Cung cách làm ăn sáng tạo của nông dân vùng lũ Quảng Nam

Nguồn tin: Nhân Dân, 11/12/2008
Ngày cập nhật: 12/12/2008

Quảng Nam là vùng đất "lụt bão chồng lên nhau". Gánh chịu nặng nề nhất là các huyện Ðại Lộc, Ðiện Bàn, Hội An, Duy Xuyên. Mỗi năm thường có từ bốn đến năm đợt lũ lụt, có năm có đến tám đợt kéo dài. Sản xuất nông nghiệp trong điều kiện nghiệt ngã, nhưng những người nông dân nơi đây vẫn kiên cường trước thiên tai, sáng tạo nhiều cách làm hay rất đáng biểu dương và nhân rộng ra cả nước.

Sáng kiến trồng cây của bà con vùng bão lũ Quảng Nam.

Cùng xắn quần, lội bộ với bà con nông dân giữa cánh đồng Bàu Tròn (Ðại An, Ðại Lộc) lép nhép bùn sau mưa, chúng tôi thật sự vui, khi biết không chỉ ở xã này, cả vùng B Ðại Lộc (gồm bảy xã, giáp ngã ba sông Vu Gia - Thu Bồn) các hộ dân đều đã canh tác né lũ. Ðể né được "thủy thần cướp không" như cách nói của chị Lê Thị Nhân, bà con nơi đây chọn giống cây trồng tốt, khỏe, ngắn ngày, chịu ướt cao. Nhưng, cái khó là giống ngắn ngày, kết quả thu hoạch không cao.

Ðể giải bài toán ấy, được sự chỉ đạo của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ðại Lộc, những người nông dân chia giống làm ba loại (với các chu kỳ dài, trung bình và ngắn ngày). Từ đó, theo tiết trời mà làm, để tránh các đợt lũ và rét hằng năm. Với lúa, loại dài ngày (hơn 120 ngày mới cho thu hoạch) xuống giống trước. Tiếp đó, lệch nhau từ 10 đến 15 ngày, xuống giống các loại ngắn ngày tiếp theo. Ở đây, có những giống lúa chỉ 99 ngày đã có thể gặt đại trà, kịp chạy lũ, mà theo cách nói của anh nông dân tên Trọng, ở Ðại An, đó là "vừa gặt, vừa cười khà khà, khi bà thủy nhá nước đuổi theo sát gót". Ðiều đó lý giải vì sao năm 2007, Ðại Lộc có bảy, tám đợt lũ, nhưng với diện tích 7.400 ha canh tác toàn huyện vẫn đạt giá trị bình quân mỗi ha gần 31 triệu đồng/ha, tăng gần một triệu đồng/ha so năm trước...

Về với các xã Ðại Hồng, Ðại Cường, Ðại Minh, chúng tôi còn tận mắt nhìn thấy sáng kiến "rau leo giàn trong nhà, cây quả đơm hoa trong bầu đất". Ðể vượt lũ, bà con nông dân ươm giống trong những chiếc khay treo, bầu đất tự tạo, tất cả gác lên giàn. Nước lũ dâng cao, giàn ươm cũng cao dần lên theo. Ðầu các cột giàn tre, nông dân dùng ruột săm xe đạp hỏng buộc vào đó. Lúc khẩn cấp chỉ cần dùng que bẩy nhẹ, cả giàn rau giống lên cao. Bằng cách đó, khi nước rút, cây giống mới được đưa ra đồng, rút ngắn ngày chăm sóc và thu hoạch, lại "chắc ăn". Sáng kiến thứ ba làm tăng thu nhập là trồng xen, kiểu "luân canh, gối vụ". Vì thế, phần lớn các cánh đồng ở Duy Xuyên, Ðại Lộc, Hội An nhìn thật đẹp mắt, nhiều mầu, do đu đủ xen canh với ớt đỏ; khổ qua chen giữa bí đao; bắp trổ hoa cùng dưa hấu trái vụ, v.v...

