Người mê thằn lằn

Nguồn tin: NLĐ, 12/10/2008
Ngày cập nhật: 13/10/2008

“Vua” thằn lằn Ngô Văn Trí bên những loài thằn lằn mới phát hiện

Tài sản quý giá nhất hiện nay của Ngô Văn Trí (Viện Sinh học Nhiệt đới) là bộ sưu tập hơn 300 con thằn lằn đủ loại, trong đó có nhiều loài mới chưa từng được biết đến. Anh đã phát hiện và công bố trên các tạp chí khoa học nổi tiếng thế giới. 7 loài thằn lằn mới ở VN. Có lẽ khó tìm được một người nào “say đắm” thằn lằn như Ngô Văn Trí. Hơn 10 năm qua, anh đã thực hiện hàng trăm chuyến đi rừng, đoạn đường anh từng vượt qua phải đến hàng chục ngàn cây số, các vùng rừng rậm như Bi Doup- Núi Bà (Lâm Đồng), Núi Chúa (Ninh Thuận), Phong Nha- Kẻ Bàng (Quảng Bình), hay các đảo xa bờ như Thổ Chu, Hòn Khoai... anh cũng đã đặt chân đến, chỉ với mục đích để tìm thằn lằn.

Người có nhiều thằn lằn nhất VNN

Đối với người bình thường, thằn lằn là một loài vật chẳng có gì đặc biệt. Nhưng đối với Ngô Văn Trí, loài vật này dường như có sức hút mãnh liệt nào đó khiến anh không dứt ra được. Khi tôi ngỏ ý muốn được xem bộ sưu tập thằn lằn, anh hào hứng hẳn lên. Hơn 300 con thằn lằn đủ các loại được anh lần lượt đem ra bày trên nền nhà. Chỉ vào từng con, anh vừa giới thiệu con này được bắt ở rừng nào, trong chuyến đi hồi năm nào, tháng mấy, vừa kể về những kỷ niệm vất vả ra sao trong mỗi chuyến đi.

Chỉ vào một con thằn lằn có 2 vết xước ở bên sườn, anh kể đó là do một lần chui tận vào trong hang vừa sâu vừa tối, đá lại trơn nên anh bị trượt té. Chiếc máy ảnh trị giá cả ngàn USD anh ky cóp mua để chụp ảnh và quay phim thằn lằn bị tuột tay rơi xuống vỡ, nhưng con thằn lằn vừa bắt được thì anh không rời ra. “Thế mà vẫn bị trầy hai vết” - anh tặc lưỡi tiếc rẻ.

Cho đến nay, anh đã khám phá và công bố 7 loài thằn lằn mới, trong đó có loài thằn lằn đá ngươi tròn, thằn lằn chân ngón giả sọc, thằn lằn chân ngón thuộc loài tắc kè Gekkonidae... được đăng trên các tạp chí chuyên ngành uy tín như Herpetologica (tháng 2-2007), Zootaxa (tháng 2-2008), Hymadryad...

Bỏ tiền túi nghiên cứu khoa học

Để có được một bài báo đăng trên tạp chí khoa học quốc tế, phải có một quá trình chuẩn bị cực kỳ công phu. Theo anh Trí, đầu tiên là quá trình đi tìm kiếm “đối tượng”. Những loài thằn lằn mới thường ở trong các khu rừng sâu, nơi ít có dấu chân người, chính vì thế quá trình tìm kiếm là một hành trình gian nan, vất vả và nguy hiểm. Sau khi tìm được một loài thằn lằn, qua thẩm định bằng cảm quan để thấy được đây là loài mới thì phải “bắt mẫu” đem về chụp hình, soi kính hiển vi để đo các chỉ số như độ dài, màu sắc, màu mắt, ngón chân... tổng cộng có loài phải đo đến 40 chỉ số như thế cho một bảng mô tả và so sánh với các tài liệu đã xuất bản trên thế giới để có thể xác định được đó là loài mới. “Các tạp chí uy tín thường yêu cầu rất cao, đòi hỏi mình phải chuẩn bị thật công phu, phải vượt qua ít nhất 3 người phản biện kín là những chuyên gia lão luyện để bảo đảm tính chính xác, khoa học. Không những thế, họ còn yêu cầu mình tuân thủ nhiều quy định rất ngặt nghèo về quyền sở hữu trí tuệ, quyền công bố thông tin...” - Trí tâm sự.

