ĐBSCL: Quy hoạch lại sản xuất theo hướng ổn định đầu ra

Nguồn tin: Cần Thơ, 18/12/2008
Ngày cập nhật: 20/12/2008

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng trọng điểm sản xuất lúa, thủy sản của cả nước. Song, việc quy hoạch và định hướng sản xuất cũng như dự báo thị trường còn nhiều bất cập. Những năm qua, sự phát triển quá “nóng” về diện tích sản xuất đã đẩy con cá tra, con tôm, cây lúa ĐBSCL rơi vào cảnh tiến thoái lưỡng nan. Do vậy, công tác quy hoạch lại sản xuất theo hướng thị trường là vấn đề cấp bách hiện nay...

HẠ GIÁ THÀNH SẢN XUẤT

Vụ hè thu 2008, do chi phí đầu tư cao nên những giống lúa năng suất cao, dễ trồng được người dân ưu tiên như: IR50404, OM576 và giá lúa hàng hóa của 2 giống này chỉ chênh lệch vài trăm đồng so với giống hạt dài, chất lượng cao. Đến khi thu hoạch, giá lúa sụt giảm, hệ quả là các loại lúa này không bán được, gây khó khăn trong tái đầu tư sản xuất của người nông dân. Theo thống kê của Cục Trồng trọt, hiện diện tích gieo sạ vụ đông xuân 2008-2009 toàn vùng đạt hơn 590.000 ha (kế hoạch toàn vùng hơn 1,5 triệu ha). Vụ lúa đông xuân 2008- 2009, Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo lịch thời vụ gieo sạ ở ĐBSCL chia làm 2 đợt và kết thúc trước ngày 10-1-2009.

Mới đây, trong cuộc họp giao ban giữa Bộ NN&PTNT với các tỉnh, thành vùng ĐBSCL về định hướng sản xuất nông nghiệp, thủy sản 2009 tại TP Cần Thơ, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Bùi Bá Bổng, cho biết: “Vụ đông xuân phải giành thắng lợi, đây là vụ lúa cho sản lượng, chất lượng hạt gạo cao nhất trong năm. Nếu xuống giống chậm sẽ ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng, đồng thời kéo dài thời vụ xuống giống lúa hè thu 2009. Ngành nông nghiệp các địa phương cần tập trung những giải pháp để hạ giá thành sản xuất xuống dưới 1.500 đồng/kg”. Thứ trưởng Bùi Bá Bổng yêu cầu ngành nông nghiệp các tỉnh ĐBSCL thống kê cơ cấu giống lúa đã gieo sạ trong đợt I để điều chỉnh ở đợt II, không để gieo sạ dứt điểm rồi mới thống kê. Trên diện tích đã gieo sạ, giống hạt dài chiếm 60- 70% như: OM 4900, OM 2000, VĐ 20...; nhóm cao sản chất lượng trung bình khoảng 15%; Jasmine dưới 20%, giống chất lượng thấp (IR50404, OM576) dưới 15% diện tích... do vậy, nếu không điều chỉnh kịp thời rất dễ lặp lại khó khăn như giống IR50404 vụ hè thu rồi.

Theo tính toán của Cục Trồng trọt, giá thành sản xuất trong vụ đông xuân của giống IR50404 khoảng 1.560 đồng/kg, còn OM4900 là 1.643 đồng/kg. Năng suất dự kiến của IR50404 khoảng 7 tấn/ha; OM4900 6 tấn/ha; giá lúa hàng hóa 3.200 đồng/kg (IR50404) và 4.200 đồng/kg (OM4900); tổng số tiền thu được 22.400.000 đồng và 25.200.000 đồng trên 1 ha lúa. Sau khi trừ chi phí, nông dân đạt lợi nhuận 11.470.000 đồng (giống IR50404) và 15.340.000 đồng (OM4900). Theo thống kê của ngành nông nghiệp, diện tích giống IR50404 hiện đã giảm dưới 15% tổng diện tích, ước sản lượng sẽ giảm 200.000 tấn (bình quân giảm 1 tấn lúa/ha) trong vụ đông xuân. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát nhấn mạnh: “Năm 2008, ở ĐBSCL cây lúa chiếm 5-7% mức tăng trưởng của ngành nông nghiệp. Vụ đông xuân này, có khả năng sản lượng sẽ giảm do thay đổi cơ cấu giống lúa. Ngành nông nghiệp địa phương phải tập huấn kỹ thuật để đảm bảo sản lượng, tăng giá trị gia tăng, ổn định thu nhập cho nông dân; đảm bảo mức đóng góp GDP cho địa phương”.

