là thách thức đầu tiên mà chiến lược "tam nông" gặp phải. Ngoài ra, ở nhiều vùng nông thôn hiện có tình trạng được gọi vui là 001683 (không thanh niên, không công nghiệp, chỉ có thể tổ chức ngày Tết thiếu nhi 1-6 và ngày Phụ nữ 8-3 vì lao động nam giới đã di cư lên đô thị để kiếm sống).

Hiện nay, vấn đề thời gian sử dụng đất nông nghiệp đang kiềm chế những người nông dân có tâm huyết. Quy định của Luật Đất đai hiện hành đã là "chiếc áo chật" với hai nhược điểm là hạn điền tối đa chỉ là 6 ha/hộ, thời gian sử dụng 20 năm. Quy định này càng gây bức xúc khi đất làm sân gôn có mức hạn điền không hạn chế, thời gian thuê dài hơn nhiều. Ngoài ra, còn là vấn đề thu hồi đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất phi nông nghiệp mà đa phần người dân được đền bù với giá chưa tương xứng. Nông dân mất đất chủ yếu ở độ tuổi từ 35 trở lên, rất khó để chuyển đổi nghề nghiệp. Các dự án thường thu nhận rất ít lao động địa phương vào làm trong các nhà máy. Khoảng hơn 80% số người mất đất sản xuất không có việc làm ổn định.

Năm 2007, thu nhập bình quân 1 hộ nông thôn đạt 2.175,8 nghìn đồng, tăng 938,3 nghìn đồng so với năm 2002. Nhưng mức chênh lệch thu nhập giữa nhóm thu nhập cao nhất và thấp nhất ngày càng tăng, năm 2002 là 6 lần, 6,4 lần (2004) và 6,5 lần (2007). Nguồn: PGS-TS Nguyễn Sinh Cúc

Đánh giá về nông nghiệp, nông thôn (NN-NT) Việt Nam sau hai năm gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới - WTO (2007-2008), PGS-TS Nguyễn Sinh Cúc (Tổng cục Thống kê) cho rằng, đầu tư cho NN-NT còn thấp so với quy định của WTO (10% giá trị nông nghiệp). Năm 2007, vốn đầu tư từ ngân sách cho NN-NT mới chiếm 14% tổng vốn đầu tư, trong đó vốn đầu tư trực tiếp cho nông, lâm, thủy sản chiếm khoảng 8%, thấp hơn 10% giá trị nông nghiệp. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cho NN-NT là không đáng kể và vốn ODA cũng tương tự. Do đó, hậu quả là kết cấu hạ tầng nông thôn và cơ sở vật chất kĩ thuật trong nông nghiệp còn rất hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu sản xuất hàng hóa chất lượng cao, giá thành hạ. Ngoài ra, cơ cấu đầu tư không hợp lý, thể hiện qua tỷ trọng đầu tư cho khoa học, công nghệ (KHCN) mới đạt 0,13% GDP khu vực này, trong khi đó các nước khác là 4%.

Khoa học đang ở đâu?

PGS-TS Nguyễn Chí Mỳ (Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội) cho rằng, chính sách đổi mới trong lĩnh vực NN-NT là chưa đủ "độ" hoặc không còn phù hợp với giai đoạn mới. Động lực lợi ích cá nhân mà khoán hộ tạo ra đã không đủ để thay thế cho sức mạnh KHCN cũng như vai trò tổ chức, phối hợp các yếu tố sản xuất và hoạt động kinh doanh - tiếp thị trong môi trường cạnh tranh, chủ yếu dựa trên chất lượng, hiệu quả và thân thiện với môi trường... Rõ ràng, bài toán "tam nông" muốn thành công đòi hỏi sự vào cuộc tổng lực của các ngành khoa học, các nhà khoa học.

GS Nguyễn Lân Dũng trăn trở: Ta có hàng trăm đề tài được nghiệm thu về phòng trừ sâu bệnh nhưng tại sao năm nào nông dân cũng đối mặt với bọ rầy, đạo ôn, dịch bệnh gia súc... Điều này chứng tỏ ta thiếu hẳn một ngành công nghiệp vi sinh vật, đến nỗi người dân chỉ biết đến thuốc trừ sâu độc hại. Rồi quả bơ được trồng rất nhiều ở Đắc Lắc, có giá trị kinh tế cao nhưng dân không bán được nên phải cho gia súc ăn... Tình trạng "được mùa, rớt giá", trồng những cây không phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng ở nhiều nơi đã và đang để lại hậu quả nặng nề. Vậy thì giới khoa học đang ở đâu?

Đặt câu hỏi ấy không có nghĩa ta bỏ qua đóng góp của giới khoa học nông nghiệp cho sự nghiệp phát triển NN-NT thời gian qua. Nhưng thực tế, sự thiếu hụt vai trò của KHCN trong nhiều lĩnh vực, khiến nông dân luôn chịu thiệt thòi trước biến động của kinh tế - xã hội. Sự thật là dù địa phương nào cũng có trung tâm khuyến nông, lâm, ngư và cả nước có hàng trăm viện, trung tâm nghiên cứu nông nghiệp nhưng vì chưa được đầu tư đủ tầm nên những cơ sở ấy chưa thành chỗ dựa vững chắc cho nông dân; tỷ lệ cơ giới hóa quá thấp, nông dân vẫn chủ yếu lao động thủ công. Là nước sản xuất nông nghiệp lớn nhưng Việt Nam vẫn phải thường xuyên nhập khẩu ngô hạt, khô dầu đậu tương, dầu ăn, bột cá. Đó là nghịch lý từ thực tế, nếu KHCN chỉ "nhón chân" mà không "lội ruộng" cùng bà con thì sẽ khó có câu trả lời thỏa đáng. Muốn để khoa học "xuống đồng" cùng người dân thì điều cần nhất là đầu tư nhân lực, vật lực, định hướng đúng, mạnh bạo từ phía Nhà nước.

Mới đây, Chính phủ đã xây dựng đề án "Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến 2020" với khoản kinh phí lên đến 32.000 tỷ đồng, đặt ra mục tiêu đào tạo nghề cho 1 triệu nông dân/năm. Hy vọng đề án này sẽ đưa "tam nông" vào đời sống một cách mạnh mẽ hơn.

Đan Nhiễm