Với mỗi bài báo được đăng và cung cấp miễn phí cho độc giả, tác giả phải trả 20 USD/trang báo. Kinh phí chuẩn bị hồ sơ, kinh phí cho mỗi lần đi rừng cũng đều do Trí bỏ tiền túi ra chi trả.

Với số lượng bài báo như thế, hiện nay, Trí là người VN có nhiều phát hiện về thằn lằn nhất. Thế nhưng, Trí bảo: “Vui nhất không phải là lúc được chấp nhận đăng bài trên tạp chí, mà là lúc mò mẫm trong rừng rậm, hang sâu, phát hiện loài thằn lằn mới. Mỗi lần như thế, cảm giác sung sướng cứ âm ỉ suốt mấy ngày”. Mê thằn lằn đến nỗi, cuối tuần nào mà không đi rừng là anh thấy trong người uể oải, muốn bệnh.

“Mắc nợ” con thằn lằn

Sinh ra và lớn lên ở Đà Nẵng, Ngô Văn Trí tốt nghiệp lớp 12 thì ở nhà chăn bò. Sau đó có thời gian anh đi làm thợ nề, thợ xẻ gỗ bởi hồi đó anh không nghĩ đến chuyện thi vào đại học. Mãi hai năm sau, một người bạn biết Trí đam mê tìm hiểu về các loại động vật nên rủ Trí đăng ký thi vào khoa sinh Trường ĐH Tổng hợp Huế. Sau khi tốt nghiệp ĐH loại giỏi, Trí vào TPHCM và có thời gian làm cho Tổ chức Động thực vật hoang dã quốc tế - chương trình Đông Dương (FFI).

Duyên nợ với loài thằn lằn đến với anh trong một lần đi thực địa khảo sát động vật rừng, vô tình anh bắt gặp một con thằn lằn có hình dạng khác thường. Đột nhiên anh nảy ra ý định tìm hiểu về loài thằn lằn này. Tháng 1-2000, anh quyết định từ bỏ công việc với mức lương gần 1.000 USD (mức lương đáng mơ ước trong thời điểm lúc bấy giờ) để trở lại làm việc ở Viện Sinh học Nhiệt đới và bắt đầu tập trung nghiên cứu thằn lằn và “dính” vào loài vật này suốt từ đó tới giờ.

Mức lương nhân viên ở một cơ quan Nhà nước không đủ để anh mua được một căn nhà đơn sơ cho gia đình gồm hai vợ chồng và một công chúa nhỏ 4 tuổi nên đến giờ gia đình anh vẫn ở nhà thuê mãi tận gần ngoại thành.

Trong hơn 10 năm “theo đuổi” thằn lằn, Trí đã không ít lần bị tai nạn nghề nghiệp. Đó là gần 10 lần bị sốt rét, 3 lần phải đi cấp cứu, 3 lần trôi sông và một lần suýt bị lâm tặc xô xuống thác nước vì bị lầm là nhà báo đi điều tra.

Có lần, trong một chuyến đi rừng anh bị ve bò đốt và bị sốt Dengue khiến chảy máu mũi, máu miệng, cộng với uống nhầm thuốc nên sau đó biến chứng thành ngộ độc gan kéo dài suốt 4 tuần tưởng không sống nổi. May mắn, sau đó anh gặp được thầy thuốc giỏi chữa khỏi. Vừa khỏi bệnh, anh lại vác balô đi tiếp, người nhà lo lắng cản không được, đành lắc đầu chịu thua vì “chắc anh “mắc nợ” con thằn lằn”.

Thanh Lê