Ngoài cây lúa, thị trường tiêu thụ sản phẩm cá tra, tôm sú đang sụt giảm, trong khi chi phí thức ăn tăng, người nuôi gặp khó khăn và nguy cơ treo ao có thể xảy ra trong năm 2009. Theo Cục Nuôi trồng thủy sản, năm 2008, diện tích nuôi thủy sản toàn vùng khoảng 724.239 ha, sản lượng đạt hơn 1,82 triệu tấn (tăng 5,4% so với năm 2007). Trong đó, sản lượng cá tra 1,2 triệu tấn, tôm sú 270.000 tấn, tôm thẻ chân trắng 6.655 tấn... Năm qua, sự phát triển quá nóng về diện tích nuôi, không theo quy hoạch trong khi chất lượng nuôi, con giống không đảm bảo, việc quản lý của địa phương không theo kịp sự phát triển, hệ quả là diện tích tôm sú chết hơn 78.000 ha, lượng tồn đọng cá tra quá lứa cao...

Tại cuộc họp giao ban với Bộ NN&PTNT, các đại biểu cho rằng: Chính phủ cần tính toán lại việc đánh thuế VAT đối với thức ăn gia súc, thức ăn thủy sản để giảm bớt gánh nặng cho nông dân. Vì phần lớn thuế VAT được doanh nghiệp (DN) khấu trừ trên sản phẩm bán ra cho nông dân. Mặt khác, cần phải hướng dẫn nông dân hạ giá thành sản xuất. Ông Phan Trường Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bạc Liêu, bức xúc: “Khi triển khai kế hoạch nuôi trồng thủy sản, địa phương rất băn khoăn, bởi thị trường chưa có hướng đi rõ. Hiện nay, sản phẩm tôm sú có xu hướng yếu thế hơn tôm thẻ chân trắng, nhưng nếu mở rộng diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng thì bao nhiêu là vừa?”. Theo ông Giang, thức ăn chiếm 60-70% giá thành sản xuất, nông dân không thể tự giảm thức ăn, do vậy phải có hướng dẫn cụ thể xem giảm bớt khâu nào. Giá thức ăn gia súc tại Trung Quốc và Thái Lan luôn rẻ hơn Việt Nam 5-10%, nên giá thành sản xuất thấp hơn. Hiện nay, nhu cầu mua cá tra phi lê và tôm sú đang sụt giảm, do đó cần tính toán lại chi phí sản xuất và quy hoạch vùng nuôi phù hợp.

TÍNH TOÁN LẠI MÙA VỤ

Hạ giá thành sản xuất là giải pháp cấp bách hiện tại để đảm bảo thu nhập cho nông dân và giữ vững sản lượng. Song về lâu dài để phát triển bền vững, các chuyên gia trong ngành cho rằng cần quy hoạch lại sản xuất, cơ cấu mùa vụ phù hợp.

Ông Phạm Văn Quỳnh, Giám đốc Sở NN&PTNT TP Cần Thơ cho biết: “Diện tích lúa Jasmine chiếm khoảng 40% tổng diện tích lúa của thành phố. Ngành nông nghiệp đã hợp đồng với Trường Đại học Cần Thơ và Viện lúa ĐBSCL chọn giống thay thế Jasmine, hiện đã chọn giống OM 4900. Về quy hoạch thủy sản của thành phố đến năm 2010 đạt 1.500 ha nhưng hiện tại đã phát triển gần 1.400 ha. Ngành nông nghiệp đang rà soát lại để tính toán điều chỉnh phù hợp”. Tuy nhiên, Bộ NN &PTNT, Cục Trồng trọt, Cục Nuôi trồng thủy sản... cần kết hợp với các hiệp hội có định hướng cụ thể việc chấn chỉnh mùa vụ, tránh cảnh thừa, thiếu và đảm bảo đầu ra của toàn vùng ĐBSCL. Vụ lúa đông xuân, sản lượng cao, chất lượng tốt hơn so với những vụ lúa khác trong năm, nên cần định hướng để dự trữ.

Ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, đề xuất: “Vụ hè thu không gieo sạ giống IR50404 và OM 57, đồng thời không sản xuất lúa vụ 3. Hiện nay, chương trình giống cho nông dân là cấp bách, cần giao cho viện, trường thực hiện vấn đề này và mỗi vụ canh tác 5-7 giống là vừa, nhiều giống là không ổn, lẩn quẩn hoài không có đầu ra”. Theo ông Phong, từ tháng 6-2009 trở đi nhu cầu lương thực thế giới trở lại bình thường, còn bây giờ kinh tế thế giới suy thoái nên khó dự báo. Vụ lúa đông xuân không ngại sản lượng, nhưng nơi nào cấy giống Jasmine mà không sử dụng giống xác nhận, không thực hiện tốt quy trình canh tác sẽ là một khó khăn như IR50404.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Bùi Bá Bổng, cho rằng: “Nếu căng theo tiêu chuẩn giống xác nhận cấp quốc gia sẽ không đủ lượng giống cung cấp cho nông dân. Do đó, phải xã hội hóa công tác nhân giống, kiểm định giống ngay trên đồng ruộng để xác định chất lượng giống. Thiết lập hệ thống nhân giống từ cấp tỉnh đến phường, xã, ấp, nếu trong 50 ha sản xuất lúa có 1 ha làm giống sẽ đảm bảo được nguồn giống cho sản xuất”. Một số địa phương trong vùng xây dựng hệ thống nhân giống 3 cấp khá tốt như: tỉnh An Giang, TP Cần Thơ... Hiện nay, Cục Trồng trọt đang xây dựng mô hình thí điểm thực hành nông nghiệp tốt (GAP) trên cây lúa vụ đông xuân 2008-2009 ở các tỉnh, thành ĐBSCL với 300 hộ nông dân tham gia và sẽ nhân rộng ra 1.000 hộ trong năm 2009.

Riêng việc nuôi cá tra, tôm, Cục Nuôi trồng thủy sản phải kết hợp với VASEP xác định nhu cầu, xu hướng tiêu thụ của thị trường để có kế hoạch nuôi phù hợp. Đi liền với mùa vụ là chuẩn bị con giống tốt, chất lượng. Bởi theo dự báo của các chuyên gia, cuộc khủng hoảng kinh tế còn kéo dài, người tiêu dùng thắt chặt hầu bao, nếu không có định hướng rõ ràng, đầu ra sẽ khó khăn.

Ông Võ Đông Đức, Giám đốc Caseamex- Cần Thơ, cho biết: “Trước đây, DN làm giá, còn bây giờ thị trường là của người mua, họ quy định giá bán, chứ không phải DN. Năm qua, diện tích nuôi cá tra phát triển ồ ạt, nhà máy ra đời hàng loạt, cạnh tranh giá bán, giá mua đã đẩy DN, nông dân rơi vào cảnh tiến thoái lưỡng nan”. Nhưng theo ông Đức, hiện tại nhu cầu thị trường thế giới đối với con cá tra có thể sụt giảm chút ít do khủng hoảng kinh tế, nhưng không phải là triệt tiêu thị trường. Do đó, để đảm bảo sản xuất bền vững, người nuôi nên ký hợp đồng với nhà máy rồi hãy đầu tư và cam kết quản lý chất lượng từ khâu nuôi trồng sản xuất, đến chế biến xuất khẩu. Mặt khác, cần có tiếng nói chung giữa các nhà máy, làm sao để người nuôi có lời.

Bộ NN&PTNT đã công bố quy hoạch vùng nuôi cá tra ở ĐBSCL, sắp tới sẽ ban hành quy hoạch phát triển nuôi tôm nước lợ đến năm 2015 và định hướng 2020. Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, Bộ sẽ giao cho Cục Trồng trọt kết hợp với ngành nông nghiệp các địa phương để xây dựng bản đồ lịch thời vụ, cơ cấu giống lúa cho vùng. Tuy nhiên, trước mắt các địa phương cần bám sát diễn biến thị trường để chỉ đạo sản xuất và sản xuất theo hợp đồng với DN để đảm bảo đầu ra.

GIA BẢO