Sáng kiến của nông dân vùng lũ không chỉ có trong canh tác, làm đất mà còn lan sang cả nếp sống, cách sống và cả cách tính toán trong sản xuất. Ðồng chí Trâm Anh, cán bộ nông nghiệp cùng đi với chúng tôi cho biết: Ðể làm một sào khổ qua, trước đây tốn công sức lắm, nhưng mỗi vụ chỉ lãi khoảng 2,9 triệu đồng là cao. Nay, dù giá vật tư lên, mỗi cây sào làm chói đã ba nghìn đồng (hết khoảng 250 cây); 10 kg lưới dây ni-lông (đan mắt cáo, thay choãi) hết 500 nghìn đồng; một cuộn ni-lông hết 450 nghìn đồng. Song, với cách ươm bầu giàn cao, rào lưới kết chặt với choãi, dùng được bốn đến năm vụ và không dùng phân bẩn gây bệnh, người nông dân bớt được công chăm sóc, rung đuổi được ruồi bọ, sâu đục thân, nên thu hoạch đạt lãi ròng cao hẳn lên, hơn năm triệu đồng mỗi vụ.

Sang Ðiện Bàn, đến với vùng Gò Nổi (gồm ba xã), vốn bị ngăn cách với Duy Xuyên bởi sông lớn Thu Bồn, chúng tôi bất ngờ khi chứng kiến mô hình chuồng lợn trên cao để tránh lũ. Anh Phạm Phú Châu, Chi hội trưởng Nông dân thôn Tân Thành (Ðiện Phong, Ðiện Bàn) có sáng kiến làm chuồng heo gấp khúc ba tầng (kể cả tầng trệt). Cả dãy chuồng như thế, nhờ làm tiết kiệm chỉ hết 25 triệu đồng. Mà bảo vệ được đàn heo gồm tám con heo thịt, chín con heo nái và cả bầy heo con.

Ở nhà anh Phan Phước Huệ, thôn Thi Phương (cùng xã), cách làm cũng tương tự, nhưng bài bản, khi tạo ra cả một kho chứa cỏ trên cao, đủ cho đàn bò bảy con ăn trong những ngày lũ và rét.

Khắp vùng Gò Nổi (Ðiện Bàn) cũng như ở Duy Xuyên, Ðại Lộc, bà con nông dân còn có sáng kiến chứa nước sạch, thóc giống tránh lũ rất hiệu quả, mà đơn giản. Trước mùa lũ, mỗi hộ chứa đầy nước sạch vào chum, vại rồi dùng thanh tre găng "chữ thập" đầu trong miệng bình. Nước lũ dâng cao đến đâu, dùng dây thừng kéo chum vại lên đến đấy. Với những nhà khá giả, bà con còn dùng máy phát điện cỡ nhỏ, để "bắn thẳng" bằng ròng rọc từng bì thóc, bì đậu phụng giống lên gác lửng, vừa nhanh, vừa đỡ tốn sức.

Tình đoàn kết cộng đồng để cầm cự với lũ, bão vùng Ðiện Quang, Ðiện Phương (Ðiện Bàn); Duy Tân, Duy Thu (Duy Xuyên); Ðại Thạnh, Ðại Thắng (Ðại Lộc) cũng rất cao, khi cứ hai, ba nhà liền kề vào trước mùa lũ là nhóm họp, phân công nhau cách cứu ứng, cùng tích trữ lương thực và giống cây, con các loại. Với cách làm đó, sau lũ, chưa đợi giống hỗ trợ từ nơi xa về, những khoảnh ruộng gần nhà đã có thể gieo, cấy và nhú trắng mầm rau cứu đói ngắn ngày...

Những sáng kiến trong sản xuất và đối phó với lũ lụt của nông dân vùng bão lụt ở Quảng Nam đã và đang phát huy hiệu quả. Chúng tôi thêm phục những người nông dân chất phác, cần cù đang vượt qua khó khăn để ổn định cuộc sống và sản xuất trong mùa mưa, lũ.

TRẦN DANH LÂN, NGUYỄN THANH LỘC